Ο «βαρυχαιτήεις» κ. Προκόπης Παυλόπουλος και η θεά Αθηνά στις κατακόμβες

Στις 13 Σεπτεμβρίου 2017, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος εκφώνησε κάποιο λόγο. Το κείμενο της ομιλίας, με προσθήκες, κατέληξε τρίγλωσση (ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά) έκδοση του «Γκούτενμπεργκ» με τον τίτλο «Στο λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Οι συμβολισμοί της "Σκεπτομένης Αθηνάς"». Στην αρχή του βιβλίου προτάσσεται φωτογραφία του ανάγλυφου της θεάς Αθηνάς («Αθηνά προ στήλης», αρ. καταλόγου 695 στο μουσείο της Ακρόπολης, μας πληροφορεί ο πρόλογος του κ. προέδρου), από την οποία ξεκινάει το νήμα των σκέψεων του κ. συγγραφέα.

Αν εξαιρέσουμε το αναχρονιστικό πολυτονικό, η έκδοση είναι εξαιρετική. Δυστυχώς, όμως, είναι σχεδόν το μόνο καλό του βιβλίου, καθώς το περιεχόμενο είναι προβληματικό. Αναφέρω εφτά μόνο από τα πολλά σημεία που κάνουν το βιβλίο να μην τιμά διόλου τον κ. Παυλόπουλο (εύκολα θα μπορούσαν να είναι 17 ή 37): 

1. Στηρίζεται στην ανιστόρητη θεωρία ότι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό υπάρχει μια (δήθεν) αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια στο τρίπτυχο «Αρχαία Ελλάδα - Ρώμη - Χριστιανισμός», ενώ ακριβώς ο τρίτος «πυλώνας» (όπως τον αποκαλεί) στηρίχτηκε στη μερική ή ολική καταστροφή των άλλων δύο. Αντίθετα, ο σημερινός ευρωπαϊκός πολιτισμός προχώρησε και αναπτύχτηκε μόνο αφού μπόρεσε να ξεπεράσει, σε όσο βαθμό τα ξεπέρασε, τα χριστιανικά και εκκλησιαστικά του βαρίδια.    

2. Κι αν ο Ροντέν έναν αιώνα (φέρεται κατά το συγγραφέα να) έλεγε τα ίδια, τι στην ευχή, ένας αιώνας είναι ένας αιώνας. Θα περίμενε κανείς να έχει προχωρήσει λίγο πιο πέρα το θέμα.

3. Οι πηγές του είναι εντελώς αντιφατικές. Είναι παράλογο στο ίδιο κείμενο να επικαλείσαι –ταυτόχρονα− από τη μια την Παλαιά Διαθήκη, την Επί του Όρους Ομιλία, άλλα αποσπάσματα από τα ευαγγέλια ή τους «πατέρες της εκκλησίας» κι από την άλλη τους υλιστές προσωκρατικούς, τον Κορνήλιο Καστοριάδη (!), τον Τόμας Κουν (!), τον Καρλ Πόπερ (!) κλπ. 

4. Στη βιασύνη της αναφοράς πολλών αποσπασμάτων, ο κ. Παυλόπουλος σε κάποιο σημείο προσπαθεί να δείξει ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν αντιδεσποτικοί (το σωστό θα ήτανε: κάποιοι από τους Έλληνες, γιατί υπήρχαν π.χ. ο Πλάτωνας, ο Ξενοφώντας, ο Αλέξανδρος), ενώ οι Ανατολίτες Πέρσες δεσποτικοί (το σωστό θα ήταν: κάποιοι Πέρσες, γιατί υπήρχε π.χ. ο Οτάνης). Επικαλείται και το γνωστό επιτύμβιο επίγραμμα που είχε γράψει ο Αισχύλος για να μπει στον τάφο του. Μόνο που το αντιγράφει λάθος. Κι έτσι ενώ ο ποιητής έγραφε ότι την ορμή του θα μπορούσαν να τη διαβεβαιώσει ο «βαθυχαιτήεις» (= μαυρόμαλλος) Μήδος, ο κ. πρόεδρος  γράφει «βαρυχαιτήεις» (= με βαριά / πλούσια κόμη). Κι αν το επίγραμμα αυτό, που στο κάτω-κάτω είναι πασίγνωστο από το «Νέοι της Σιδώνος, 400 μ.Χ.» του Καβάφη, το επικαλείται ο κ. Παυλόπουλος λαθεμένα, δικαιούμαι κι εγώ ν' αναρωτηθώ τι γίνεται στα δεκάδες άλλα αποσπάσματα, ρητά, εκφράσεις κλπ, ελληνικά και λατινικά, που ο συγγραφέας αναπαράγει.  

