Ταξίδι επίγνωσης

Στη διάρκεια ενός υπερατλαντικού ταξιδιού χώρεσε η ταραγμένη ιστορία μιας οικογένειας στο βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου «8 ώρες + 35 λεπτά» (εκδ. Καστανιώτης). Και έδειξε πως είναι ο ιδανικός χρόνος.

«”Μια φορά κι ένα καιρό, Αμαλία,
ήταν μια χώρα...”
“Συνέχισε Τζόναθαν”.
“Μια φορά και έναν καιρό ήταν μια οικογένεια. Μια family...”»

Μπορεί να ήταν και στις προθέσεις της –ποιος γνωρίζει παρ’ εκτός την ίδια τη συγγραφέα–, η ιστορία της οικογένειας Αργυρίου να ειδωθεί ως μια αλληγορία για την Ελλάδα. Δεν είναι μια σκέψη τραβηγμένη από τα μαλλιά, αφού η οικογένεια των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική ξεκινά με τη μικρασιατική καταστροφή και φτάνει στις μέρες μας. Μπορεί, πάλι, να είναι μια αναγνωστική διαστροφή να ψάχνεις αυτή ειδικά την εποχή σε κάθε βιβλίο απαντήσεις για το τι και το πώς φτάσαμε ως εδώ. Ας την προσπεράσουμε την εμμονή, κι ας αφεθούμε στη γνώση που μας προσφέρει η συγγραφέας (και) καθηγήτρια ψυχολογίας: Δεν «διορθώνεται» το συλλογικό, αν δεν «επουλωθεί» το ατομικό τραύμα.

8 ώρες και 35 λεπτά, όσο διαρκεί η πτήση Νέα Υόρκη-Αθήνα, θα χρειαστεί ο εγγονός Τζόναθαν να τακτοποιήσει το παρελθόν και το παρόν του κι ας μουρμουρίζει στ’ αυτί το φάντασμα της αδελφής του «κανείς δεν σώζεται από την οικογένειά του». Όταν τροχοδρομήσει το αεροπλάνο, ίσως μπορέσει καθαρμένος να ξεκινήσει από την αρχή τη ζωή του, στον τόπο της αρχής της οικογένειάς του. «Πώς θα βγάλω από μέσα όνειρα και σκοτάδια αιώνων, πώς θα μεταμορφωθώ σε κάτι που ακόμα δεν έγινα, για να μπορέσει να χωρέσει μέσα μου η άγνωστη χώρα;»

Η οικογένεια Αργυρίου συντηρούσε τους δικούς της «Βρικόλακες». Ένας θάνατος που κάποιος ευχήθηκε και μια ανταλλαγή στοιχειώνει τα μέλη της. «Κάθε οικογένεια τρέφεται με τα μυστικά της. Σαν ένας παράξενος βουλιμικός κισσός, τα αφανέρωτα μυστικά κάθε μέρα κι από λίγο αγκαλιάζουν το δέρμα της οικογένειας, έως ότου στο τέλος γίνουν ένα μαζί της. Δεν ξεχωρίζει ο κισσός από το δέρμα». Άλλοι θα μάθουν να ζουν με τον κισσό σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής τους· άλλοι για να επιβιώσουν παριστάνουν πως δεν υπάρχει καθώς θα αλλάξουν ταυτότητα –η μάνα πήρε το όνομα της τραγουδίστριας Λάλε Άντερσεν· ένα συγγραφικό κλείσιμο ματιού στο συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι, του οποίου τραγούδια είπε η Λ.Αντ. και ακούγονται συχνά στο σπίτι της οικογένειας– ή θα αφεθούν στην παρηγοριά του ποτού· άλλοι –οι πιο αδύναμοι;– θα κρεμαστούν στα κλαδιά του και άλλοι, ο Τζόναθαν, με γυμνά χέρια θα αρχίσουν το κλάδεμα. «Δεν υπάρχει χρόνος. Πεθαίνουν οι άνθρωποι, κι εσύ πρέπει να προλάβεις να μάθεις, όσο είναι ακόμα ζωντανοί, όλα τα ακατάληπτα λόγια που έχουν ξεστομίσει, τα υπαινικτικά σχόλια, τις λογοκριμένες σκέψεις. Δεν υπάρχει χρόνος. Πρέπει να προλάβεις να ξεκαθαρίσεις τις σκιές προτού σε καταπιούν και μεταμορφωθείς κι εσύ όπως τόσοι άλλοι σε άνθρωπο-σκιά».

Μια παραλλαγή του καβαφικού στίχου «Επέστρεφε συχνά και παίρνε με» είναι το βιβλίο της Φ.Τσ., όπου εκτός της αγαπημένης αίσθησης, επιστρέφουν εφιάλτες και μυστικά – μην τους φοβάστε μοιάζει να λέει η συγγραφέας, είναι ίσως ο μοναδικός δρόμος προς τη λύση, να ψάξεις και να βρεις την αλήθεια. Ακόμα και αν τα «συντρίμμια του κόσμου είναι πιο δυνατά από τα δικά μας».