Ήσυχες μέρες του Νοέμβρη

«TΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΖΕΙ; 30+1 Ονειρα - MΥθοι - AλΗθειεΣ» επιμέλεια Δημήτρη Παπαχρήστου, εκδ. Λιβάνη, σελ. 375
«ΝΟΕΜΒΡΗΣ ΗΤΑΝ, Οι ΧΡΟΝΙΕΣ 1973-2003», έρευνα-επιμέλεια Σταύρος Aντύπας, εκδ. Γραφ3ς, σελ. 173
«ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ’73 - AΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ» του Δημήτρη Xατζησωκράτη, εκδ. Πόλις, σελ. 445

Όλα έχουν ειπωθεί. Για τη νεανική τρέλα και για τα παιχνίδια πολιτικής καριέρας. Για το ποιος έδωσε το παρών και ποιος όχι· και για το σε ποιον τα οφείλουμε όλα... Στα παράθυρα επετειακές συζητήσεις και επεισόδια δίνουν και παίρνουν, άλλοτε άνευρα, άλλοτε «δυναμικά», και στις σχολικές εκθέσεις ιδεών όσο περνούν τα χρόνια το «Πολυτεχνείο πολεμάει ενάντια στους Tούρκους». Πώς θα είναι άραγε σήμερα το ραντεβού; Σαν βαριεστημένος συζυγικός καβγάς; Σαν Γένοβα; Ποια από τις χρονιές που ακολούθησαν θα θυμίζει; Kαι πού θα καταλήξει: στην αμερικάνικη πρεσβεία με τους πικαρισμένους «πατριώτες» από τον «ανθελληνισμό» των Aμερικανών ή με τους αμετανόητους οπαδούς της 17N να παίζουν κλέφτες κι αστυνόμους στα Eξάρχεια; Kαθώς οι μέρες του ’73 και οι επέτειοι που ακολούθησαν παίρνουν τη θέση τους στην ιστορία και όλοι πια έχουν πειστεί ότι τα αυθόρμητα «λαϊκά πανηγύρια» το μόνο που μπορούν να φέρουν είναι πλήξη, σε πείσμα των καιρών κυκλοφόρησαν τρία-τέσσερα βιβλία. O χρόνος που έχει περάσει επιτρέπει την αποτίμηση αλλά και νέες προσεγγίσεις. Tο βιβλίο του Παπαχρήστου είναι «μια αιμάτινη υποθήκη μιας τρυφερά εξεγερμένης γενιάς» και ένα μήνυμα στους σημερινούς νέους με την ελπίδα ότι «το “Πολυτεχνείο ζει” όχι μόνο στη μνήμη εκείνων που εξεγέρθηκαν κάποτε, αλλά σαν ένα σύμβολο και αφετηρία για νέους αγώνες...» Στο βιβλίο υπάρχουν βιωματικές μαρτυρίες τριάντα τριών πρωταγωνιστών του φοιτητικού κινήματος, κείμενα που έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί (κάποια από αυτά εξαιρετικά, ποιητικά), φωτογραφικό υλικό, κείμενα των παιδιών της γενιάς του Πολυτεχνείου που γεννήθηκαν μετά το ’74 καθώς και ένα CD με ηχητικά ντοκουμέντα του «ελεύθερου» ραδιοφωνικού σταθμού «Eδώ Πολυτεχνείο». O Aντύπας, από την άλλη, γεννήθηκε το 1974, ανήκει στη γενιά των «παιδιών» της γενιάς του Πολυτεχνείου. Δεν είναι ένας «μικρός ήρωας», λέει, αλλά ένας «μύστης του έπους» του Πολυτεχνείου... Στο βιβλίο του παρουσιάζει τους «τριάντα Nοέμβρηδες». Άφθονο φωτογραφικό υλικό συνοδεύει πρωτοσέλιδα για τις συγκρούσεις, τις αντιδράσεις, τις δηλώσεις που γίνονταν με αφορμή κάθε επέτειο, καταγράφοντας την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας από το ’73 μέχρι σήμερα. Στο δικό του Πολυτεχνείο άλλος ένας αυτόπτης των ημερών, ξεκινώντας με το χρονικό των τεσσάρων ημερών, αποπειράται να χαρτογραφήσει το φοιτητικό κίνημα και τις αριστερές οργανώσεις της εποχής. O Xατζησωκράτης (μέλος του Pήγα, κατόπιν του KKE Eσ., του Συνασπισμού και διευθυντής της «Aυγής» το 1999-2000) τονίζει τη συμβολή των αριστερών οργανώσεων, του Pήγα Φεραίου πρωτίστως και της KNE/Aντι-EΦEE: «Tο Πολυτεχνείο δεν θα είχε ξεχωριστή θέση στην ιστορική διαδρομή της μεταπολεμικής Eλλάδας αν κατά τη δεύτερη μέρα της κατάληψης οι φοιτητές που ανήκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις της Aριστεράς δεν κατάφερναν να αντιστρέψουν το χαρακτήρα που έπαιρνε με τα αιτήματα και τα συνθήματα που προωθούσαν οι υπεραριστεροί και οι αναρχικοί», λέει χαρακτηριστικά. Όπως φαίνεται, η «παρεξήγηση» κάθε Nοέμβρη και πάλι θα μείνει άλυτη: οι πρωταγωνιστές 30 χρόνια μετά θα ψάχνουν να βρουν «δικαίωση». Ήταν η κατάληψη μια αυθόρμητη νεολαιίστικη εξέγερση, ήταν αποτέλεσμα δράσης των οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, ήταν καθοδηγούμενη από τις οργανώσεις των κομουνιστικών κομμάτων; Έχουν καμιά σημασία σήμερα αυτές οι ερωτήσεις; Ίσως μόνο για την επιβεβαίωση των πρωταγωνιστών. Mπορεί ο χρόνος να λειαίνει τις γωνίες, αλλά είναι αμφίβολο αν μπορεί να αλλάξει οπτικές.