Το «Καταζητείται» του Κώστα Σαμαρά, μια αληθινή ιστορία παρανομίας 20 χρόνια μετά

Στις σελίδες του, μια ζωή σαν άγριο παραμύθι. Η μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του Κώστα Σαμαρά είναι ένα ξέφρενο βιβλίο, μια ουσιαστική και σφοδρή εμπειρία. Έχει τη φήμη του πιο ριψοκίνδυνου τροφίμου του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, τα μίντια δεν χορταίνουν να του αποδίδουν το προσωνύμιο «Πεταλούδας», οι πέντε επιτυχημένες αποδράσεις του τον πλασάρουν στο πάνθεον των θρυλικών κατάδικων της χώρας, λήστεψε γραφεία επιχειρήσεων, κοσμηματοπωλεία, καταστήματα, τράπεζες, ζώστηκε με ψεύτικα εκρηκτικά, κοντεύει τα 60 έχοντας εκτίσει 21 χρόνια κράτησης σε φυλακές της επικράτειας.

Η μακρά θητεία του στην παρανομία περιβάλλεται από μια αχλή ρομαντισμού, καθώς μέσα στον ατέρμονο κύκλο ληστειών, συλλήψεων, ανακρίσεων, δικών, εγκλεισμού, μεταγωγών και αποδράσεων, δεσπόζει ένας αυστηρός προσωπικός κώδικας βασισμένος στην ατομική ελευθερία και τον σεβασμό απέναντι στην ανθρώπινη ζωή. Ο Κώστας Σαμαράς διαθέτει την ωριμότητα ώστε να μην εξωραΐζει τη δράση του μέσα από κάποιο φιλοσοφικό – κοινωνιολογικό υπόβαθρο, ωστόσο ο τρόπος ζωής του στηρίζεται σε μια πολύ συγκεκριμένη ιδεολογική βάση, με πρόβατα, βοσκούς και λύκους στο επίκεντρό της, με κεφαλαιοκράτες εκμεταλλευτές, με εξουσιαστές κάθε είδους που «θέλουν τα χέρια και την ψυχή μας», ενώ η απάντησή του στο μοντέλο της ρομποτικής εργασίας και της ως ύπαρξης ως ανεγκέφαλου εξαρτήματος μηχανής ήταν ένα μεγαλοπρεπές «γεια σας, κύριοι!», χάρη στο οποίο, εάν δεν κατόρθωσε να προκύψει νικητής της ζωής, τουλάχιστον κατέληξε αυτόφωτος και σοφότερος.

Ξορκίζοντας τους δαίμονές του, φυλακίζοντας τους ανάμεσα στις γραμμές του «Καταζητείται», ο συγγραφέας αποχαιρετά κάθε ανασφάλεια του νεοφώτιστου και βγαίνει να αντιμετωπίσει τον κόσμο εξοπλισμένος με ένα πολύτιμο βιβλίο. Η αρχική συγγραφή του έργου έγινε μεταξύ 1997 και 1999 στη φυλακή της Κέρκυρας, το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1999 από το Οξύ, απέκτησε την αύρα του καλτ κλασικού, ανατυπώθηκε και εξαντλήθηκε, επανεκδόθηκε από τον Κέδρο το 2008 και σήμερα επαναπατρίζεται στις εκδόσεις Οξύ, οι οποίες κυκλοφορούν τον ογκώδη τόμο με νέο γραφιστικό σχεδιασμό και συντακτική επιμέλεια του συγγραφέα. Τα περιστατικά που εξιστορούνται στις σελίδες του είναι αληθινά κατά 99%, έχουν μείνει εκτός όσα θα έδειχναν υπερβολικά τολμηρά για τον μέσο αναγνώστη, μαζί με όσα θα έθιγαν πρόσωπα εν ζωή, επεισόδια γύρω από τα οποία δεν αποδείχθηκε νομικά η σχέση του συγγραφέα μαζί τους, καθώς και στοιχεία που αφορούν τεχνικές απόδρασης, «καθώς ποτέ δεν ξέρεις, μπορεί να ξαναχρειαστώ τη βοήθειά τους στο μέλλον!».

