Πόσο Νίσυρο, Bowie, Ζατέλη και Μπόρχες θα βρεις «Στο Ηφαίστειο»;

Πώς πίστεψα στο απίστευτο.
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που το πρωτοείδα, που μου φανερώθηκε. Τα γεγονότα συνέβησαν όλα μαζί σε μια συγκεκριμένη εποχή και σ’ έναν συγκεκριμένο τόπο. Ήταν τέτοια η δύναμή τους, το ίχνος τους πάνω μου, που με ακολουθούσαν ολοζώντανα για πολύ καιρό. Αναρωτιόμουν συνέχεια: «Μα είναι αλήθεια; Τα έζησα;» 

---

Ήξερα κάποιον που, όταν ήταν στην εφηβεία, νόμιζε πως είναι εξωγήινος, περαστικός απ’ τα μέρη μας. Το γεγονός πως το “Ziggy Stardust” έλιωνε νύχτα-μέρα στο πικάπ του, μόνο σύμπτωση δε θα το έλεγες. Δίχως μουσική δεν ζούσε, διάβαζε όμως και βιβλία που τις περισσότερες φορές τον ταξίδευαν σε μέρη εξωπραγματικά, κι αυτός άλλοτε ανυπόμονα κι άλλοτε με τη φόρα του ανθρώπου που δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, έβρισκε πάντα τρόπο να τρυπώνει μέσα στην κάθε ιστορία και να γίνεται κομμάτι της.

Ήταν λοιπόν απίθανο να αντισταθεί στην πρόκληση ενός μεγάλου κρατήρα, που ανοιγόταν αχόρταγος μπροστά του, είχε όνομα ανθρώπου και υποσχόταν να τον μυήσει σε έναν κόσμο όπου τα πάντα έμοιαζαν λες κι είχε έρθει η σελήνη στη Γη φέρνοντας κιόλας μαζί της πλάσματα πρωτόγνωρα, που θα τα ’λεγες μάλλον ξωτικά.

Μα δεν ήταν μια ιστορία καμωμένη για να ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα, γιατί ξαφνικά φανερωνόταν ένας «ανθρώπαρος» που το κάθετί δίπλα του έμοιαζε μινιατούρα και καθώς εμφανιζόταν γέμιζε ο τόπος μουσική και τα νερά γίνονταν χρωματιστά.

Μια ιστορία μαγικού ρεαλισμού με επίκεντρο το ηφαίστειο της Νισύρου είναι το νέο βιβλίο της πολυβραβευμένης Χριστίνας Φραγκεσκάκη, που έχει ασχοληθεί για χρόνια με τη μελέτη και την αφήγηση ιστοριών απ’ όλο τον κόσμο. Το βιβλίο, που εντάσσεται στη νέα σειρά των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο «Μικρές ιστορίες για τον κόσμο», εικονογράφησε με τον χαρακτηριστικό, εικαστικό της τρόπο η Μάρια Μπαχά, που στήνει πάντα μαγικούς αφηγηματικούς τόπους, συνοδεύοντας τα κείμενα. Είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε μια σύντομη συζήτηση με τις δυο δημιουργούς, για τη μαγεία, τα ηλικιακά όρια απεύθυνσης των βιβλίων και την κλισαρισμένη νοοτροπία που υπάρχει απένατι στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους.

Με το «Ηφαίστειο» εγκαινιάζετε μια νέα σειρά των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, τις «Μικρές ιστορίες για τον κόσμο». Ποια ακριβώς είναι η ιδέα;
Χ.Φ. Πράγματι, οι «Μικρές ιστορίες για τον κόσμο» είναι μια νέα λογοτεχνική σειρά των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο που ξεκινά με το βιβλίο μας,«Στο ηφαίστειο». Η σειρά φιλοξενεί κείμενα ελλήνων και ξένων συγγραφέων, σύγχρονων και παλαιότερων, δίνοντας βαρύτητα στο κείμενο αλλά και φροντίζοντας ιδιαίτερα την καλλιτεχνική του μορφή.
Μ.Μ. Επιπλέον, θα έλεγα ότι είναι μια σειρά από ιστορίες που ο ιδανικός τρόπος ανάγνωσής τους, από δυο-τρεις που έχω διαβάσει μέχρι τώρα, λειτουργεί ως μια εισαγωγή στο ιδανικό, βαθύ καλοκαίρι, στο ιδανικό νησί, στο παρελθόν του, τις ρίζες και τις καταβολές του. Είναι μια σειρά βιβλίων από εκείνα που θέλεις να έχεις, γιατί το ίδιο το αντικειμενο, το χαρτί, το σχήμα, το σύνολο είναι αντάξια του κειμένου και σέβεται τόσο τους δημιουργούς του, όσο και τον αναγνώστη. Με λίγα λόγια είμαι ενθουσιασμένη κι ανυπομονώ για τα επόμενα.. 