5. Στους συλλογισμούς του υπάρχει αυθαιρεσία σε βαθμό μη ανεκτό: λογικά άλματα, αυταοαναφορικότητα, αυτοτροφοδοτούμενες «κυκλικές» σκέψεις, αλλά και συνεχής επανάληψη της ίδιας σκέψης με μερικά επιρρήματα του είδους «αναντιρρήτως» και «αναμφιβόλως», που ο συγγραφέας νομίζει ότι αποτελούν απόδειξη. Ίσως να θεωρεί ότι η επανάληψη είναι η μάνα όχι της μάθησης, αλλά της απόδειξης και του ορθού λόγου. Αμ δε.

6. Στο ύφος του υπάρχει πλαδαρότητα, ακυριολεξία, υπερβολή στη μεταφορική χρήση της γλώσσας (τα εισαγωγικά δίνουν και παίρνουν), σώρευση επιθέτων, νεοκαθαρεύουσα (ειδικά στην κατάχρηση των επιρρημάτων σε -ως και της δοτικής πτώσης), συνεχή κεφαλαιογράμματα αρχικά, τελικά ν στις αιτιατικές όλων ανεξαίρετα των θηλυκών, αστήρικτος μακροπερίοδος λόγος, με ολίγη από λατινικές εκφράσεις, νομικές ή μη, συν η επινόηση της μη μετάφρασης αρχαίων και λατινικών κομματιών.

7. Ένα μόνο παράδειγμα του διασκεδαστικού αχταρμά, το οποίο συμπυκνώνει σχεδόν όλα τα παραπάνω, από τον «Επίλογο»: «Η μεν Παιδεία του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος βρίσκει την "ενδοσκοπική" κορύφωσή της στο αντίστοιχο πνευματικό υπόβαθρο του Ευαγγελίου και της εντεύθεν Πατερικής Διδασκαλίας, κατά κύριο λόγο διότι ο Χριστιανισμός ήταν εκείνος που κάλεσε τον Άνθρωπο να καταστήσει αυτή την παιδεία "συνείδηση" και, δι' αυτής της οδού, κτήμα τε ες αεί μάλλον ή αγώνισμα ες το παραχρήμα, για να αναφερθούμε στον Θουκυδίδη. Το δε Θάρρος της Αρχαίας Ελλάδας βρίσκει τον "κολοφώνα" του, πρώτον, στη Σταύρωση, η οποία σηματοδοτεί την υπέρτατη θυσία του Χριστού στον βωμό των αρχών και αξιών που καταγράφονται, "στον αιώνα", μέσα στα Ευαγγέλια. Και, δεύτερον, στους διωγμούς των πρώτων Χριστιανών που αποφάσισαν, εν συνειδήσει, να μαρτυρήσουν για να μην προδώσουν την πίστη τους. Κάπως έτσι η "Σκεπτομένη Αθηνά" θα μπορούσε να βρει θέση, ως μια μορφή υπέρκοσμης συμπαράστασης, σε κάθε διάδρομο των κατακομβών, που "μαρτυρούν" αιωνίως για την δύναμη της Χριστιανικής Πίστης, στα χνάρια του Πέτρου, του Κηφά, πάνω στην ομολογία του οποίου θεμελιώθηκε η Εκκλησία του Κυρίου»

Και δε βρέθηκε ούτε ένας από τους κειμενογράφους απ΄ όσους τα γράψανε αυτά, ούτε ένας σύμβουλος, ένας δημοσιογράφος στο Γραφείο Τύπου, να τα κόψει. Κι έτσι, γίνανε και βιβλίο. 

---

d.fyssas@gmail.com