Το «Καταζητείται» ξεκινά με μια κινηματογραφική μεταμεσονύκτια καταδίωξη στην εθνική οδό Θεσσαλονίκης – Χαλκιδικής τον Απρίλιο του 1996, μια πυρετική αφήγηση πλούσια σε ραλίστικες μανούβρες, κυνηγητό στα στενά, βαριές ανάσες, φάρους, σειρήνες και πυροβολισμούς, συνεχίζει στον ίδιο υπερεντατικό τόνο, με μικρά και μεγάλα χτυπήματα, εξόδους από τη φυλακή και επανασυλλήψεις, ιστορίες εγκλεισμού και αμέτρητες σκηνές που ανακαλούν ταινία του Στιβ ΜακΚουίν, και καταλήγει στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, όπου ο συγγραφέας ολοκληρώνει τον επίλογο λίγους μήνες πριν την πρόσφατη αποφυλάκισή του.

Στα πυρετικά κεφάλαιά του, ο αναγνώστης βυθίζεται στις συγκινήσεις ενός νουάρ βγαλμένου από την πραγματική ζωή και κατακτά από πρώτο χέρι τις εμπειρίες ενός outlaw εξακολουθητικά εξιταρισμένου από την αδρεναλίνη, μια λέξη που δεν παύει να επανέρχεται στις σελίδες του βιβλίου, με εδάφια όπως «μας πήραν στο κυνήγι. Το πανηγύρι είχε αρχίσει! Η αδρεναλίνη ανέβαζε στροφές παράλληλα με την ταχύτητα του αυτοκινήτου» ή «κάποιες φορές, κατεβαίνοντας από ψηλά από κάποιο ορεινό δρόμο με τα αυτοκίνητα, αντικρίζαμε χαμηλά στην πεδιάδα τα φώτα μιας κοιμισμένης επαρχιακής πόλης, την ώρα που την πλησιάζαμε σαν στόχο, και αισθανόμουν σαν λύκος που βγήκε παγανιά από το δάσος και αντικρίζει στο φως του φεγγαριού ένα μαντρί με πρόβατα στο ξέφωτο! Μήπως άραγε υπήρξα κάποιο είδος αρπακτικού στην προηγούμενη ζωή;», ακροάζεται «δραματικές συναυλίες με πυροβολισμούς, φρεναρίσματα, ουρλιαχτά σειρήνων, ένας χαμός, ένα ηχητικό πανδαιμόνιο που σου τίναζε την αδρεναλίνη στα ύψη».

Εξίσου πολύτιμα αποσπάσματα συναντά κανείς και στα σημεία που εστιάζουν στο υπόβαθρο του Κώστα Σαμαρά, στη γέννησή του στα Τρίκαλα στο τέλος της δεκαετίας του πενήντα, από «μάνα βλάχα και πατέρα καραγκούνη», τις οικογενειακές μετακινήσεις σε Πελοπόννησο, Αρχαία Ολυμπία, Ζαχάρω, Πύργο, Αθήνα, το βαθύ του ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία, τη λατρεία για τον «Κόμη Μοντεχρίστο» του Δουμά και τον «Πεταλούδα» του Σαριέρ, την αρχαιοελληνική φιλοσοφία και τους νεότερους σκοτεινούς διανοητές, τη μικρή του θητεία στον «αναρχοσουρεαλισμό» και την απαρέσκειά του για τις κομματικές οργανώσεις, τη συμμετοχή του ως ντράμερ σε ροκ γκρουπ, τις σπουδές του στη γραφιστική, τη διαδρομή του στη ζωγραφική, τις υπαρξιακές ανησυχίες, την αποστροφή του για τα ναρκωτικά. Το βιβλίο είναι ταυτόχρονα ένας θησαυρός από τσιτάτα άξια να προβληματίσουν αναγνώστες από κάθε πλευρά του νόμου. Ενδεικτικά: «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο λάθος για κάποιον από το να παγιδευτεί στην εικόνα που έχει δημιουργήσει η υπόλοιπη κοινωνία για τον ίδιο», ή «Η κατανόηση του σκεπτικού του αντιπάλου είναι ο καλύτερος τρόπος να δεις σφαιρικά μια κατάσταση», ή «Θεωρώ κάθε ζωή σεβαστή και από πλευράς φιλοσοφίας και από πλευράς τακτικής».

Παραλληλίζοντας τις εμπειρίες του με την ιστορική διαδρομή του ανθρώπου («επαναλαμβάνουμε σχεδόν πάντα τα ίδια ή παρόμοια λάθη, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο»), ο Κώστας Σαμαράς αφηγείται με μπρίο τον απρόβλεπτο βίο του, παραδίδει ένα υποδειγματικό ντεμπούτο και δεν παύει να στέκεται απέναντι στα πράγματα με ένα εμφατικό «think positive». Αυτή είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που έζησε στην κόψη του ξυραφιού από δική του επιλογή.

 Κώστας Σαμαράς, «Καταζητείται», σελίδες 768, εκδόσεις Οξύ