Γιώργος Λαζόγκας: Ο μεταμοντέρνος εικαστικός της μεταπολίτευσης

Ο εικαστικός Γιώργος Λαζόγκας έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών, έχοντας δημιουργήσει με τα έργα του νέες οπτικές και εννοιολογικές αφηγήσεις. Τον Απρίλιο του 2018, ο Σταύρος Κωνσταντινίδης και η Villy Calliga είχαν βρεθεί με τον σπουδαίο ζωγράφο συνομιλώντας στη στήλη «Αστικές Συναντήσεις» της ATHENS VOICE. 

Ο Γιώργος Λαζόγκας ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε σηματοδοτεί στην εικαστική εκδοχή το σήμα, τη μορφή και το περιεχόμενο της μεταπολίτευσης και του ελληνικού μεταμοντερνισμού. Καλλιτέχνης με αναγεννησιακά χαρακτηριστικά, συνέθεσε χαμηλόφωνα πάντα την τέχνη του, σε επίμονη παραλληλία με τους πολυσήμαντους πολιτικούς και κοινωνικούς στοχασμούς της εποχής, τα βιώματα των έντονων μεταβάσεων εντός και εκτός της χώρας και με έκκεντρους πειραματισμούς της ύλης, εκφράζοντας μάλλον πρωτοπόρα την βαθιά αίσθηση του μεταμοντερνισμού στην ελληνική πραγματικότητα. 

Συναντηθήκαμε λίγες μέρες μετά την έκδοση και παρουσίαση του νέου αυτοαφηγηματικού βιβλίου του «Λαζόγκας- Το τυχαίο ως μέθοδος» σε εκδόσεις του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Μέσα στο βιβλίο με γλώσσα ποιητική σχολιάζει του σταθμούς του, τις μεταβάσεις, τις καλλιτεχνικές τεχνοτροπίες, αλλά και την συνεχή αγωνία του για την εξέλιξη των ιδεών και των τάσεων. Σαράντα οκτώ χρόνια καριέρας περνάνε σαν συνδεδεμένες σπείρες μέσα στις σελίδες του βιβλίου του. Κάτω από του πειραματισμούς και τις υπαρξιακές αγωνίες του, κρύβονται συνεχώς οι κοινωνικές και κατά επέκταση πολιτικές γειώσεις του. Στην συνομιλία μας ανασυνοψίζει ελλειπτικά και πάντα αφαιρετικά, ο ίδιος, αυτήν την πολλαπλότητα των αναζητήσεών του: «Είμαστε η Bic Generation. Η πρώτη γενιά μετά το 1945 που υπηρετεί με διαφορετικά υλικά και τρόπο το σχέδιο. Με το bic δεν ξεμένεις, το βρίσκεις παντού, είναι ένα καθαρό υλικό και εξαντλεί μία γραφή περισσότερο γραμμική παρά τονική. Με εξυπηρέτησε, ιδαίτερα στην «Τυφλή Ζωγραφική», όπου καθώς άδειαζα όλο το μελάνι για να σύρω το στύλο πάνω στο καρμπόν, ώστε να εξαφανίσω και την τελευταία πιθανότητα να βλέπω τις γραμμές, ερχόταν στο μυαλό μου η προετοιμασία απελευθέρωσης του Σαμάνου».

Έχω την εντύπωση πως ο Γιώργος Λαζόγκας στην πυκνή διαδρομή του, είχε στο κέντρο τη ζωγραφική, αριστερά όμως τις περιπέτειες των ιδεών και του λόγου, και δεξιά την υλική συναίσθηση της αρχιτεκτονικής. Για αυτό είναι τόσο χαρακτηριστικό ότι ολόκληρο το καλλιτεχνικό έργο ή αν θέλετε οι αναζητήσεις του, στρέφονται και εκκινούν εκτός των υλικών της ζωγραφικής αλλά αργά ή γρήγορα επιστρέφουν εκεί. Παίρνει τους σπινθήρες της δημόσιας ζωής όπως αυτή μετασχηματίζεται στις θερμές πολιτικές δεκαετίες του '70 και του '80 στη Γαλλία και στη συνέχεια στην Ελλάδα με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Φαίνεται σαν να θέλει να συνυπάρχει συνεχώς με τον παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Ο ίδιος αυτή τη αγωνία την έχει αποσαφηνισμένη: « Το παρόν τα περιλαμβάνει όλα. Το μέλλον είναι μόνο μία εικασία».

