Το νέο μυθιστόρημα του Juan Gabriel Vásquez, που έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία, είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα από τα καλύτερα βιβλία των τελευταίων ετών. Ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα που ακροβατεί σε τεντωμένο σκοινί προσπαθώντας να ενσωματώσει ιστορικές αναφορές, φιλοσοφικές αντιλήψεις, στερεότυπα, θεωρίες συνωμοσίες, πολιτικές ίντριγκες και ανθρώπινες στιγμές αδυναμίας, σε μια ιστορία που πηγάζει από τον κόσμο της μυθοπλασίας αλλά φλερτάρει επικίνδυνα με την πραγματικότητα. «Η μορφή των λειψάνων» είναι, με απλά λόγια, ένα εκρηκτικό πολιτικό θρίλερ που απαιτεί την απόλυτη αφοσίωσή σου, για να μπορέσεις να γίνεις ένα με την συναρπαστική εξέλιξη και κορύφωση των γεγονότων και να απολαύσεις την κρυφή δύναμη των λέξεων του αφηγητή.
Η πλοκή ξεκινά όταν ο Κάρλος Καρβάγιο συλλαμβάνεται σε ένα μουσείο της Μπογκοτά, καθώς αποπειράται να κλέψει το υφασμάτινο κοστούμι του Χόρχε Ελιέσερ Γκαϊτάν, του φιλελεύθερου πολιτικού ηγέτη που το 1948 δολοφονήθηκε κάτω από αμφιλεγόμενες συνθήκες. Η δολοφονία του οδήγησε σε ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις και στιγμάτισε την ιστορία της Κολομβίας. Η πρώτη, όμως, σκηνή του βιβλίου αποτελεί, στην πραγματικότητα, το τέλος της ιστορίας. Ο Vasquez, αναλαμβάνοντας ρόλο αφηγητή, αρχίζει να εξιστορεί τα γεγονότα και τα περιστατικά που οδήγησαν σε αυτή τη σύλληψη με κάθε λεπτομέρεια. Κι έτσι ξαφνικά, πολιτικές δολοφονίες, συγγενικοί δεσμοί, κειμήλια και αναφορές, γίνονται ένα κουβάρι που ξετυλίγεται μέχρι να βρεθεί η έξοδος του λαβύρινθου... μέχρι να βρεθεί η αλήθεια.
Ο συγγραφέας έχει αποφασίσει εκ των προτέρων να οδηγήσει, με τον δικό του χαρισματικό τρόπο, τον αναγνώστη στην παράνοια, με τον ίδιο ρυθμό που και ο Καρβάγιο τον οδηγεί στην απόγνωση και την τρέλα. Και το επιτυγχάνει συνδυάζοντας πραγματικά γεγονότα και αληθινά περιστατικά με μυθοπλαστικές καταστάσεις και φανταστικά στοιχεία. Καθώς η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και αναφέρονται λεπτομέρειες από την προσωπική ζωή του Vasquez −όπως η γέννηση των δίδυμων κοριτσιών του−, δεν μπορείς να αντιληφθείς πού βρίσκεται αυτή η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, και εθίζεσαι, παθιάζεσαι, μπαίνεις κι εσύ στο παιχνίδι της συνομωσιολογίας ψάχνοντας απαντήσεις.
«Σχεδόν ποτέ δεν υπάρχει καλύτερη επιλογή: το ψέμα έχει χίλιες χρήσεις, είναι ελαστικό και υπάκουο παιδί: κάνει ό,τι του ζητάμε, είναι πάντα πρόθυμο να μας εξυπηρετήσει, δεν είναι φιλόδοξο, ούτε εγωιστικό, δε ζητάει τίποτα σε αντάλλαγμα· χωρίς αυτό δεν θα επιβιώναμε ούτε ένα δευτερόλεπτο στη ζούγκλα της κοινωνικής ζωής».
Ο εμμονικός και ιδιόρρυθμος Καρβάγιο βάζει διαρκώς φυτιλιές, βλέπει διαρκώς συνδέσεις ανάμεσα σε πρόσωπα και γεγονότα, παλεύει ενάντια σε όλους για να αποδείξει τη δική του αλήθεια ερμηνεύοντας στοιχεία και ντοκουμέντα με τον δικό του αλλόκοτο τρόπο. Ανακαλύπτει συσχετισμούς, συμπτώσεις, κοινές συνιστώσες και πυροδοτεί το μυαλό του συγγραφέα με σκοπό να βρει άλλον έναν ακόμα δυνατό συνοδοιπόρο και σύμμαχο στον αγώνα του για την αποκάλυψη των παγκόσμιων πολιτικών συγκαλύψεων. Κίνητρό του είναι να μάθει ο κόσμος την αλήθεια.
Ο Καρβάγιο στηρίζει τις τελευταίες του ελπίδες στα λείψανα αυτών των ανθρώπων. Είναι βέβαιος ότι αυτά θα δώσουν τις απαντήσεις στα ερωτήματα που τον ταλανίζουν και θα οδηγήσουν στην αφύπνιση των λαών. Είναι οι αποδείξεις που χρειάζεται. Για τον ίδιο τον συγγραφέα, τα λείψανα αυτά είναι κειμήλια που ενώνουν το χθες με το σήμερα, είναι ο τρόπος να μάθουμε από τα λάθη μας και να προχωρήσουμε μπροστά.
«Τα κειμήλια είναι […] ένας τρόπος να επικοινωνούμε με τους νεκρούς μας».
Αυτές οι δύο αντιφατικές απόψεις οδηγούν σε ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα με εμφωλευμένες ιστορίες που διατηρούν το ενδιαφέρον σου στο ζενίθ και σε παρασύρουν σε σκέψεις για το εγγύς και το απώτερο μέλλον της κοινωνίας, της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.
«Αν κάτι μας έχει μάθει η εποχή μας[…] είναι ότι πρέπει ν’ αποκτήσουμε συνείδηση των πολλών όντων που φέρουμε μέσα μας. Είμαστε ένα πλήθος μέσα στην ατομικότητά μας, τόσοι άνθρωποι όσες οι γνώμες που εκφέρουμε ή οι ψυχικές καταστάσεις που ζούμε».
Μέσα από την αφήγησή του, ο Vasquez καταφέρνει επίσης να αποτυπώσει τη δύναμη της πατρικής φυσιογνωμίας σε όλες τις πολυεπίπεδες εκφάνσεις της προσφέροντας μια συγκινητική διάσταση στην εξέλιξη των τραγικών και σκοτεινών πολιτικοκοινωνικών γεγονότων που πραγματεύεται. Μια από τις πιο δυνατές σκηνές είναι εκείνη με πρωταγωνίστρια την Άντρεα: η συναισθηματική της κατάρρευση καθώς επαναλαμβάνει τη φράση «Εγώ δεν έχω ιστορίες να πω» θα σε αγγίξει βαθιά.
«Η μορφή των λειψάνων», με την εξαίρετη μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να φωτίσει σκοτεινές πτυχές του χθες ελπίζοντας να προσφέρει ελπίδα για το αύριο.
«Η μορφή των λειψάνων» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.
15°
