​Το Λονδίνο μέσα από τα μάτια της Ελεάννας Βλαστού

Η Ελεάννα Βλαστού έχει μία πένα κομψή και αιχμηρή σαν αγγλικό χιούμορ. Τα κείμενά της, αν γινόταν, θα ήταν χειρόγραφα, καλλιγραφικά, με γοτθικές αιχμές και μαβί, πικρό μελάνι. Το τελευταίο της βιβλίο «Στο Λονδίνο» είναι αφιερωμένο σε αυτή την πόλη που όλοι λατρεύουμε στα νιάτα μας (βλέπε: μουσική σκηνή) και όλοι βαριόμαστε από τα 40 και μετά. Η Ελεάννα το αγαπάει και το περιεργάζεται, εδώ και δύο χρόνια που είναι μόνιμη κάτοικος, με διάθεση να το κάνει δικό της – ή μάλλον να γίνει δική του. «Στο Λονδίνο» είναι αυτό που θέλεις να διαβάσεις επειδή είναι απολαυστικό αν είσαι κάπου μακριά από την πόλη, ή στο Λονδίνο αν θέλεις να κάνεις επιτόπια εφαρμογή στο κάθε κεφάλαιό του. Η συγγραφέας μάς τα εξηγεί καλύτερα:

Ποια ήταν η σχέση σου με το Λονδίνο πριν το βιβλίο;
Ήμασταν δύο καλοί γνωστοί που συμπαθιόμασταν αρκετά αλλά όχι τόσο πολύ ώστε να κάνουμε παρέα ή δεν μας δόθηκε η ευκαιρία για συναναστροφή.

Και πώς αποφάσισες να το γράψεις; Μοιάζει να ήθελες να τα πεις όλα αυτά, να τα βάλεις σε μία τάξη.
Ακριβώς αυτό, το έγραψα για να βοηθηθώ. Το έγραψα γιατί έπρεπε να αποκωδικοποιώ αυτομάτως στον εαυτό μου αυτά που άκουγα και έβλεπα –κάτι που συνήθως γίνεται με κεκτημένη ταχύτητα–, ενώ εγώ τα ανέλυα και τα κατέγραφα για να τα κατανοήσω και να τα εμπεδώσω. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα έχω καταλάβει όλα, η αγάπη τους στη σύσταση ενορχηστρωμένης ουράς και οι εκτενείς συζητήσεις για τον καιρό, για παράδειγμα, είναι δύο από τα θέματα που πάντα θα μου διαφεύγουν.

Και τώρα που το έγραψες; Ποια είναι η σχέση σου με την πόλη;
Τώρα ξέρω πού στέκομαι. Είναι σαν να βρίσκομαι σε μια προκλητική σχέση που να μην πάει πάντα περίφημα, αλλά τώρα ξέρω καλύτερα πώς να τη χειριστώ.

Το γράψιμό σου, και μάλιστα ειδικά σε αυτό το βιβλίο, νομίζω ότι έχει ένα πολύ ιδιαίτερο αγγλικό φλέγμα. Ένιωθα σαν να διαβάζω αγγλικό κείμενο. Το πιστεύεις αυτό εσύ; Νιώθεις να υπάρχει η Βρετανία στην έκφρασή σου;
Χαίρομαι γιατί τα θετικά πρέπει να τα υιοθετούμε. Γελάω με αυτό που λες, πρέπει να είμαι η μοναδική συγγραφέας που καταφέρνει να γράφει παράλληλα σε δύο γλώσσες.

Πώς βρίσκεις το αγγλικό χιούμορ; 
Καταπληκτικό: φλεγματικό, ξερό, δηλητηριώδες, γρήγορο, αποτελεσματικό. Ταιριάζει με το ελληνικό χιούμορ.

