Στην Ελλάδα του Μεταξά

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στέλνει στην A.V. ένα απόσπασμα από το καινούργιο του βιβλίο με τίτλο «Άρια», που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Είναι απίστευτο πόσο γρήγορα κατέφυγαν όλοι τους στα υπόγεια της Μεγάλης Βρετανίας. Αν αναλογιστούμε σε πόσους κινδύνους εκθέτει ο πόλεμος τον απλό άνθρωπο –πείνα, ταπεινώσεις, εξευτελισμούς, βασανιστήρια, θάνατο–, αυτοί οι κύριοι με το ύφος της εξουσίας στα πρόσωπα κατάφερναν να εξαιρεθούν από κάθε ανεπιθύμητη συνέπεια.

Ξαναείδα τον Βασιλιά ύστερα από μερικές εβδομάδες. Στις αρχές Οκτωβρίου χρειάστηκε να μεταφέρω δυο τρεις φορές τα τηλεγραφήματα του Υπουργείου Εξωτερικών στο Παλάτι. Τη μια από αυτές με δέχτηκε η μεγαλειότητά του με καθημερινά ρούχα. Με ρώτησε κάτι στα αγγλικά και η απάντησή μου τον ικανοποίησε. Ο υπασπιστής του ζήτησε μάλιστα από τον προϊστάμενό μου να γίνω ο μόνιμος κομιστής των βασιλικών τηλεγραφημάτων, αλλά ευτυχώς ο Πρέσβης επικαλέστηκε λόγους ανωτέρας βίας για να με απαλλάξει. Εκείνη τη μέρα πάντως ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ με την ανεπίσημη περιβολή του έχασε όλη τη λάμψη στα μάτια μου, όπως ακριβώς ένας ηθοποιός που θαυμάζεις επί σκηνής και μετά τον βλέπεις να σε υποδέχεται στο καμαρίνι με τη ρόμπα του κουρασμένος και ανυπόμονος.

Τώρα στα υπόγεια του ξενοδοχείου με την επίσημη στολή του είχε ανακτήσει τη βασιλική του επιρροή. Φαινόταν ήρεμος – και γιατί να μην ήταν άλλωστε; Στην ουσία έπαιζε ένα παιχνίδι, εμείς ήμασταν τα μολυβένια στρατιωτάκια του. Στη χειρότερη περίπτωση θα έχανε την παρτίδα και θα θύμωνε με τον εαυτό του που δεν επέδειξε την απαιτούμενη ικανότητα. Ο ίδιος πάντως και η οικογένειά του δεν κινδύνευαν σε καμία περίπτωση.

Ορισμένοι από το υπουργικό συμβούλιο τα είχαν με τον Πουτσίνι. Τους άκουσα με τα αυτιά μου να λένε πως η χθεσινοβραδινή παράσταση της «Μαντάμα Μπατερφλάι» στο Βασιλικό Θέατρο και η δεξίωση στην Ιταλική Πρεσβεία παρουσία του υιού Πουτσίνι αποτελούσε μέρος του σχεδίου των Ιταλών να μας πιάσουν στον ύπνο. Ο Μαυρουδής, που γνώριζε πως ήμουν λάτρης του Ιταλού συνθέτη, με πλησίασε και μου είπε: «Μαυροειδή, όπως θα κατάλαβες, για όλα φταίει ο φίλος σου ο Πουτσίνι. Γελάς; Είσαι νέος και δεν καταλαβαίνεις τη συμφορά που μας βρήκε. Θα αλλάξουν όλα στη ζωή μας». Πάντα με εντυπωσίαζε ο τρόπος που περνούσε από το αστείο στο σοβαρό.

Το πρώτο πράγμα που άλλαξε εντέλει στη ζωή μας ήταν ο ουρανός. Το αντιλήφθηκα όταν συνέλαβα τον εαυτό μου να κοιτάζει ανήσυχος την αχανή γαλάζια οροφή του κόσμου. Μέχρι χτες ο αττικός ουρανός ήταν η παρηγοριά μας, το αίσθημα ασφάλειας σε αυτό το πανάρχαιο τοπίο που το κυκλώνουν βουνά. Από το πρωί της Δευτέρας έπρεπε κανείς να επαγρυπνεί με το ένα μάτι πάντα στον ορίζοντα, αναζητώντας εκείνα τα σημαδάκια στο μέγεθος μιας μύγας που με το τρομακτικό τους βουητό θα εισέβαλλαν στο λεκανοπέδιο σκορπίζοντας τον όλεθρο. Οι ασκήσεις της πολιτικής άμυνας μας είχαν εξοικειώσει με τις υστερικές σειρήνες και ο καθένας από μας είχε βάλει σημάδι ένα ή περισσότερα καταφύγια στις καθημερινές του διαδρομές. Τη μέρα, ανησυχία, το βράδυ, συσκότιση. Μια σειρά κανόνων που έπρεπε να τηρούνται, χωρίς να εγγυώνται απολύτως την ασφάλειά σου. Η καθημερινότητα έμοιαζε ξάφνου τόσο πολύπλοκη και απαιτητική. Ακόμα και τα εσωτερικά φώτα των τραμ βάφτηκαν σκούρα μπλε. Θα έλεγε κανείς ότι ο πόλεμος γινόταν για να θησαυρίσουν οι τεχνικές εταιρείες που διαφήμιζαν την κατασκευή καταφυγίων σε σπίτια ή κοινόχρηστους χώρους, οι μαγαζάτορες που κατέβαζαν από τα αραχνιασμένα ράφια τις γαλάζιες κόλλες για να καλύψουμε τα τζάμια των παραθύρων μας ή κάποια ξενοδοχεία που διέθεταν απόρθητα υπόγεια και αλίευαν πελατεία. Εκείνες τις μέρες οι έμποροι μου φαίνονταν απεχθέστεροι και από τους στρατηγούς. Το είπα στην Ωραία κι εκείνη σχολίασε:

«Δε βαριέσαι, άμα χαθεί η εμπιστοσύνη στον ουρανό, όλα τ’ άλλα λίγη σημασία έχουν».

Περίληψη του βιβλίου

Ο νεαρός Έλληνας διπλωμάτης Στέφανος Μαυροειδής επιστρέφει από το Λονδίνο στην Ελλάδα του Μεταξά. Μια μυστηριώδης υπόθεση εξαφάνισης τον φέρνει σε επαφή με τη βρετανική αρχαιολογική κοινότητα. Ερωτεύεται την Aγγλογαλλίδα αρχαιολόγο Ρόζμαρι Λεμπλάν και περνά μαζί της τους τελευταίους μήνες αμεριμνησίας στο περιθώριο των ανασκαφών στις Μυκήνες, αλλά και του πολέμου που πλησιάζει με γοργά βήματα. Η διαφυγή τους στη Μέση Ανατολή τον Απρίλιο του ’41 τους οδηγεί σ’ ένα θερμοκήπιο ειρήνης, το Κάιρο. Ο Στέφανος ζει από κοντά τη νοσηρή πολιτική ατμόσφαιρα της αιγυπτιακής πρωτεύουσας που κυοφορεί την εθνική τραγωδία του εμφυλίου. Ταυτόχρονα όμως εκείνος και η Ρόζμαρι αντιμετωπίζουν την πρόκληση μιας μυστικής αποστολής στην κατεχόμενη Ελλάδα με σκοπό την προστασία των ελληνικών αρχαιοτήτων…