Διαβάσαμε τα ανέκδοτα διηγήματα του Σάλιντζερ

Είναι η λογοτεχνική είδηση των τελευταίων ημερών: η διαρροή, στο Διαδίκτυο, τριών ανέκδοτων διηγημάτων του μεγάλου Τζ. Ντ. Σάλιντζερ. Τα file sharing sites και τα torrentάδικα έπιασαν φωτιά, όπως και τα social media. Η διαρροή φαίνεται να ξεκίνησε από το Reddit και η είδηση διαδόθηκε ραγδαία μέσω Facebook. Οι φαν ενθουσιάστηκαν, οι βιβλιοκριτικοί έσπευσαν να γράψουν άρθρα στις μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου. Η παντοδυναμία του Ίντερνετ επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά.

Είπαμε, είναι η χρονιά του Σάλιντζερ φέτος. Από τη μια ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, από την άλλη η κυκλοφορία της καινούργιας βιογραφίας του, εσχάτως και η αναγγελία για την έκδοση, μέσα στην επόμενη πενταετία, πέντε ανέκδοτων χειρογράφων του.

Τα τρία όμως ανέκδοτα διηγήματα που διέρρευσαν στο Ίντερνετ δεν προορίζονταν για έκδοση, παρά μόνο το... 2060 – πενήντα, δηλαδή, χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα.

Τα χειρόγραφα των τριών διηγημάτων βρίσκονται στην κατοχή αμερικανικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, συγκεκριμένα του Πρίνστον και του Πανεπιστημίου του Τέξας. Φημολογείται μάλιστα πως είχαν κυκλοφορήσει, παρανόμως, σε περιορισμένη ιδιωτική έκδοση το 1999, με τίτλο «Τρεις Ιστορίες», αν και φαίνεται πως ουδέποτε υπήρξε πραγματικά μια τέτοια έκδοση. Οι μελετητές του έργου του Σάλιντζερ ήταν υποχρεωμένοι να μεταβαίνουν στις βιβλιοθήκες των παραπάνω πανεπιστημίων προκειμένου να διαβάσουν τα διηγήματα, υπό την αυστηρή επίβλεψη μάλιστα των υπαλλήλων της βιβλιοθήκης.

Ωστόσο, στις 27 Νοεμβρίου 2013 ένα pdf με σκαναρισμένα τα τρία διηγήματα πουλήθηκε στο eBay έναντι του μάλλον ευτελούς (ύποπτα ευτελούς, όπως υπαινίσσονται άρθρα στον βρετανικό Τύπο) ποσού των 67 βρετανικών λιρών και 50 σεντς. Αν ζούσε ο Σάλιντζερ θα είχε σίγουρα εκνευριστεί ή στενοχωρηθεί, αν αναλογιστούμε πως αρνήθηκε πεισματικά να παραχωρήσει γραπτά του προς έκδοση μετά το 1965. 

Και τα τρία διηγήματα χρονολογούνται από τα μέσα της δεκαετίας του ’40, στις αρχές της συγγραφικής του καριέρας – και γι’ αυτό ίσως ο ίδιος ο Σάλιντζερ τα θεωρούσε, σε γενικές γραμμές, υποδεέστερα. Και η αλήθεια είναι πως δύο από τα τρία είναι αρκετά σχηματικά – το ένα, όμως, είναι ένα μικρό διαμαντάκι. Γιατί, ναι, ήταν αδύνατον να αντισταθούμε στον πειρασμό και να μη γίνουμε διαδικτυακοί λαθραναγνώστες για χάρη του Σάλιντζερ.

Τα τρία διηγήματα

Από τις τρεις ιστορίες, η πρώτη, «Ωκεανός γεμάτος από μπάλες του μπόουλινγκ» (The Ocean Full of Bowling Balls), είναι όχι απλά η καλύτερη, αλλά και μια ιστορία αντάξια των σπουδαιότερων του Σάλιντζερ, εφάμιλλη, για παράδειγμα, του «Ιδανική μέρα για μπανανόψαρα». Επρόκειτο μάλιστα να δημοσιευτεί στο Harper’s Bazaar, αλλά για άγνωστο λόγο ο Σάλιντζερ την απέσυρε και αργότερα δώρισε το χειρόγραφο στο Πρίνστον. Ο συγγραφέας προσπαθούσε προηγουμένως επί σειρά ετών να δημοσιεύσει το διήγημα σε περιοδικό, αλλά, απογοητευμένος από τις αλλεπάλληλες απορρίψεις, το έβαλε στο συρτάρι.

