Τι σημαίνει δυστοπικός;

*Γράφει ο ​Απόστολος Θηβαίος

Το όριο ανάμεσα
στην αλήθεια και το ψέμα
είναι για τον ικανό κήρυκα
τόσο χειραγωγίσιμο,
όσο και ο καπνός
στα επιδέξια χείλη
ενός καπνιστή
Γ. Μαχαιρίτσας, «Η επανάσταση των υπογείων»

Τι σημαίνει δυστοπικός, ρώτησε ο μικρός Αλέξανδρος. Πίσω του στο φόντο σκηνές από σκληρές οδομαχίες, γρήγορες τροχιές, γυάλινα κτίρια που αγγίζουν τον Θεό, στα πρότυπα του καθεδρικού της ιταλικής πόλεως Πάρμα, φωτισμένες βιτρίνες και ηλεκτρονικά κορίτσια με ένα αδιαπέραστο, μόνιμο χαμόγελο.

Αυτές είναι δύσκολες λέξεις, έγιναν θεωρίες και χάθηκαν απ΄τα χείλη μας. Αυτές είναι λέξεις και εποχές που κανείς δεν θα ΄θελε να ζήσει. Κανείς δεν απάντησε στον μικρό Αλέξανδρο για το πώς και το γιατί της άγνωστης, παράξενης λέξης του. Όταν μεγαλώσω θα γράψω ένα ποίημα, όχι, όχι ένα βιβλίο καλύτερα για τους απελπισμένους τόπους, τις φρικιαστικές πόλεις, τις απάνθρωπες κοσμοπόλεις. Για όσα γκρεμίζονται.

Και τα χρόνια περνούν και ο μικρός Αλέξανδρος, γρανάζι στη μεγάλη μηχανή του κόσμου, κερδίζει βήμα το βήμα τη λήθη. Τώρα εργάζεται στις ανώτερες θέσεις των πιο σπουδαίων, εμπορικών επιχειρήσεων. Αρκεί μια του λέξη και ίσως ανατραπούν κανόνες αιώνων και οι τιμές των πιο αναγκαίων απ΄τα αγαθά τούτου του κόσμου. Τώρα όλες οι λέξεις του είναι γνωστές. Κάθε μέρα ζει κάμποσες από αυτές. Στο γραφείο του παρελαύνουν οι πιο εξέχουσες προσωπικότητες της χώρας. Εκείνος χαμογελά μες στο ακριβό του κοστούμι, τα συντρίμια του είναι καλά κρυμένα στις μέσα τσέπες, υποδέχεται όλο ευγένεια τους διακεκριμένους επισκέπτες. Κλείνει συμφωνίες μ΄αμφίβολα κέρδη, διατρέχει ως αργά τη νύχτα τους δρόμους της ξεπεσμένης πολιτείας κινώντας τα νήματα του κόσμου. Όμως έρχεται μια στιγμή που ο Αλέξανδρος επιστρέφει στην μικρή του ηλικία, εκείνη που τόσο ακμαία χάθηκε απ΄τη ζωή του. Θυμάται τις φαιδρές φωνές εκείνου του καιρού, τα μελαγχολικά τραγούδια, τα κορίτσια και τις μεταφυσικές αυλές στην καρδιά της πόλης που ήταν γεμάτες έρωτες, γεμάτες απ΄εκείνη την σωτήρια Έλσα του τραγουδιού. Στο τελευταίο συρτάρι του γραφείο του αναζητά εκείνο το μικρό εγχειρίδιο.

