Μίλτος Λιδωρίκης: «Έζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ»

Τρεις διαφορετικές ζωές...

Εύζωνας: Εθελοντής στους πολέμους του 1897 και του 1912. Ήταν αυτός που ύψωσε την ελληνική σημαία στο Λευκό Πύργο στη Θεσσαλονίκη την 29η Οκτωβρίου του 1912. Τα περιγράφει όλα αναλυτικά ο ίδιος σε ένα ιστορικό βιβλίο με τίτλο «Πολεμικαί εντυπώσεις Ευζώνου» που κυκλοφόρησε το 1914 από τον εκδοτικό οίκο Γ.Δ. Φέξη.
Πολιτικός: Εξελέγη βουλευτής το 1906 και το 1910 και διετέλεσε Διευθυντής της Βουλής.
Θεατράνθρωπος: Από τους ιδρυτές της Εταιρίας Ελληνικού Θεάτρου, πρόεδρος της Εταιρίας Ελληνικών Θεατρικών Συγγραφέων και πρώτος προσωπάρχης του Εθνικού Θεάτρου από την ίδρυση και για 20 συνεχόμενα χρόνια. Συγγραφέας 40 θεατρικών έργων και δύο μυθιστορημάτων. Σκηνοθέτης, θεατρικός παραγωγός, οργανωτής θιάσων.

Το έργο του θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης ιστορικών και θεατρολόγων. Θα μπορούσε ίσως να αποτελέσει ακόμη και σενάριο για κινηματογραφική ταινία. Στην εποχή του, τιμήθηκε για την προσφορά του στη θέση του προσωπάρχη του Εθνικού Θεάτρου και γενικότερα στην καλλιτεχνική ζωή του τόπου, με διθυραμβικά κείμενα, επιστολές και λόγους που έγραψαν κορυφαίοι άνθρωποι των γραμμάτων και του θεάτρου όπως ο Αλέξης Μινωτής, ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Μήτσος Μυράτ, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και πολλοί ακόμη.

Μετά λησμονήθηκε.

Ο λόγος γίνεται για τον Μίλτο Γ. Λιδωρίκη, με αφορμή το νέο βιβλίο των εκδόσεων Polaris με τίτλο «Μίλτος Λιδωρίκης: Έζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ», με πρόλογο του συγγραφέα, σκηνοθέτη, κριτικού θεάτρου και εκδότη θεατρικών περιοδικών Γιώργο Χατζηδάκη.

Οι εκδόσεις Polaris, με τη συμβολή των «Διεθνών Σχέσεων Πολιτισμού», συγκέντρωσαν από το Αρχείο Α. Λιδωρίκη τα απομνημονεύματα του Μίλτου Γ. Λιδωρίκη που ξεκίνησαν να δημοσιεύονται στην εφημερίδα «Ασύρματος» το 1940 και περιλαμβάνουν, όπως ο ίδιος ανέφερε τότε, «την αναμφισβήτητη ηθογραφική, πολιτειακή και κοινωνική ιστορία από τα 1880 έως τα 1930, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας και όλες τις λεπτομέρειες της ελληνικής ζωής». Μαζί με δεκάδες σπάνιες φωτογραφίες της εποχής, με σχολιασμό από τον Γ. Χατζηδάκη, αποτυπώνουν με εξαιρετικό τρόπο την εποχή εκείνη.

Στον πρόλογο του βιβλίου ο Γιώργος Χατζηδάκης διαπιστώνει με έκπληξη και απορία: «Πώς οι πανεπιστημιακές σχολές, ενώ οι φοιτητές θεατρικών σπουδών κυριολεκτικά σαρώνουν κάθε λεπτομέρεια της θεατρικής διαδρομής και συντάσσονται πολυσέλιδα μελετήματα για επουσιώδη πρόσωπα και γεγονότα, προσπαθώντας να αναδείξουν και να αποσημειολογήσουν και το παραμικρό εύρημα των ερευνών τους, δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με μια τόσο σημαντική προσωπικότητα του νεοελληνικού θεάτρου; Σημειώνεται ως δυσεξήγητο πώς ο Μιλτιάδης Λιδωρίκης, βασικός τροχός της θεατρικής άμαξας από τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα, με ρόλο ουσιαστικό σε όλα τα θεατρικά γεγονότα που προηγούνται της θεατρικής αναγέννησης και με συνεχή καθοριστική παρουσία στις δεκαετίες που ακολούθησαν ως την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου το 1930, καθώς και στα δύσκολα και δημιουργικά χρόνια που ακολούθησαν, δεν έγινε θέμα όχι μίας αλλά πολλών επιστημονικών εργασιών;»