Πιστεύεις ότι η παρατήρηση που κάνεις μέσα στο βιβλίο είναι διαχρονική; Θα ήταν το ίδιο, αν είχε γραφτεί πριν πέντε χρόνια; Ή δέκα;
Εκτός από τα στερεότυπα που είναι ανθεκτικά, άρα και διαχρονικά, τα κείμενα του βιβλίου βασίζονται σε παρατήρηση πολύ νωπή, καταγράφουν την εποχή. Πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχε αυτή η πολιτική ορθότητα, η μανία να τικάρουμε τα σωστά κουτάκια, δεν υπήρχε η ανάγκη να αποδεικνύουμε ότι είμαστε σωστοί, δεν υπήρχε το κίνημα του #Me too, δεν υπήρχε το Brexit που εκεί μέσα μπαίνουν πολλά, ούτε οι gender free τουαλέτες. Ζούμε σε εποχή νεοσυντηρητισμού, στεγνού καθωσπρεπισμού, που ακόμα και μια λάθος συλλαβή προκαλεί θύελλα αντιδράσεων. Νομίζω θα είναι διαχρονικό ως προς την επικαιρότητα που έχει, τα κείμενα συμβαδίζουν με την εποχή στην οποία γράφτηκαν. Θα ήθελα να είχα γνωρίσει το Λονδίνο πιο σκοτεινό, πιο βρώμικο, πιο πανκ και να κατέγραφα αυτά.

Το Brexit και όλη η ιστορία γύρω του, τι ρόλο έπαιξε στη συγγραφή του βιβλίου;
Δεν έπαιξε ρόλο στη συγγραφή, άρχισα να δείχνω ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον στην ψυχοσύνθεση του Άγγλου που ψήφισε να φύγουν, τι ωθεί έναν πειθαρχημένο άνθρωπο να ψηφίσει με αυτόν τον τρόπο; τι ωθεί έναν ανεκτικό Άγγλο να ψηφίσει έτσι; Τι ρόλο έπαιξε στην ψήφο το ότι κάποτε ήταν Αυτοκρατορία και τώρα πρέπει να υποστούν τις συνέπειες της πτώσης μιας Αυτοκρατορίας; Πόσο ρόλο παίζει η γεωγραφία στην ψυχολογία ενός έθνους; Σ’ αυτές τις ερωτήσεις προσπάθησα ν’ απαντήσω. Γιατί οι Άγγλοι ζουν σε νησί κι ένα νησί είναι πάντα αποκομμένο, είναι προσκολλημένοι σε μια παλαιότερη και πιο όμορφη εικόνα του εαυτού τους, έχουν κοινή λογική, είναι πειθαρχημένοι και ανεκτικοί ,αλλά το Brexit είναι ψήφος μη ανοχής, είναι κατεξοχήν εναντίον της μετανάστευσης.

Τι ήταν αυτό που σε εξέπληξε περισσότερο ή σε δυσκόλεψε να το συνηθίσεις σαν κάτοικος Λονδίνου πλέον;
Η διαχείριση του χρόνου, η έννοια της χαραμάδας του χρόνου. Περνάω τον χρόνο μου να γίνομαι σαφής σε σχέση με τον χρόνο. Διασκεδάζω με σταγονόμετρο και με κουράζει να κοιτάω το ρολόι, άλλες φορές είμαι πανευτυχής επειδή ακριβώς διεκπεραιώνω και γνωρίζω ότι το μαρτύριο σύντομα θα τελειώσει.

Πώς διαχειρίστηκες τις γραφικότητες περί Άγγλων που γνωρίζουμε γενικά; Έχεις επιρροές από τους Monty Python;
Αναφέρεσαι στα κλισέ και στις εθιμοτυπίες φαντάζομαι. Μου αρέσουν τα στερεότυπα, τα παρατηρώ σε όλους τους λαούς και είναι διασκεδαστικά γιατί ισχύουν και είναι γρήγορα αναγνωρίσιμα. Μου αρέσουν και οι Monty Python!

Στην προσωπική σου ζωή υπάρχει κάτι που υιοθέτησες χάρη του Λονδίνου;
Καταφεύγω στην ασάφεια του προφορικού λόγου, όταν αυτή μου χρειάζεται. Είναι τρομακτικά δραστικό το αποτέλεσμα και όλοι είναι χαρούμενοι.

