Μαρία Τοπάλη-Κωνσταντίνος Ματσούκας: Συνέντευξη για τέσσερα χέρια

Η Μαρία Τοπάλη και ο Κωνσταντίνος Ματσούκας δούλεψαν παράλληλα το «Για τέσσερα χέρια» (εκδ. Γαβριηλίδης) και μας δίνουν οδηγίες χρήσης. Πώς γνωρίστηκαν; Σε τι διαφέρουν μια ποιήτρια και ένας συγγραφέας; Συνομιλούν τα κείμενά τους; Υπάρχει μια κοινή ιστορία στο βιβλίο ή είναι κείμενα μοναχικά; Εντέλει λειτουργεί; Τα κείμενά τους είναι ανόμοια, αλλά όχι άνισα. Άλλοτε σκληρά και κοφτερά, άλλοτε τρυφερά, ποιητικά. Κάποια σε ταξιδεύουν σε τόπους μακρινούς, άλλα πίσω στο χρόνο. Εντέλει, ναι, λειτουργεί. Διαβάστε πώς και γιατί.

Πώς περιγράφεις τον εαυτό σου με 50 λέξεις;
Κ.Μ. Καλός, δίκαιος και σώφρων, ανόητος κι ακατανόητος, ψυχοπονιάρης, αυτάρεσκος και φιλήδονος, περίεργος και ανυπόμονος για αποκαλύψεις εκτός προγράμματος.
Μ.Τ. Είμαι αυτό το τρομερό άγαλμα στο ναυάγιο των Αντικυθήρων, που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο: μισό μέσα στην άμμο του βυθού, λείο, λευκό, στιλπνό, και τ’ άλλο μισό εκτεθειμένο στο νερό, φαγωμένο από τη θάλασσα, αγνώριστο. Αγνώριστο; Όχι εντελώς.

Τι καθορίζει αυτό που είμαστε;
Κ.Μ. Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε όλη μέρα.
Μ.Τ. Αυτά τα είχαν ξεκαθαρίσει ωραιότατα οι Μαρξ και Φρόιντ. Ευτυχώς ήρθαν σχετικά πρόσφατα οι πολιτισμικές σπουδές και οι σπουδές φύλου και προσέδωσαν τη δέουσα πολυχρωμία στις απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα.

Οι άνθρωποι που περνάνε απ’ τη ζωή μας, μάς καθορίζουν;
Κ.Μ. Αναπόφευκτα, ειδικά οι πολύ σκληροί και οι πολύ τρυφεροί. Επίσης, μας αποκαλύπτουν στον εαυτό μας.
Μ.Τ. Οι άνθρωποι είναι η ζωή μας. Τα λόγια τους είναι τα λόγια μας.

Έχεις εμμονές και με τι;
Κ.Μ. Ναι, με την οικειότητα και τη σιωπή.
Μ.Τ. Όπως λέει η μεγάλη μου κόρη, είμαι λιγάκι «control freak».

Έχεις ροπή προς τις καταχρήσεις;
Κ.Μ. Αδιάπτωτη. Θέλω συνέχεια να την ακούω, με τα πάντα.
Μ.Τ. Έχω, αλλά το σκαρί μου δεν τις αντέχει. Το πνεύμα, πάντως, προθυμότατο.

Το βιβλίο είναι μια κατάχρηση;
Κ.Μ. Το βιβλίο είναι ένα στοίχημα στην αξία αυτών που έχεις να μοιραστείς και στον τρόπο που θα βρεις για να το κάνεις.
Μ.Τ. Μια χαρά κατάχρηση είναι και μάλιστα εθίζει.

Πώς γνωριστήκατε και τι είναι αυτό που σας συνέδεσε;
Κ.Μ. Γνωριστήκαμε ως ομότεχνοι. Συνδεθήκαμε ως συμπληρωματικά διαφορετικοί.
Μ.Τ. Γνωριστήκαμε επειδή μου άρεσε πολύ το πρώτο βιβλίο του Κωνσταντίνου, το «Ημερολόγια χρήσης», και έγραψα γι’ αυτό.

Το βιβλίο σας είναι τελικά αποτέλεσμα μιας έλξης ανθρώπων ή μιας έλξης κειμένων;
Κ.Μ. Το «Για Τέσσερα Χέρια» είναι σαφώς και τα δύο. Αυτό ήταν το ευτύχημα.
Μ.Τ. Κειμένων που τα έγραψαν άνθρωποι ενώ φαντάζονταν το πληκτρολόγιο του υπολογιστή σαν κλαβιέ πιάνου.

Ζήλεψε ο ένας τα κείμενα του άλλου;
Κ.Μ. Εγώ ζηλεύω τη λεπτοφυΐα στο γράψιμο της Μ. Αντιστέκεται στα εφέ, ενώ εγώ ενδίδω συστηματικά σε κάθε είδους «ευρήματα».
Μ.Τ. Εγώ, για να είμαι ειλικρινής, ζηλεύω τα ταξίδια και τις καταχρήσεις.

Λύθηκε εύκολα ο κόμπος πεζού-ποιήματος;
Κ.Μ. Αστειεύεσαι, βέβαια.
Μ.Τ. Μια χαρά είναι ο κόμπος, δεν τον πειράζουμε.

Οι εφηβικές αναμνήσεις ή «η εποχή πριν-από-την-αρχή» είναι ο κρίκος που συνδέει τα κείμενα;
Κ.Μ. Είναι η βάση ενός τόξου που φτάνει όμως και στα ενήλικα χρόνια. Σαφώς πολλά από τα καύσιμα του βιβλίου προέρχονται από εκεί.
Μ.Τ. Είναι τα καράβια που κατέληξαν σε ναυάγια και μας κάνανε και τους δυο «επιζώντες», για εντελώς (;) διαφορετικούς λόγους τον καθένα.

Ήταν απελευθερωτική διαδικασία;
Κ.Μ. Για μένα απολύτως. Δεν ξέρω μεγαλύτερο προνόμιο για ένα συγγραφέα από το να έχει απέναντί του έναν ιδανικό αναγνώστη.
Μ.Τ. Ήταν η απόλυτη θεραπεία. Και να γράφεις και να σου κρατά το χέρι κάποιος όταν είναι να γράψεις τα πολύ δύσκολα, να χαμηλώνει το φως, να σου χαϊδεύει τα μαλλιά, να σου φτιάχνει τσάι (μεταφορικά όλα αυτά...). Ένα είδος «γράψε κι εδώ είμαι εγώ». Αλλιώς, εγώ τουλάχιστον, δεν θα τα έβαζα πολλά από αυτά ποτέ στο χαρτί.

Τι διαφορετικό έχει το να γράφεις από το να συν-γράφεις μαζί με κάποιον άλλο;
Κ.Μ. Αναιρεί το δέος της λευκής σελίδας!
Μ.Τ. Όντως, δεν είναι πια αποδέκτης σου το άπειρο.