Η εφημερίδα «Ασύρματος» δημοσίευσε τις αναμνήσεις του Μίλτου Λιδωρίκη

Ας έρθουμε όμως στο περιεχόμενο του βιβλίου. Αναφέροντας ενδεικτικά ορισμένους μόνον βασικούς τίτλους επιμέρους κεφαλαίων διαπιστώνουμε το εύρος της θεματογραφίας:«Πώς γνώρισα παιδί τους πρωθυπουργούς της Ελλάδος - Η κηδεία του Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου - Η ιδιωτική ζωή του Χαριλάου και της Σοφίας Τρικούπη - Το σαλόνι του Θεοδώρου Δηλιγιάννη - Τα μέγαρα, τα σπίτια και η αρχιτεκτονική της Αθήνας - Οι τοίχοι, οι μάνδρες και οι γωνιές των δρόμων - Φοιτητής μέσα στα αθηναϊκά κέντρα - Καφενεία - Ζαχαροπλαστεία - «Καφέ ρεστοράν» - Μπυραρίες - Μαστιχάδικα - Μπαρ - Μποτέγκες - Πρώτη ερωτική εξόρμησις - Υπαίθριος θερινή ζωή των Αθηνών - Μαξιλάρωμα - Μεγάλοι αποκριάτικοι χοροί - Τα πρώτα αυτοκίνητα της Αθήνας - Η κοσμική κίνησις - Τα εφόδια του κοσμικού - Κοινωνικοί κύκλοι - Τα ζουρ-φιξ - Κοινωνικά και πολιτικά σαλόνια - Χοροί και εσπερίδες - Οι τοκογλύφοι των Αθηνών».

Ποιους λοιπόν θα μπορούσε να ενδιαφέρει το βιβλίο «Μίλτος Λιδωρίκης: Έζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ»; Από ιστορικούς και μελετητές που αναζητούν πρωτογενείς πηγές και άγνωστες πτυχές μιας σημαντικής περιόδου της ιστορίας της χώρας μας αλλά και ανθρώπων που καθόρισαν την πορεία του τόπου μας, μέχρι και κάθε κάτοικο και επισκέπτη της Αθήνας που θέλει να γνωρίσει την ιστορική διαδρομή της πόλης που ζει και εργάζεται από μια διαφορετική σκοπιά, πολύ ενδιαφέρουσα.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου των εκδόσεων Polaris μεταφέρουμε: «Με ορμητήριο το πατρικό του σπίτι της Πανεπιστημίου 10 και σκηνικό ζωής τους δρόμους και τα κτίρια, τα καφενεία, τα θέατρα, τα κοσμικά σαλόνια, τους χορούς και τα καμπαρέ της πόλης, ο Μίλτος Λιδωρίκης συνομίλησε με τους γραφικούς καθημερινούς τύπους, τον απλό κόσμο αλλά και τους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες, γνώρισε τους βασιλιάδες, πρίγκιπες και αυλικούς, τους αριστοκράτες, τους συγγενείς αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, τους διαπρεπείς πολιτικούς, ποιητές, συγγραφείς, τους ηθοποιούς και τους επιστήμονες, τις κομψές Αθηναίες καλλονές και τις φανταχτερές κοκότες. Ο αξιαγάπητος... Μερτιάδης των κατοίκων του Λιδωρικίου έζησε, γεύτηκε και λάτρεψε την αντιφατική Αθήνα της Μπελ Επόκ μεταφέροντας, κατά τον Άγγελο Τερζάκη, παντού ένα ξεχείλισμα ζωής, μια φλόγα, έναν ενθουσιασμό όλο νιάτα. Αυτή η ατμόσφαιρα διαποτίζει το παρόν οδοιπορικό, που αποτελεί ένα μοναδικό χρονικό ζωής αλλά και μια πολύτιμη μαρτυρία της μεταμόρφωσης της Αθήνας σε μεγαλούπολη».

Πώς θα μπορούσε τελικά να περιγράψει κανείς τον Μίλτο Γ. Λιδωρίκη; Ο εγγονός του, Μίλτος Α. Λιδωρίκης, στο βιβλίο του «Μίλτος Γ. Λιδωρίκης, ο Εύζωνας, ο Ρουμελιώτης, ο Αθηναίος, ο Θεατράνθρωπος», που κυκλοφόρησε το 2016 σε λίγα αντίτυπα, γράφει για τον παππού του: «Ο Μίλτος Λιδωρίκης ήταν ερωτευμένος με τη ζωή, γενναίος, έντιμος, αδέσμευτος, εργατικός, γλεντζές, εγωκεντρικός, δημοκρατικός –πιο δημοκρατικός δεν γίνεται–πατριώτης, πιο πατριώτης δεν γίνεται, καλωσορίζοντας όμως και κάθε αξιόλογο καινούργιο από όπου και αν ερχόταν. Εάν με ρωτούσατε τι αγάπησε περισσότερο ο Μίλτος Λιδωρίκης θα απαντούσα χωρίς δισταγμό: Την πατρίδα εκεί στα κακοτράχαλα βουνά της Μακεδονίας, και το Θέατρο, στην Επίδαυρο, εκείνο το φθινοπωρινό απόγευμα του Σεπτεμβρίου του 1938».

Κεντρική φωτογραφία: Στο γραφείο του στο Εθνικό Θέατρο ο Μιλτιάδης Λιδωρίκης περιστοιχίζεται από τα πρόσωπα του θεάτρου που τ’ αγάπησε και τον αγάπησαν. Διακρίνονται θρυλικές μορφές της σκηνής και φυσιογνωμίες από τον κόσμο του πνεύματος όπως ο ιδρυτής του Εθνικού Θεάτρου Γεώργιος Παπανδρέου, ο Φώτος Πολίτης, ο Κωστής Μπαστιάς, ο Γρηγόρης Ξενόπουλος, η Σαπφώ Αλκαίου και ο Παντελής Χορν.