Στον μυστικό κόσμο του Ευγένιου Τριβιζά

Παραμύθια - Ευγένιος Τριβιζάς… Τρεις λέξεις που εδώ και χρόνια ηλεκτρίζουν, όσο λίγα πράγματα, τα παιδιά στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου. Ήταν απόλυτα λογικό κάποια στιγμή, με συστατικά αυτές τις τρεις λέξεις, να φτιαχτεί και ένα θεματικό πάρκο που να φιλοξενεί όλον αυτόν τον «Κόσμο» που εδώ και δεκαετίες έχει φτιάξει ο Ευγένιος Τριβιζάς. «Οι Μυστικοί Κόσμοι του Ευγένιου Τριβιζά», λοιπόν, στην Helexpo στο Μαρούσι, από τις αρχές Νοεμβρίου μέχρι τον Φεβρουάριο. Και επειδή πάντα ψάχνουμε μια αφορμή για μια συζήτηση μαζί του, αυτή ήταν μια καλή αφορμή.

Εσείς βλέποντας τους «Μυστικούς κόσμους του Ευγένιου Τριβιζά» συνειδητοποιήσατε κάτι για τον εαυτό σας που δεν το ξέρατε;
Όχι. Συνειδητοποίησα, όμως, πολλά για τους Μυστικούς Κόσμους που τα αγνοούσα και τα ανακαλύπτω τώρα. Και αυτό χάρη στις προσπάθειες της HELEXPO- ΔΕΘ και το δημιουργικό ταλέντο της ομάδας των Dream Workers και των αποφοίτων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. 

Μερικά βιβλία σας είναι πιο αγαπημένα στα παιδιά από άλλα. Μέσα από αυτό έχετε αντιληφθεί κάτι για την παιδική ψυχή και τη φαντασία;
Ότι κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα με διαφορετικά γούστα, απόψεις και προτιμήσεις. Ανάλογα με την ηλικία, την ιδιοσυγκρασία και τις εμπειρίες του, ένα παιδί μπορεί να ενθουσιάζεται ή να συγκινείται από ένα βιβλίο που δεν βρίσκει παρόμοια ανταπόκριση όπως άλλα, ή από ένα βιβλίο που δεν βρίσκεται υψηλά στις στατιστικές εμπορικότητας.

Με δεδομένο ότι τα παιδιά για ό,τι τα αφορά έχουν φοβερή μνήμη, πώς γίνεται να γράφετε διαρκώς καινούρια παραμύθια τα οποία να μη τους θυμίζουν τίποτα από τα προηγούμενα;
Δεν θα συνέχιζα να γράφω, αν δεν πίστευα ότι κάθε νέο παραμύθι προσφέρει κάτι το πρωτότυπο και διαφορετικό. Ταυτόχρονα, όμως, θέλω να τους θυμίζω τα προηγούμενα επειδή όλα μαζί συνδυάζονται στο νου τους και συνθέτουν ένα γνώριμο φανταστικό σύμπαν.

Βλέπετε κάποια κοινή αγωνία που να την έχουν όλα τα παιδιά του κόσμου; Υπάρχει κάποια αγωνία που να αφορά κυρίως τα μικρά ελληνόπουλα;
Τρεις από τις πιο κοινές αγωνίες των μικρών παιδιών σχετίζονται με τα τρία άλφα: την απόρριψη, τον αποχωρισμό και το άγνωστο. Στα ελληνόπουλα, κυρίως, θα μπορούσε να προστεθεί και ένα τέταρτο: η απόδοση στο σχολείο και γενικότερα η ανταπόκριση στις προσδοκίες των δικών τους.  

Η παιδική ηλικία είναι σαν μια χώρα εντελώς ανεξάρτητη από τα πάντα. Υπάρχουν βασιλιάδες, πριγκίπισσες, ξωτικά, νεραΐδες και όλα αυτά. Το να πιέζεις ένα παιδί να μη ζήσει την παιδική του ηλικία είναι σα να το διώχνεις εξορία...
...στην έρημο με την άμμο από σπασμένες κλεψύδρες.