Ο Λαζόγκας είναι εραστής του ενδιάμεσου χώρου, τοπικά, χρονικά, εννοιολογικά, φαντασιακά. Αντιλαμβάνεται τις λεπτές και αντιφατικές αποχρώσεις της δημιουργίας. Αυτό αναδεικνύει εξάλλου συνεχώς στο έργο του. Επηρεασμένος απο τις κοσμογονίες της Γαλλίας του '70, δεν μπορεί παρά να συνδέει την τέχνη με τη ζωή, την ποιότητα της καθημερινότητας, τον άνθρωπο και το επέκεινα. Μέσα από το βίωμα της τέχνης και ως άλλος ψυχαναλυτής παρατηρεί: « Το «Άλεγκτον» για μένα είναι περισσότερο από ποτέ δομικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης και της τέχνης».

Ο Λαζόγκας είναι ίσως το πιο καθαρόαιμο δείγμα της δισυπόστασης ιδιότητας του ακαδημαϊκού δασκάλου και του μαχόμενου καλλιτέχνη ταυτόχρονα. Υποθέτω οτι λόγω μίας εγγενούς και φυσικής ανατρεπτικής ροπής υπερέχει συνεχώς το δεύτερο πρόσωπο. Έτσι παραιτείται, σε χρόνο ανύποπτο από την Αρχιτεκτονική Σχολή Θεσσαλονίκης και μένει επί 10 χρόνια εκτός των ακαδημαϊκών τειχών, εντός της κοίτης όμως που τον αρδεύει: της δημιουργίας αυτής καθ’ εαυτής. 

Η Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας τον αναγόρευσε και πάλι Καθηγητή, μέχρι και πριν λίγα χρόνια, σαν να του θύμιζε ότι το φυσικό κέντρο του είναι η ζωγραφική. Δεν μπορούσα να αντισταθώ να τον ρωτήσω για την σημερινή πολιτική κατάσταση: «Βλέπω τη ζωή να εξελίσσεται άλλες φορές γραμμικά, και άλλες να κάνει μικρές ανακυκλώσεις. Δε θα ήταν λογικό να μην έχω μία διαφορετική προσέγγιση σήμερα, απ’ ότι νεότερος και ειδικά εκείνες τις περιόδους του συναισθηματικού ριζοσπαστισμού. Τις ουτοπίες τις διέγνωσα και τις εσωτερίκευσα, κοινωνικά, πολιτικά και κυρίως καλλιτεχνικά. Ίσως να λειτουργούν ως κινητήριοι μύθοι ιδίως στην τέχνη, όμως σήμερα πιστεύω στην ώριμη και ψύχραιμη διαχείριση, της όντως πραγματικότητας της πολιτικής. Και εδώ περιλαμβάνω το σύνολο της πολιτικής τάξης της χώρας. Όταν τα νέα παιδιά κάνουν graffiti στην πρόσοψη των σπιτιών τους αποτρέπω ευγενικά, και τους καλώ να πάμε μαζί, να εκθέσουμε και να υποστηρίξουμε έντιμα και ειλικρινώς την τέχνη μας».

Τον συναντήσαμε στο σπίτι - εργαστήριό του στον Κεραμεικό. Ήταν χαρούμενος για την ολοκλήρωση του νέου του βιβλίου. Ένα συναρπαστικό αυτοβιωματικό έργο, όπου προτάσσει με δύναμη, διαύγεια και αυτοπεποίθηση τον λόγο, αντί των έργων και των σχεδίων όπως συνήθως. Γιατί ο Γιώργος Λαζόγκας είναι η αναγεννησιακή εικαστική έκφραση των χρόνων της ελληνικής μεταπολίτευσης, ένας από τους πρωτοπόρους του μεταμοντερνισμού της τέχνης στη χώρα.

Η έκθεση του Γιώργου Λαζόγκα με θέμα «Πάλι+Ψάω Παραλλαγές» παρουσιάζεται στην Γκαλερί Λόλα Νικολάου (Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 240416) έως τις 22 Φεβρουαρίου 2020.  

Η Villy Calliga ζει και δραστηριοποιείται στην Αθήνα.Τα τελευταία δέκα χρόνια κινείται επαγγελματικά σε πολλαπλούς τομείς (αρχιτεκτονική φωτογραφία, documentary, πορτραίτα ιδιωτών, φωτογραφία μόδας, photocollage, illustration κλπ )
Έχει επιμεληθεί σειρές φωτογραφικών και εικαστικών εκθέσεων (Transformations, Kyoto Dream, Περιπλανήσεις, Colors, Senses One Life One Body, Μορφές και αλλοιώσεις, Emvrio Anagenesis κλπ). Διοργάνωσε και επιμελήθηκε τους εικαστικούς κύκλους Twenty Boxes και Urban Lab για νέους φωτογράφους και εικαστικούς, στην Αθήνα. Τον τελευταίο χρόνο επικεντρώθηκε στην αφηγηματική της φωτογραφίας ολοκληρώνοντας το ‘’Desmoi- The Mother Daughter project’’, μια φωτογραφική μελέτη της σχέσης μητέρας – κόρης.