book voice 294

«Ο κόσμος της κυρίας Όλιβ» Ελίζαμπεθ Στράουτ, μτφ. Βίκη Δέμου, εκδ. Άγκυρα, σελ. 421

O «Κόσμος της κυρίας Όλιβ» έγινε best seller στην Αμερική, όπως επίσης και τα προηγούμενά της “Abide With Me” και “Amy and Isabelle”. Η Νεοϋορκέζα καθηγήτρια και συγγραφέας, που τιμήθηκε το 2008 με το βραβείο Πούλιτζερ (συνήθως δεν το δίνουν για πλάκα, σύντροφοι), έχει τον τρόπο της στο να υφαίνει καθημερινές ιστορίες με άξονα τις ανθρώπινες σχέσεις. Διαθέτει δε μια λεπτή ειρωνεία (την οποία αναδεικνύει η προσεγμένη μετάφραση) που εξουδετερώνει την υπερευαισθησία της στα σημεία που το ύφος της γίνεται υπέρ το δέον «συναισθηματικό».

Σπονδυλωτό μυθιστόρημα, το παρόν βιβλίο δομείται σε 13 ξεχωριστές κατά βάση ιστορίες τις οποίες συνδέει ο χαρακτήρας της συνταξιούχου καθηγήτριας μαθηματικών Όλιβ Κίτεριτζ. Ωστόσο, δεν είναι αυτή η κεντρική ηρωίδα αλλά ο «κόσμος της», όπως υπονοεί και ο τίτλος. Ο μικρόκοσμος της πόλης Κρόσμπι του Μέιν, στα βορειονατολικά των ΗΠΑ, κι οι ολοζώντανες περιγραφές του σκηνικού είναι ένα από πιο γερά χαρτιά της συγγραφέως. 

Το μυθιστόρημα εξελίσσεται αργά, όμοια με τους ρυθμούς της ζωής σε μια μικρή πόλη. Ακόμη κι ο χαρακτήρας της Όλιφ δεν αναδεικνύεται ως πρωταγωνιστικός παρά μόνο –περίπου– στη μέση. Μέχρι τότε ο φακός εστιάζει στους δευτερεύοντες χαρακτήρες. Λόγου χάρη στην άχαρη Ντενίζ, που τρομάζει όποτε διαβάζει στην εφημερίδα για μαριχουάνα και ελεύθερο έρωτα· στην Ντέιζι, την αλκοολική πιανίστρια που παραμένει προσκολημμένη στον παλιό έρωτά της· στον Κέβιν, παλιό μαθητή της Όλιβ και νυν σπουδαστή ψυχαναλυτικής, ο οποίος έχει αυτοκτονικές τάσεις· στο γιο της, που εξακολουθεί να ασφυκτιά (μαζί κι ο γάμος του) κάτω από την υπερπροστατευτικότητά της· και βεβαίως στο σύζυγό της, το συγκαταβατικό Χένρι, που βιώνει την πολύχρονη συμβίωσή τους «σαν ευχή και κατάρα μαζί». 

Η αφήγηση είναι δοσμένη κατά τέτοιον τρόπο ώστε να σου δίνει την εντύπωση ότι κρυφακούς τα κουτσομπολιά σε μια μικρή επαρχιακή πόλη. Αυτό που συνδέει εξάλλου τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος είναι η αίσθηση της απομόνωσης και της απώλειας. Πρόκειται γι’ ανθρώπους που οι προκαθορισμένες επιλογές στη ζωή τους τούς οδήγησαν σε μια ανιαρή καθημερινότητα. Η Όλιβ τούς παρατηρεί και συγχρόνως τρέμει τις αλλαγές που φέρνει ο χρόνος – “The Τimes Τhey Αre A-Changin’”,  κατά πώς λέει κι ο ποιητής. Διόλου τυχαία, σε κάποιο σημείο ένας από τους χαρακτήρες αναπολεί την εποχή πριν τα 60s, πριν να έρθουν οι χίπηδες κι οι λοιποί μακρυμάλληδες που ακολουθούσαν τους Greatful Dead (τα σέβη μου!). Η ματιά της Στράουτ μοιάζει εκ πρώτης συντηρητική, όμως στο βάθος δεν είναι. Παιδί που γαλουχήθηκε με το μύθο των 60s, είδε εκείνη τη γενιά που απαίτησε πιο ριζοσπαστικά από ποτέ έναν άλλο κόσμο να παραδίδεται κατόπιν στον κομφορμισμό. Η ηρωίδα της, αν και φαινομενικά ανήκει στην άλλη πλευρά, βασανίζεται από το ίδιο υπαρξιακό πρόβλημα. Γερνάει σ’ έναν κόσμο που γερνάει το ίδιο γρήγορα μ’ εκείνη.   

