Λευτέρης Κουσούλης: «Χρέος μας είναι η υπεράσπιση των λέξεων»

Μια αναμόχλευση επιχειρείται εδώ, μια μετακίνηση όσων ζούμε με άξονα τις λέξεις, μια μετατόπιση στο παρόν μας μέσα από μια ανάγκη να ορίσουμε ξανά τους όρους που διαθέτουμε για να το περιγράψουν. Ο Λευτέρης Κουσούλης επιχειρεί μια πύκνωση στο ελάχιστο, ώστε μέσα από αυτό να προσεγγίσουμε το μέγιστο. Το εδώ και το τώρα. 

Το υλικό του βιβλίου «Ελάχιστο Λεξικό & 16 αφορισμοί» (Μεταμεσονύκτιες εδόσεις) είναι λέξεις επιμελώς διαλεγμένες. Οι περισσότερες κεντρικής σημασίας στην πολιτική θεωρία, σαν να αναδύονται από το περιβάλλον μας το πιο κοντινό, ενδεδυμένες την ιστορία μας των τελευταίων χρόνων. Δεν είναι μόνο το πολιτικό μας παρόν που ανασυντίθεται με την ακρίβεια ενός λόγου αφοριστικού, που ορίζει τις λέξεις για να τις αποσαφηνίσει, είναι η προσωπική και κοινωνική μας εμπειρία, όσα ζούμε καθημερινά αυτά τα χρόνια της κρίσης. Οι ορισμοί παίρνουν μια απόσταση από το οικείο, για να το αναπαραστήσουν.

Κρίση: Αιφνίδια διαταραχή μιας κατάστασης. Σύγκρουση υψηλής έντασης είτε λόγω απώλειας της ιδεολογικής και πολιτικής ηγεμονίας είτε λόγω αναποτελεσματικότητας των διαδικασιών απόφασης.

Ελπιδοφάγος πλατεία: Η κατά ιστορική αφετηρία και συνήθεια ονομαζόμενη πλατεία Συντάγματος. Ο τόπος άνθησης της βαθιάς εκούσιας παραπλάνησης των σύγχρονων Ελλήνων, για τα ζητήματα της ύπαρξής τους στο χρόνο.

Ψευδής συνείδηση: Ψευδής είναι η συνείδηση που καθοριζόμενη από μια υπέρμετρη αλήθεια, αρνείται τον πραγματικό κόσμο, αυτοχειραγωγούμενη η ίδια και χειραγωγώντας τους άλλους προς το ψεύδος.

Παρακμή: Κατάσταση αδυναμίας διάκρισης από μια κοινωνία ή έναν λαό. Η προκύπτουσα παράλυση.

Καθεστωτισμός, ηγεμονία, εξουσία, ισχύς, τυραννία, ψεύδος, φίλοι του λαού, κομφορμισμός, αλλοτρίωση, λήθη, ευθύνη, επανάσταση, ιδεολογία, πολιτική, κράτος, κόμμα, ολιγαρχία, ολοκληρωτισμός... Το στοχαστικό ύφος των ορισμών του ελάχιστου αυτού λεξικού δεν αφορά στη σφαίρα των ιδεών, ούτε σε μια οντολογία των λέξεων. Ο κάθε ορισμός καταλαμβάνει μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση σε κάθε μία από τις λευκές κατά τα άλλα σελίδες, και εσύ που διαβάζεις, στέκεσαι και ανασυνθέτεις αναγνωρίζοντας ότι καμία λέξη δεν είναι αθώα. Οι ερμηνείες που προτάσσονται εδώ δεν είναι ουδέτερες και η περιγραφή των σημασιών προσφέρεται ως εργαλείο κριτικής και κατανόησης μέσω μιας αθέατης υπαινικτικότητας.

Αλλά αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα του συγγραφέα του, που μέλημά του είναι να ορίσει τις λέξεις για να τις νοηματοδοτήσει εκ νέου επιχειρώντας να πάρει θέση στην πολιτική σύγκρουση του καιρού μας. Όπως σημειώνει ο ίδιος στα τρία μικρά κείμενα για τις λέξεις που παρατίθενται στο τέλος:

«Η πολιτική σύγκρουση είναι μια σύγκρουση για τα νοήματα και τις σημασίες». / «Ζούμε την αποκαθήλωση των σημασιών και των νοημάτων». / «Κάθε επόμενο βήμα περνάει σήμερα μέσα από την αποκατάσταση των λέξεων». / «Χρέος μας είναι η υπεράσπιση των λέξεων».

Τις λέξεις λοιπόν επιχειρεί να υπερασπιστεί με αυτή την «ελάχιστη» χειρονομία ο Λευτέρης Κουσούλης, γνωρίζοντας καλά πως οι λέξεις είναι το υλικό μας, αυτό που έχουμε και αυτό που δεν έχουμε. Ο ίδιος γράφει «μας διατίθενται αλλά και μας διαφεύγουν, τις κατέχουμε αλλά και μας κατέχουν». Γιατί οι λέξεις είναι τα εργαλεία εκείνα που μπορούν να διασαφηνίζουν τα πράγματα, όπως μπορούν και να τα συσκοτίσουν, ο διαφωτισμός τους είναι η μόνη μας ελπίδα να «προκόψουμε» ως ατομικότητες αλλά και να μη χειραγωγηθούμε ως κοινωνία. «Οι λέξεις αποτελούν το έσχατο εργαλείο εξουσίας» και το να συμφωνήσουμε στο τι σημαίνουν είναι κομβικής σημασίας. Το είδαμε να συμβαίνει. Προκειμένου να εδραιωθούν οι πολιτικές δυνάμεις τα προηγούμενα χρόνια, για να εγκαθιδρύσουν την ηγεμονία τους, ηγεμόνευσαν πρωτίστως πάνω στις λέξεις θέτοντάς τις στην υπηρεσία ενός ιδεολογήματος «ανατροπής». Το λέει πολύ ωραία ο συγγραφέας του λεξικού στα 3 κείμενα για τις λέξεις που παρατίθενται στο τέλος:

«Ο μηχανισμός ψυχολογικής βίας που τέθηκε σε κίνηση με σκοπό την ηθική εξόντωση των αντιπάλων, όχι μόνο κατέφυγε στην κατάχρηση των λέξεων, αλλά και στη συνειδητή διαστροφή των σημασιών και νοημάτων. Η διαστροφή έθρεψε την επιθετικότητά του και η παραποίηση των νοημάτων έχτισε έναν αντεστραμμένο κόσμο».

Αυτή την «πανουργία του λόγου» έρχεται να διαφωτίσει ο συγγραφέας, επαναστατώντας απέναντι στην ισχύ της «ψευδούς συνείδησης», καθώς «καμία μάχη στο πολιτικό μέτωπο δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς μια νέα συνειδητοποίση. Το όπλο μας ήταν και παραμένουν οι λέξεις». Για να κατανοήσουμε όσα μας συμβαίνουν, για να συνεννοηθούμε μεταξύ μας, για να μην επιτρέψουμε να παραπλανηθούμε.