Σε πολλά σημεία του βιβλίου μοιάζει σαν να αγωνιάς να τους πεις μερικά πράγματα ως Ελληνίδα. Το κατάφερες ποτέ αυτό στ’ αλήθεια; Τους μετέδωσες ελληνικά tips;
Βρίσκομαι στην ηλικία που ξέρω ότι κανείς δεν ακούει, κι ούτε οι συμβουλές, ούτε οι δηλώσεις πιάνουν τόπο και δεν έχω αγωνία να δίνω συμβουλές στον κόσμο. Αρκούμαι στο ρόλο της παρατηρήτριας και αισθάνομαι πολύ βολικά σε αυτό τον ρόλο. Τη μόνη αγωνία που έχω είναι να διαβάσω ωραία βιβλία και αν τα καταφέρω να γράψω ένα ωραίο βιβλίο, κι ας περιέχει μέσα συμβουλές που κανείς δεν θα πάρει σοβαρά.

Τι σου λείπει πιο πολύ από την Ελλάδα;
Οι αφιλτράριστες κουβέντες με τους φίλους μου, που κρατούν ώρες.

Ποιο είναι το αγαπημένο σου κεφάλαιο του βιβλίου;
Διασκέδασα πολύ γράφοντας αυτό το βιβλίο, μου άρεσε όταν έγραφα το γράμμα στη Μέγκαν για να την αποτρέψω να παντρευτεί γιατί εκείνη την περίοδο είχα πολύ επικαιρότητα και υλικό και ήταν το κεφάλαιο που μου επέτρεψε να επεκταθώ σε πολλά αγγλικά χαρακτηριστικά, αγχώθηκα με την εξαφάνιση του Άγγλου εξερευνητή στη Νέα Γουινέα και ήθελα να επικοινωνώ καθημερινά με το BBC για να μαθαίνω νέα του από πρώτο χέρι, ήμουν σε πολύ ιλαρή διάθεση όταν έκανα την αίτηση για την πρόσληψη στις Μυστικές Υπηρεσίες και εντελώς πεπεισμένη ότι εγώ είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να στελεχωθεί το MI6.

Μία κυρία έγραψε στο Goodreads, «…ώρες ώρες δεν με βοηθούσε να καταλάβω αν τελικά συμπαθεί τους Άγγλους ή αν μένει εκεί και είναι τραβάτε με κι ας κλαίω». Τι θα της απαντούσες;
Δεν καταλαβαίνω τι ακριβώς εννοεί αυτή η Ελληνίδα. Βρίσκομαι από επιλογή σ’ αυτή την πόλη και συμπαθώ πολύ τους Άγγλους, χωρίς να προσπαθώ να τους μοιάσω. Αντιγράφω τα λόγια του Ούγγρου στην καταγωγή Georges Mikes, που ήταν από τους πρώτους που έγραψαν τις εντυπώσεις τους από τη χώρα «αν αποτύχεις να τους μιμηθείς θα είσαι γελοίος, αν πετύχεις θα είσαι ακόμα πιο γελοίος».

Το επόμενο βιβλίο σου τι θα είναι;
Δεν έχω τελειώσει με το Λονδίνο, θέλω να γράψω κι αλλά για την πόλη, δεν γνωρίζω ακόμα το περιεχόμενο αλλά έχω βρει τον τίτλο: «Δεν θα πεθάνω στο Λονδίνο».