Αποκτά δε πρόσθετη αξία από το ότι συνιστά ένα πρίκουελ του κλασικού αριστουργήματός του «Ο Φύλακας στη Σίκαλη». Ο διάσημος Χόλντεν Κόλφιλντ εμφανίζεται στο διήγημα παρέα με το μεγαλύτερο αδελφό του, το συγγραφέα Βινς, και τον μικρότερο αδελφό του, Κένεθ, ένα εξαιρετικά χαρισματικό αγόρι που παίζει μπέιζμπολ και διαβάζει Μπλέικ και Κόλεριτζ. Στο τέλος της ιστορίας ο Κένεθ πνίγεται στη θάλασσα. Για όσους θυμούνται, στον «Φύλακα» ο Χόλντεν αναφέρεται τόσο στο μεγάλο αδελφό του όσο και στο θάνατο του μικρού (αμφότεροι φέρουν διαφορετικά ονόματα).

Όλος ο κλασικός Σάλιντζερ είναι παρών στο διήγημα – η τρυφερότητα, ο κυνισμός, ο λακωνικός και φυσικός λόγος, η υφέρπουσα απόγνωση, οι αναφορές σε αγαπημένους συγγραφείς, το κολεγιακό/preppy σκηνικό, «κραυγάζουν» έναν πρώιμο «Φύλακα». Μεγάλο μέρος του διηγήματος μάλιστα καταλαμβάνει ένα γράμμα του Χόλντεν στο μεγάλο αδελφό του. Αφηγητής πάντως είναι ο μεγάλος αδελφός, Βίνσεντ. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

«Το πρόσωπό του πήρε μια έκφραση θριάμβου – ο τρόπος που το πρόσωπο του Κένεθ έπαιρνε μια έκφραση θριάμβου, χωρίς την υπόνοια μιας νίκης, μιας επικράτησης έναντι κάποιου. Ο ωκεανός έμοιαζε τρομερός τώρα. Γεμάτος από μπάλες του μπόουλινγκ. Ο Κένεθ ανασηκώθηκε πάνω τον Βράχο του Σοφού, έμοιαζε πολύ χαρούμενος για κάποιο λόγο. Από τον τρόπο που σηκώθηκε, καταλάβαινα πως είχε όρεξη για κολύμπι. Δεν ήθελα να τον αφήσω να κολυμπήσει μέσα σε όλες αυτές τις μπάλες του μπόουλινγκ».

Τα άλλα δύο διηγήματα είναι μάλλον πρωτόλεια, σχηματικά, μοιάζουν περισσότερο σχεδιάσματα παρά ολοκληρωμένες προσπάθειες.

Το «Αγόρι των γενεθλίων» (Birthday Boy) έχει να κάνει με ένα νεαρό άντρα, αλκοολικό, που νοσηλεύεται σε νοσοκομείο. Τον επισκέπτεται η γυναίκα του και όταν αρνείται να του δώσει να πιει, αυτός ξεσπάει. Όπως επισήμαναν οι αρθρογράφοι μεγάλων εφημερίδων, είναι διάχυτο σε αυτό το διήγημα το τραύμα που άφησε στον Σάλιντζερ η εμπειρία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – ακόμα και στον «Ωκεανό» αφήνει εμμέσως αιχμές για το τραύμα του πολέμου.

Στην «Πόλα» (Paula) υπάρχει μια αντιστροφή σε σχέση με την προηγούμενη ιστορία. Εδώ, η γυναίκα ενός παντρεμένου ζευγαριού παρουσιάζεται ως το προβληματικό ήμισυ του ζεύγους. Απελπισμένη από τη στειρότητά της, η γυναίκα ισχυρίζεται πως είναι έγκυος, αποφασίζει να περάσει ολόκληρη τη φανταστική εγκυμοσύνη της στο κρεβάτι και κατόπιν προσποιείται ότι γέννησε. Τελικά, ο απελπισμένος πλέον σύζυγός της, που έχει επιδείξει μέχρι τότε ιώβειο υπομονή, εισβάλλει στο δωμάτιό της και τη βρίσκει να παριστάνει η ίδια το μωρό μέσα στην κούνια.

Τα δύο τελευταία διηγήματα δίνουν την αίσθηση του ημιτελούς, τελειώνουν απότομα και σε μερικά σημεία προφανώς είναι γραμμένα με τη μορφή σημειώσεων, με την προοπτική ο Σάλιντζερ να τα τελειοποιήσει κάποια στιγμή στο μέλλον.