«Νυχτερινά» Καζούο Ισιγκούρο, μτφ. Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτη, σελ. 200

Γεννημένος στην Ιαπωνία, πολιτογραφημένος Βρετανός, έγινε γνωστός χάρη στα «Απομεινάρια μιας ημέρας» (βραβείο Μπούκερ 1989), που μεταφράστηκε σε 24 γλώσσες, έδωσε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Τζέιμς Άιβορι. Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί μέχρι στιγμής άλλα τρία βιβλία του («Ο απαρηγόρητος», «Τότε που είμασταν ορφανοί», «Μην μ’ αφήσεις ποτέ»), όλα από τον Καστανιώτη. 

Στα «Νυχτερινά» ο Ισιγκούρο παραδίδει πέντε διηγήματα που διαδραματίζονται σε διαφορετικούς τόπους: δύο εξ αυτών στη Βενετία κι από ένα στο Λονδίνο, στη βρετανική επαρχία και στο Λος Άντζελες. Η μουσική είναι το στοιχείο που συνδέει τους χαρακτήρες του. Στον «Τροβαδούρο της αγάπης» ένας Πολωνός μετανάστης κιθαρίστας («τσιγγάνος», στο στιλ του Django Reinhardt) βοηθά ένα γηρασμένο crooner να ανανεώσει το ενδιαφέρον στη σχέση του κάνοντας καντάδα στην αγαπημένη του το “I Fall In Love Too Easily” – στην εκτέλεση του Chet Baker, βεβαίως. Στο «Με ήλιο ή με βροχή» δυο παλιοί κολλητοί συμφοιτητές, που έχουν έχουν διαφορετικές προτεραιότητες στη ζωή τους, επανασυνδέονται ξανακούγοντας το “Lover Man” από τη φωνή της Sarah Vaughan και την τρομπέτα του Clifford Brown. Στο «Νυχτερινό» ένας άσημος σαξοφωνίστας της τζαζ, που πείθεται να κάνει πλαστική εγχείρηση επειδή είναι... άσχημος, γνωρίζει αναπάντεχα το θαυμασμό που του έλειψε, έστω κι αν αυτός προέρχεται από έναν και μόνο άνθρωπο. Στους «Βιολοντσελίστες», ο ήχος του τσέλου φέρνει κοντά δύο άγνωστους σε ξένο τόπο. 

Οι ιστορίες του Ισιγκούρο αποπνέουν χαρμολύπη. Η απώλεια και το ανεπίτευκτο είναι μέσα στη ζωή. Το μικρό και το ταπεινό είναι σημαντικά – όπως διδάσκει κι η ιαπωνική σχολή του ζεν. Το μεγάλο προσόν του, όμως, είναι οι διάλογοι, που ρέουν φυσιολογικά, σαν να κρυφακούς τους διπλανούς σου στο μπαρ. Ακόμη κι όταν η αφήγησή του έχει κάτι το τραβηγμένο, περιγράφει απλά, καθημερινά στιγμιότυπα που θα μπορούσαν να συμβούν στον καθένα – ίσως και την ίδια στιγμή, παρόμοια με το «Μια νύχτα στον κόσμο» του Τζιμ Τζάρμους. Μια παρατήρηση μόνο: το “One For My Baby (And One For The Road)” δεν προσφέρεται για ρομαντικές βενετσιάνικες καντάδες· είναι ένα τραγούδι για εκείνες τις μοναχικές νύχτες που σε βρίσκει το ξημέρωμα στην μπάρα να προσπαθείς να πείσεις τον εαυτό σου ότι το επόμενο ποτό θα είναι το τελευταίο.  A