Η Επανάσταση των Υπογείων του Γιώργου Μαχαιρίτσα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν συνιστά τον καλύτερο σύντροφο του Αλέξανδρου. Ζητά κανείς να μην τον αποσπάσει απ΄την εργασία του, ζητά διευκρινίσεις για ένα συμβόλαιο και τις συναντήσεις της αυριανής ημέρας. Σε λίγο θα περάσει στα υπόγεια εκείνου του διακεκομμένου κόσμου που μονάχα σαν σήμα φθάνει. Θυμάται τους στίχους του Αρθούρου, κοιτάζει τη μυθολογία που συντρίβεται, όλο του το σώμα δανεισμένο σε μυστικούς σκοπούς και ένας αμερικάνος Θεός να φέγγει στο προσκεφάλι του. Διαβάζει και τρέμει για την απολιθωμένη του ζωή, φοβάται βαθιά εκείνη την άγνωστη γη που απλώνεται εμπρός του. Στα θεμέλια της εποχής έχουν θυσιάσει ποιήματα και παλιά παιδιά και ωραίες ιδέες. Τούτα ζήτησαν οι καιροί για να στυλώσουν το μελλούμενο και ο Αλέξανδρος, πιο μικρός από ποτέ μες στην αμαρτωλή πολιτεία μιας παλιάς, καλής, αμερικάνικης σχολής συγγραφέων. Ο μύθος της ζωής του υπήρξε μια υπόσχεση ως το τέλος.

Ετούτο το μυθιστόρημα άλλο δεν τραγουδά απ΄τον τρόμο που φώλιασε στις πτυχώσεις της εποχής μας. Οι ήρωές του που τόσο πειστικά μοιάζουν στον Αλέξανδρο παίζουν τις μελωδίες του σαρκασμού ενός ολόκληρου κόσμου απόλυτα αφοσιωμένου στα βιβλία και τις προσταγές της λογικής. Και αν κάποτε ασπάστηκαν τ΄όνειρο τώρα περιεβλημένοι τα πτώματα των θρυλικών, εκείνων οραμάτων παζαρεύουν τον κόσμο και τις ψυχές του. Μες στ΄ακριβά σπίτια του βιβλίου του Γ. Μαχαιρίτσα παίζονται δράματα ανθρώπινα, ξυπνούν τ΄αμερικάνικα τραγούδια και εκείνες οι ουτοπικές φωτογραφίες ενός φωτισμένου αγγέλου και μιας πελώριας ερήμου. Τώρα που όλα τα γνώρισμα σχήματα εκχωρούνται στην ανάμνηση ατμόσφαιρες σαν αυτή του μυθιστορήματος των εκδόσεων Βακχικόν ανανεώνουν την οπτική του ολοκαίνουριου, εργοστασιακού μας αιώνα. Αν κανείς διαβάσει προσεκτικά, σελίδα τη σελίδα αυτό το ιδιότυπο μυθιστόρημα, συλλογίζεται ο Αλέξανδρος, μεμιάς θα αναγνωρίσει την ανώνυμη χώρα του, θα μετρήσει στις ρεαλιστικές του διαστάσεις τον ασφυκτικό, εντοιχισμένο χώρο του, μες στον οποίο πασχίζει να αποδείξει τα πιο προσωπικά του θεωρήματα. Ο Αλέξανδρος θυμάται τον Αμερικάνο Ντελλίλο, φέρνει στο νου του αυτό το νέο ρεύμα κομικογράφησης εμβληματικών ταινιών για το μέλλον και όσα εκείνο προορίζεται να φέρει. Ο Αλέξανδρος μαζεύει τις εντυπώσεις του από αυτό το παράξενο δωμάτιο που οικοδομεί η πλοκή της Επανάστασης των Υπογείων. Όλα τα μεγέθη, όλα τα τοπία θα διαψεύσουν όσα φαντάστηκαν τα παιδιά για αυτόν τον καινούριο αιώνα που γυρεύει τον βηματισμό του μες σε εκρήξεις και σκληρά καθεστώτα, κάτω από φώτα νέον σ΄ατέλειωτες σειρές λεωφορων και στη λεπτή μελαγχολία του καιρού που ξοδεύεται. Οι σκελετοί των υπογείων, οι χιλιάδες αλήθειες που κυλούν κάτω απ΄τα πόδια μας, δικαιώνοντας τους μυθιστοριογράφους της εποχής μας αποτελούν την τρομερή υπενθύμιση εκείνης της πάλης που παραδέρνει τον κόσμο. Ο Αλέξανδρος σκέφτεται πως μες στα ίδια του τα ρούχα καλείται να ζήσει, αναγνωρίζει τον μυστικό ποιητή που κατοικεί μες στις σελίδες του Γιώργου Μαχαιρίτσα και έτσι μυστικά πανηγυρίζει που για τους ποιητές και τις ιδέες που υπερασπιστήκαμε. Πρόσωπα και δημιουργοί, όπως ο συγγραφέας του ιδιότυπου αυτού μυθιστορήματος, βιώνουν στην ακμή της αυτήν την εποχή της διαλυσης. Μες στους κόλπους ενός σύγχρονου ρομαντισμού παραχωρούν λίγο νόημα σε μια ξέφρενη εποχή, γίνονται δότες και μεταφράζουν γλώσσες, αξίες, ήθη και συμπεριφορές. Και αν κάποτε γυρέψαμε τις ουτοπίες, τα καινούρια ερεθίσματα μαρτυρούν τη στροφή που λαμβάνει εντός μας αυτός ο κόσμος.