Βλέπουμε συνεχώς παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο να υποχρεώνονται να ζήσουν απίστευτα σκληρή ζωή, ή να κάνουν  σκληρά και απάνθρωπα πράγματα. Υποχρεώνουν έναν κύκνο να ζήσει τη ζωή ενός λιονταριού. Σε έναν άνθρωπο όπως εσείς, πώς φαίνεται αυτό;
Απλά… εγκληματικό.

Το να ζεις στην παιδική ηλικία είναι σαν να ζεις τις χίλιες ζωές πριν από τη μία του ενήλικου ανθρώπου. Εσείς με το έργο σας παίρνετε μέρος σε αυτές τις χίλιες ζωές. Τι θα λέγατε στους γονείς;
Ποτέ δεν είναι αργά να ξαναγίνουν παιδιά και να ζήσουν άλλες χίλιες ζωές, μαζί με τα παιδιά τους.

Το σχολείο λειτουργεί κατά βάση εναντίον της προσωπικότητας του παιδιού. Συμφωνείτε μ’ αυτό; Πιστεύετε ότι θα υπάρξει ποτέ εκπαιδευτικό σύστημα που να σέβεται την προσωπικότητα του παιδιού;
Εξακολουθεί να ισχύει η απορία που είχε εκφράσει και το συμπέρασμα στο οποίο είχε καταλήξει εδώ και χρόνια ο Αλέξανδρος Δουμάς (υιός). «Διερωτώμαι», είχε πει, «πώς είναι δυνατόν τα παιδιά να είναι τόσο έξυπνα και οι μεγάλοι τόσο βλάκες. Μάλλον στην εκπαίδευση θα πρέπει να το αποδώσουμε αυτό». Το σχολείο δεν θα έλεγα ότι λειτουργεί εναντίον, όσο ερήμην της προσωπικότητας του παιδιού. Συχνά, αντί να του ανοίγει ορίζοντες, του φοράει παρωπίδες. Αντί να του γυμνάζει τα φτερά, του τα ψαλιδίζει. Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμα εκπαιδευτικοί που και ορίζοντες ανοίγουν και φτερά χαρίζουν. Γι’ αυτό υπάρχει πάντα ελπίδα.

Ποιο είναι το πιο θαυμαστό στοιχείο της ζωής;
Το δάκρυ για τον πόνο του άλλου.

Οι συγγραφείς γράφοντας βιβλία προσπαθούν να κατανοήσουν περισσότερο τον εαυτό τους. Νιώθετε ότι ισχύει το ίδιο και με εσάς, καθώς γράφετε παραμύθια;
Ο εαυτός μου δεν μου προκαλεί ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον. Πολύ περισσότερο με απασχολούν άλλοι προβληματισμοί, για παράδειγμα πόσα στραγάλια χωράνε σε μια μαύρη τρύπα του διαστήματος ή γιατί οι καμηλοπαρδάλεις έχουνε γαλάζιες γλώσσες.

Ένας άνθρωπος μπορεί να αυτοβιογραφηθεί και μέσα από τα βιβλία που έχει διαβάσει και τον έχουν επηρεάσει. Ποια ήταν αυτά τα βιβλία για εσάς;
Είχα βρει στη βιβλιοθήκη του πατέρα μου ένα βιβλίο με ιστορίες του Hector Hugh Munro, γνωστού με το ψευδώνυμο Σάκι. Έμοιαζαν με παιδικές αλλά δεν ήταν. Σε μία από αυτές ένα αγόρι επειδή έχει κάνει αταξίες τιμωρείται να μείνει νηστικό. Έκτος από το τιμωρημένο αγόρι που βρίσκεται κλεισμένο στο δωμάτιό του, η οικογένεια απολαμβάνει ένα πλούσιο δείπνο, το οποίο, όμως, περιλαμβάνει μανιτάρια τα οποία αποδεικνύονται δηλητηριώδη. Η οικογένεια βρίσκει έναν επώδυνο θάνατο. Καταφθάνει ένας αστυνομικός. Ενώ μετράει τα πτώματα, βλέπει το αγόρι να βγαίνει από το δωμάτιό του. Το κοιτάζει σαν να το ρωτάει «Εσύ γιατί ζεις;» και το αγόρι σκέφτεται «Ζω επειδή ήμουν άτακτος». Οι ιστορίες αυτές, και άλλες παρόμοιες, με είχαν βάλει σε σκέψεις επειδή έρχονταν σε σύγκρουση με την άποψη ότι το «καλό» ανταμείβεται και το κακό «τιμωρείται». Εδώ συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Η τιμωρία του άταχτου αγοριού αποδεικνύεται αιτία της επιβίωσής του. Πώς εξηγούνται όλα αυτά; Οι μεγάλοι δεν μπορούσαν να μου δώσουν ικανοποιητικές εξηγήσεις. Δεν είναι απορίας άξιο ότι ψάχνοντας για απαντήσεις κατέληξα να γίνω εγκληματολόγος.