*Το «Στο Λονδίνο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις

10 σημεία «Στο Λονδίνο» της Ελεάννας Βλαστού

1. Δεν καλείσαι να είσαι ενήμερος για την πρόγνωση του καιρού, πρέπει μονάχα να κατέχεις τους κανόνες συμπεριφοράς σε μια συζήτηση γύρω από τα καιρικά φαινόμενα. Αν γνωρίζεις τη δομή της σού ανοίγονται νέοι ορίζοντες: κατανοείς πλήρως την αγγλική νοοτροπία.
2. Οι Άγγλοι δεν αντιδρούν έντονα, πηγαία, ακραία, υπερβολικά, αντιδρούν ήπια, αποστασιοποιημένα, απόμακρα, οργανωμένα και κυρίως όχι συναισθηματικά. Το συναίσθημα το κρατούν για τους οικείους τους, αν όχι για τις πολύ προσωπικές στιγμές.
3. Στην Αγγλία υπάρχει η απόλυτη καταλυτική ένδειξη: η προφορά. Η προφορά είναι ταξική ένδειξη. Ανοίγει κάποιος το στόμα του και αυτομάτως αντιλαμβάνεσαι πού έμενε, πώς έμοιαζε το σαλόνι του, η μητέρα του, πόσα έχουν ξοδευτεί για την εκπαίδευσή του και πού έχει περάσει τα Σαββατοκύριακά του.
4. Οι Άγγλοι έχουν πράγματι κατ’ αποκλειστικότητα κάποιες παραλλαγές του χιούμορ, όπως η ειρωνεία, ο ευφημισμός, το φλέγμα και η απάθεια με την οποία αστειεύονται, αλλά το ουσιαστικό είναι η αξία που δίνουν στο χιούμορ στις καθημερινές συναναστροφές τους. Στις υπόλοιπες χώρες υπάρχει ο τόπος και ο χώρος για χιούμορ, εδώ υποβόσκει, είναι πάνταα έτοιμοι για αστεϊσμούς, χαριτολογήματα ή τη βλακεία της ημέρας.
5. Υπάρχει μία άρνηση κοιτάγματος στην πόλη, δεν είναι ότι σε κοιτούν και δεν εστιάζουν, είναι ότι το βλέμμα αρνείται να συναντήσει το βλέμμα του συνανθρώπου. Πρόκειται περί του ψυχολογικού φαινομένου της άρνησης, βλέπω αλλά δεν θέλω να δω.
6. Δεν υπάρχει τίποτα πιο βρετανικό από τη βασίλισσα, το τσάι, και τη δημιουργία ουράς. Ακόμα και ένας μόνο Άγγλος συγκροτεί ουρά. Κάθεται στο σωστό σημείο κοιτώντας στη σωστή κατεύθυνση. Η μισή χαρά οποιασδήποτε εξόδου βρίσκεται στη μεθοδική ουρά.
7. Το Λονδίνο είναι αυτό που είναι γιατί μπορείς να δηλώσεις ότι ανακηρύσσεις τη σπανακόπιτα της μαμάς σου πολιτιστική κληρονομιά και όλοι να το δεχτούν με συγκατάβαση. Μπορεί η επιείκεια που θα επιδείξουν να μην είναι ζεστή, να μην προέρχεται από τα βάθη της καρδιάς, αλλά έχει κάποια σημασία;
8. Το αλκοόλ μπορεί να ξεκινήσει από το πρωί, αν ζεις στη νυσταλέα αγγλική επαρχία που προφανώς παράγει αλκοολικούς, και στις πόλεις συχνά από το μεσημέρι. Αν κάποιος σου πει πάμε για ένα ποτό, ανεξαρτήτως αν έχεις μία ή πέντε ώρες ελεύθερες, το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο: δεν θα βλέπει μπροστά του.
9. Το 1900 η χώρα ήλεγχε το ένα τρίτο του παγκόσμιου εμπορίου. Το 1995 έπεσε κάτω από το 5%. Την πτώση της Αυτοκρατορίας τη χειρίστηκαν καλά σε γενικές γραμμές, αλλά οι ψυχολογικές συνέπειες παίρνουν καιρό να επουλωθούν.
10. Όσο ασαφείς είναι οι Άγγλοι στον προφορικό καθημερινό λόγο τόσο συγκεκριμένος και απερίφραστα κατηγορηματικός είναι ο δημοσιογραφικός λόγος. Συντάκτης αποκάλεσε τους θαμώνες του βασιλικού γάμου «ζωντανά έπιπλα», και για την Καμίλα σε σχέση με τον Κάρολο γράφτηκε: «Μπορούσε και καλύτερα».