Όταν άφησε πια το βιβλίο είχε βραδιάσει. Το γραφείο είχε ερημώσει. Κάπου κάπου ακούγονται χτύποι τηλεφώνου, όμως τώρα πια δεν υπήρχε κανείς για ν΄ανταποκριθεί. Κοίταξε την ώρα και αναζήτησε το σήμα του αγαπημένου του, ραδιοφωνικού σταθμού. Ο εκφωνητής είχε μόλις ξεκινήσει, χαιρετώντας ονομαστικά τους πιο φανατικούς φίλους της εκπομπής.Ο Γιώργος από τις γειτονιές της Αμβέρσας καταργώντας όλες τις αποστάσεις, οι εργαζόμενοι βάρδιας στις βαριές βιομηχανίες με τους αμέτρητους κανόνες ασφαλείας και την απρόσκοπτη λειτουργία, την νεαρή Κολέτ που γράφει ακόμη ποιήματα κόντρα σε όλες τις πιθανότητες, τον Ρον και τον Φιλ, ερευνητές στα πανεπιστήμια του κόσμου που δοκιμάζουν αδιάκοπα τις επιδράσεις των νέων τεχνολογιών στο συναισθηματικό επίπεδο του πληθυσμού. Ο Ρον και ο Φιλ δεν κοιμούνται ποτέ και όλο ελπίζουν πως η μέρα που ξημερώνει θα είναι μια υπέροχη ευκαιρία για ένα ακόμη βήμα. Ο εκφωνητής χρησιμοποιεί συχνά την ίδια φράση. “Υποταγμένες παθητικά ωοθήκες”, ο εκφωνητής διαβάζει τις πιο παράξενες ειδήσεις αυτού του κόσμου, οι πολιτείες για τις οποίες μιλά είναι αμαρτωλές, σαν φιλμ νουάρ, τα χρώματά τους πυρετώδη. Ο Αλέξανδρος θ΄αποκοιμηθεί με τη λεπτή απόχρωση ενός νέον φωτισμού. Στ΄όνειρό του θα αρνηθεί την εποχή του. Όλα της τα ρεύματα παρασύρουν κάτι που έχουμε αγαπήσει. Όλες οι πολιτείες είναι αρχαίες ψυχές, όλες οι συνήθειές μας κινούνται σε τροχιά σύγκρουσης με τα καινούρια μας ένστικτα. Όλα μας τα παλιά παιχνίδια πρόκειται να γίνουν κομμάτια. Όλα μας τα ήθη παρασύρονται, όλες οι μεγάλες λέξεις εγκαταλείπονται για να λάμψει ξανά η φαντασίωσ' αναμετρηθεί κανείς μαζί του. Ο εκφωνητής μιλά για το αιώνια ζωντανό πάθος. Κάνει λόγο για ένα ψυχικό αντίτιμο, μια ατμόσφαιρα κλειστού χώρου που σημαίνει τη ζωή. Ο σταθμός εκπέμπει από μια μικρή και ασήμαντη πόλη, ονόματι Ολντάουν.