Σε μια εποχή αδιαπραγμάτευτου ρεαλισμού, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, πόσο μπορεί κανείς να πιστέψει στο απίστευτο, όπως λέει και η ιστορία σας στο ξεκίνημά της;
Χ.Φ. Πιστεύεις στο απίστευτο γιατί το έχεις δει με τα μάτια σου και το έχεις ζήσει πέρα για πέρα. Είσαι δε έτοιμος να το ξαναζήσεις, είσαι ανοιχτός στο θάμβος του.Το ότι τα πρώιμα παιδικά χρόνια τα πέρασα στην ηφαιστειακή Νίσυρο, ζώντας κυριολεκτικά δίπλα στο ηφαίστειό της, με έκανε να εξοικειωθώ με το απόκοσμο. Ήταν φυσική η συνύπαρξή μας. Παρ’ όλα αυτά, πολλές φορές κάτι στο βάθος, μας ξεπερνούσε. Ο καθένας το βίωνε και το μετουσίωνε με τον δικό του τρόπο. 
Μ.Μ. Μα είναι το επάγγελμά μου να πιστεύω και να υλοποιώ το απίστευτο!

Η ηρωίδα του βιβλίου βρίσκεται στο μεταίχμιο παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Είναι γιατί και σ' αυτές τις ηλικίες απευθύνεστε ή σημαίνει κάτι περισσότερο, λ.χ. ο μεθυστικός (ηλικιακός) χώρος με ό,τι συνεπάγεται ανάμεσα στο μαγικό της παιδικής φαντασίας και το εξερευνητικό της εφηβικής;
Χ.Φ. Οι «Μικρές ιστορίες για τον κόσμο» απευθύνονται στο ενήλικο αναγνωστικό κοινό και πολλά κείμενά τους είναι ανοιχτά σε όλες τις ηλικίες. Το «Ηφαίστειο», ως ένα μυητικό ταξίδι, ως μια ιστορία μετάβασης (η ηρωίδα αψηφώντας τους κινδύνους κατεβαίνει μόνη στον μεγάλο κρατήρα όπου εκεί τα βγάζει πέρα με πρωτόφαντες καταστάσεις αυτού αλλά και του πέρα κόσμου, και όταν το βράδυ επιστρέφει στο σπίτι της, έχει ήδη μεγαλώσει),θα έλεγα ότι απευθύνεται σε όσους ετοιμάζονται να κάνουν μεταβάσεις παντός είδους, σε νέους και σε ενήλικες, σε όλους. Ο αφηγητής, ενήλικος πια κι αυτός και με τη ματιά του ενήλικα, επιστρέφει σε μια μέρα της ύστερης παιδικής ζωής και κάνει ιστορία μια βιωμένη εμπειρία.
Μ.Μ. Αυτό που συμβαίνει στην ηρωίδα του βιβλίου είναι φλέγον και επιτακτικό. Είναι μια μετάβαση αναπόδραστη. Αυτό που της συμβαίνει είναι προδιαγεγραμμένο και για να το κατανοήσει και να το αντέξει το εγγράφει σε μια απίστευτη ιστορία. Το κλίμα μέσα στο πλαίσιο του οποίου εκτυλίσσεται η ιστορία αυτή είναι, το αιώνιο περιβάλλον του καλοκαιριού έτσι όπως το βιώνουμε κάθε χρόνο εδώ. Μια περιοδική μετάβαση, φλέγουσα και δραματική, που οι ρίζες της είναι κάπου παλιά, στην παιδική μας ηλικία.

