Αθηναϊκά μακάμια

* Γράφει ο Απόστολος Θηβαίου

Στο εσωτερικό του βιβλίου η φιγούρα του συγγραφέα και το αδιόρατο φόντο. Η πρώτη ασυναίσθητη επιθυμία για τη γνωριμία με τον δημιουργό συνίσταται σε αυτή την αρχική έκπληξη, συνέπεια των πιο επίκαιρων διαστροφών μας. Έπειτα καθώς ξετυλίγεται το κουβάρι του συλλέκτη η μορφή του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου φαντάζει ακόμη πιο εκπληκτική, καθώς συλλογίζομαι πως περιέχει εντός της τη θαυμάσια πλοκή, την ιδανική ατμόσφαιρα, την αισθητική του κλειστού, ασφυκτικού χώρου που τόσο μαγνήτιζε στις πιο νουάρ εκδοχές της έβδομης τέχνης και που σήμερα εμποτίζει τις σελίδες του βιβλίου των εκδόσεων Βακχικόν.

«Ο θάνατος του Συλλέκτη» συνθέτει στη μορφολογία του έναν ικανό αριθμό πλεονεκτημάτων. Ίσως κυριαρχεί η νεοελληνική ταυτότητα, όμως δοσμένη με τη διακριτικότητα ενός επιδέξιου αφηγητή αλλά και ενός αναπόσπαστου ψηφίου αυτής της πολιτείας. Σε κάθε περίπτωση η λεπτή ύφανση της ιστορίας και το μυστήριο των υπαινιγμών συνδυάζονται πετυχημένα με μια χαμένη εκδοχή του νεοελληνικού μύθου, διαμορφώνοντας προεκτάσεις.

Μέσο οι μελωδίες, η μουσική, μια κοινή διάλεκτος, οι αναρίθμητες μάσκες του ρυθμού αντίστοιχες σε πλήθος με τα ανθρώπινα συναισθήματα. Ένας μανιώδης, νεκρός συλλέκτης παλαιών βινυλίων, ένας καθηγητής, τοπία της Σαλαμίνας και των Αθηνών, σκληρές, πάντα όμορφες γυναίκες και άνδρες στα πρόθυρα του πάθους, η τοπιογραφία της πόλης, δοσμένη με τον καμβά της αποσπασματικής οπτικής που διατηρούμε μες στην εξαλλοσύνη του στερημένου χρόνου μας.

Είναι αυτά και ακόμη περισσότερα τα στοιχεία που συνθέτουν την ταυτότητα του συλλέκτη, αλλά πάνω απ' όλα η ατμόσφαιρα που ξέρει να αναπαράγει σκηνοθετικά ο Π. Κωνσταντόπουλος. Ένας καλός, νουάρ κινηματογράφος με την αειθαλή παρουσία της ειρωνείας, τις στακάτες, σκηνικές οδηγίες, αφήνοντας εύθυμα να γλιστρήσει ο χρόνος, δηλώνεται ως προέκταση του συλλέκτη. Η Βρώμικη Πόλη, αυτό το εμβληματικό, αμερικανικό μνημείο, μεταφέρεται στους δρόμους της Αθήνας, με τα κλασικιστικά της ορόσημα. Πανεπιστημίου, παλαιά, θηριώδη κτίσματα των μετοχικών ταμείων, σιωπηλοί άτλαντες που σηκώνουν στις πλάτες τους την πολιτεία μας, λεπτομέρειες που αναδεικνύουν το διήγημα του Π. Κωνσταντόπουλου και του προσδίδουν μια ξεχωριστή θέση μες στην επίκαιρη βιβλιοπαραγωγή.

Τα κλισέ που τόσο εύθυμα και λεπτά επισημαίνονται από τον συγγραφέα, δεν συντηρούν τίποτε πέρα από την ίδια τη φύση τους. Νεοελληνικά −είναι μια πρόκληση για τους γλωσσολόγους η επινόηση ενός νεολογισμού, ικανού να περιγράψει τις συνθήκες μας και όσα συμπλήρωσαν έναν πλήρη κύκλο− και απολύτως φυσικά. Να διατυπώνονται με όρους καθημερινής διαβίωσης, σκηνές από ένα θέατρο ρεαλιστικό, διακριτικά διαδραστικό, που συνοψίζει με εξαίσιες σπονδές στο άγραφο και το συλλογικό, φιλτράροντας έτσι πολλά περισσότερα από το φως πάνω στις μορφές της ιστορίας.

Ακολουθώ τα χνάρια του Κωνσταντόπουλου, καλά βαλμένος πίσω απ' τη μονοκάμερά του. Συμμετέχω στην αφήγηση, διατηρώντας μια ειδική γωνία οπτικής απέναντι στον κεντρικό ήρωα, ξοδεύομαι στη γραφή, γυρεύω τη μέθοδο να συμμετάσχω στην παράξενη ιστορία ενός θανάτου και ενός συλλέκτη.

Χωρισμένο σε κεφάλαια με ευρηματικούς τίτλους το διήγημα που φέρνουν στα ράφια οι εκδόσεις Βακχικόν διατηρεί κάτι ελληνικό, μια μαρτυρία στα όρια της ταυτότητας, της κάποιας παρουσίας. Θα μπορούσε θέατρο αυτού του λεπτού σε μέσα και ευαισθησίες αφηγήματος να αποτελεί ο περιβάλλον χώρος του αναλήμματος που φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Σαν να ξυπνούν οι θόρυβοι, τα μακάμια και τα τριημιτόνια, ρυθμοί βαθύτατα ιωνικοί με αφετηρίες οικείες που πλημμυρίζουν το άδειο θέατρο της Μεσσήνης και όλοι οι ήρωες να ξοδεύονται στα πρότυπα μιας κάθαρσης αρχαίας.

Δεν μπορεί παρά ετούτη η φαιδρή παρέλαση όλων των ελληνικών ιδιομορφιών να διατυπώνει σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης ένα αντιπροσωπευτικό ψυχογράφημα της καινούριας ελληνικότητας που σφυρηλατούμε. Ίσως ο ίδιος ο Παναγιώτης Κωνσταντόπουλος να αναλαμβάνει το ρόλο του πρωταγωνιστή. Σε μια φανταστική ταινία, αυτός ο χαρισματικός αφηγητής που δηλώνει πως τυγχάνει δικηγόρος στην πρωτεύουσα, μας προϊδεάζει για την πρόθεσή του να παραμείνει έτοιμος και δεκτικός στις λεπτές εξελίξεις της ζωής που όμοια κινούν τα νήματα στον «Θάνατο του Συλλέκτη».

Ο Παναγιώτης Κωνσταντόπουλος και οι εκδόσεις Βακχικόν, με την κυκλοφορία του συλλέκτη προσθέτουν ακόμη περισσότερη αξία στο είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας που νέοι, επιδέξιοι συγγραφείς φέρνουν στην πρώτη γραμμή του αναγνωστικού ενδιαφέροντος.