Υπάρχει κάτι που δεν παύει να σας κάνει εντύπωση σε σχέση με την αγάπη των παιδιών προς τα βιβλία σας;
Ότι παιδιά τριών και τεσσάρων ετών τα αποστηθίζουν και τα απαγγέλλουν από μνήμης. Αυτό οφείλεται στο ότι ζητούν από τους πολύπαθους γονείς να τους τα διαβάζουν κάθε βράδυ ξανά και ξανά. Αυτό που μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι η αγάπη των παιδιών με σύνδρομο Άσπεργκερ και μαθησιακές δυσκολίες, παρόλο που τα βιβλία περιέχουν λογοπαίγνια και άγνωστες λέξεις.
 
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο χειρότερος σπόρος που μπορεί να σπείρει κάποιος στην ψυχή, και ποιος στο μυαλό ενός παιδιού;
Ο σπόρος της διχόνοιας στην ψυχή του και ο σπόρος της υπεροψίας στο μυαλό του. 

Έχετε αυτοσχεδιάσει ποτέ λέγοντας ένα παραμύθι σε κάποιον ενήλικα που το είχε ανάγκη;
Συμβαίνει κι αυτό καμιά φορά. Ενώ ταξίδευα με το αεροπλάνο, είχα πει μια ιστορία για ένα μαγικό χαλί πάνω στο οποίο ισορροπούν δύο μικρά συναχωμένα πάντα, σε μια κοπέλα από το Νεπάλ που είχε μια κάποια φοβία με τις πτήσεις. Μάλλον καλό της έκανε γιατί κάποια στιγμή άρχισε να γελάει.

Έχουν πάντα ενδιαφέρον και οι τίτλοι των βιβλίων σας. Ποιος είναι ο τίτλος του επόμενου βιβλίου σας;
Τα «Τρία μικρά χαμαιλεοντάκια». Πρόκειται για το μοναδικό ασπρόμαυρο-πολύχρωμο βιβλίο στο σύμπαν, με την πιθανή εξαίρεση κάποιου παρόμοιου που κυκλοφορεί στον απρόσιτο πλανήτη Κορακορούμ ενός παράλληλου σύμπαντος, αλλά και εκεί δεν έχει εκτιμηθεί ιδιαίτερα επειδή οι εξωγήινοι κάτοικοί του πάσχουν από αχρωματοψία. Στο δικό μας ηλιακό σύστημα, πάντως, θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα και θα μας κάνει να θέλουμε να χαϊδέψουμε χαμαιλεοντάκια. 

Η συζήτησή μας κατέληξε στα τελευταία του βιβλία. Το «Άταχτο συννεφουλίνι» από τις εκδόσεις Διάπλαση, «Η Κοκκινομπλουτζινίτσα» και το «Πλατς Μουτς!» από τις εκδόσεις Διόπτρα. Όπως και το νέο χριστουγεννιάτικο βιβλίο του με τίτλο «Έξι στολίδια ταξιδεύουν».

Κύριε Τριβιζά, εσείς σίγουρα θα ξέρετε. Πού πηγαίνουν τα χριστουγεννιάτικα στολίδια όταν φεύγουν και ταξιδεύουν;
Στην ακροθαλασσιά του Νησιού των Πυροτεχνημάτων με τους αστερίες και τα ερωτευμένα πεφταστέρια, στα γενέθλια της πριγκίπισσας των πυγολαμπίδων στο ξέφωτο του δάσους με τις πασχαλιές, στη Συννεφοχώρα με τα λουλουδένια σύννεφα και στο Μπαλί, τη Χώρα που ζούνε τα μπαλάκια του πινγκ πονγκ.