 

Μου άρεσε η ευθεία αναφορά στον Μπόρχες, τον Γκαλεάνο, αλλά και στη Ζατέλη και τον Χιόνη.
Χ.Φ. Τα έργα τους υπήρξαν για μένα ένα ακόμα τεκμήριο, γραμμένο αυτή τη φορά, για το ότι το απίστευτο ζει και βασιλεύει, αρκεί να έχουμε μάτια για να το δούμε και καρδιά, βέβαια, για να το νιώσουμε…

Πώς συνεργάζεστε συνήθως; Έχει προηγηθεί το (πολύ δυνατό) «Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι», όπου ο λόγος συμπλήρωνε την εικόνα και αντίστροφα. Δουλεύετε βήμα-βήμα συνδημιουργώντας, ή αυτόνομα;
Χ.Φ. Έχουμε στενή συνεργασία κατά τη διάρκεια της δημιουργίας, ανταλλάσσουμε συνεχώς σκέψεις και ιδέες, υπάρχει ανατροφοδότηση. Η ιστορία «Στο ηφαίστειο» βγήκε μέσα από τα σπλάχνα του βιβλίου μας για παιδιά «Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι». Καθώς, δηλαδή, αυτό το βιβλίο προχωρούσε, κάναμε πολλές κουβέντες μεταξύ μας αλλά και με την εκδότρια Αλέξα Αποστολάκη πάνω στα θέματα της μνήμης και της λήθης, του πρώτου μας σπιτιού ως καθοριστικού ψυχικού τόπου, της εστίας. Εκεί, αναδύθηκε και το «Ηφαίστειο». Και οι δύο με παρακίνησαν να συνεχίσω την ιστορία που αχνοφάνηκε, κι αυτή γρήγορα άρχισε να ρέει. Το εργαστήριο της Μάριας Μπαχά έγινε ένας τόπος μυητικός, εγώ διάβαζα κι έλεγα και η Μάρια ζωγράφιζε. Έτσι ξεκινήσαμε. Ήταν σαν να κατεβήκαμε μαζί ξανά εκεί, και σαν να αντικρίσαμε μαζί τον ηφαιστειακό τόπο και τα απίστευτα συμβάντα.
Μ.Μ. Στο «Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι» δουλέψαμε παράλληλα κι απολύτως ελεύθερα. Στο «Ηφαίστειο» δουλέψαμε πιο πειραματικά, επειδή ακριβώς δεν πρόκειται για βιβλίο παιδικό, εικονογραφημένο, και ο σκοπός ήταν να βγει ένα αντικείμενο όπου σημασία θα είχε τόσο το κείμενο όσο και η ατμόσφαιρα που δημιουργείται από τα ίδια τα υλικά της έκδοσης. Με την Αλέξα Αποστολάκη στη σύλληψη και τον συντονισμό, η διαδικασία της παραγωγής ήταν ένα ανοιχτό εργαστήριο. Έργα πήγαν και ήρθαν, συνδυασμοί χρωμάτων έγιναν αντικείμενο εξαντλητικών συζητήσεων, και σε περιβάλλον εμπιστοσύνης και σεβασμού, ο ένας παραχώρησε τη δουλειά του στον άλλον ώστε το αποτέλεσμα να είναι δεμένο και αποδεκτό από όλους. Η Εριφύλη Αράπογλου, (Εnarte), είχε τον καλλιτεχνικό σχεδιασμό και το βάρος να μετατρέψει όλα αυτά που συζητήθηκαν θεωρητικά, σε βιβλίο με σάρκα και οστά.

Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΦΡΑΓΚΕΣΚΑΚΗ γεννήθηκε στη Ρόδο και έζησε τα παιδικά της χρόνια στη Νίσυρο. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και δίδαξε για πολλά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη μελέτη και την αφήγηση ιστοριών προφορικής παράδοσης απ’ όλο τον κόσμο. Γράφει βιβλία για παιδιά και μεγάλους. Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου και με το Βραβείο «Πηνελόπη Μαξίμου» του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Από τις Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο κυκλοφορεί και το βιβλίο της Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι. Σήμερα ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Η ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΧΑ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και Θεατρικό Κοστούμι στο College of Art του Εδιμβούργου. Έχει παρουσιάσει έργα της σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, έχει εικονογραφήσει πολλά βιβλία για παιδιά και εφήβους και έχει σχεδιάσει σκηνικά και κοστούμια για θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Μεταξύ άλλων, έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης, με το Βραβείο Εικονογράφησης του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και πρόσφατα με το TigerCreate Adventure Book Competition Award. Για τις Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο έχει εικονογραφήσει και το βιβλίο Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι.