«Πόσο η φόρα ήταν μεγάλη...»

Γνώρισα τυχαία τον Φιλοποίμενα. Χριστούγεννα του 2004. Όλα τα μέλη της οικογένειας αποφασίσαμε να γιορτάσουμε μαζί σε παραδοσιακό ξενώνα στη Δημητσάνα.

Συχνά νιώθω την ανάγκη να επιστρέφω στις ρίζες. Πιο πολύ όμως τώρα που τα χρόνια περνούν. Ο παππούς από τη Δημητσάνα, η γιαγιά από τη Στεμνίτσα. Κάμποσες στροφές δρόμου δηλαδή πριν από το Ψάρι. Εκεί έμαθα για πρώτη φορά για την Αρκαδιανή. Ανήμερα Χριστουγέννων βρεθήκαμε πάνω από είκοσι συγγενείς  σε αυτό το μοναδικό επίτευγμα μιας ολόκληρης  ζωής.

Εκεί γνώρισα για πρώτη φορά τον Χρήστο Παπούλια και μετά τον ξάδελφο του, τον Μάκη. Γνώριζα ήδη από το Υπουργείο Εξωτερικών τον μακαρίτη τον ξάδελφο του, κορυφαίο  πρέσβη Γιώργο Παπούλια, και στην οκταετία του Κώστα Σημίτη τον αδελφό του Δημήτρη, τον Μίμη «τον επιστήμονα».

Μετά φύγαμε για την Ουάσινγκτον. Γυρίσαμε το καλοκαίρι του 2009.Τον Νοέμβρη αποκτήσαμε το πρώτο μας εγγονάκι. Χριστούγεννα στη Στεμνίτσα έδωσα το σύνθημα. Να δει τις ρίζες της.

Ευτυχώς κανείς δεν μου είπε «τι να δει το μωρό, ούτε μήνα δεν είχε κλείσει». Μαζευτήκαμε  πάλι. Στεμνίτσα, Ψάρι και Αρκαδιανή.

Μερικές βδομάδες αργότερα ήλθε ο σεισμός. Η επίσημη παραδοχή της κρίσης, του «Τιτανικού». Αξιών, πολιτικής, πολιτικών και οικονομικής. Με τη σειρά αυτή. Ταπείνωση και θλίψη. Κατάθλιψη. Ένιωθα βαθιά ένοχος για την κατάντια μας. Άρχισα να γράφω. Να ψάχνω και να περιμένω το καινούριο. Κρατούσα δυνάμεις.

Ξαφνικά, εκείνο τον Μάρτιο του 2014 ακούω για το ΠΟΤΑΜΙ. Εκεί  ξανασμίγουμε με τον Μάκη. Γνωρίζω και τη Ντίνα. Οι άνθρωποι αυτοί μου προκαλούν μία περίεργη έλξη. Τους θαυμάζω. Με την καλή μου σύντροφο εδώ και 43 χρόνια, την Φρανσουάζ, πήγαμε στο σπίτι τους στο χωριό, στο Ψάρι. Τα σπίτια στο χωριό είναι για μας ο επίγειος  παράδεισος. Τόπος αναζήτησης. Τόπος επιστροφής. Τόπος εκκίνησης. Τόπος ελπίδας. Τόπος μνήμης.

Ψάρι, το σπίτι του Παπούλια. Μπαίνοντας στον περιποιημένο κήπο, σταματώ στη βρύση. «Μνήμες Ιουλιανών» γράφει η όμορφα σκαλισμένη επιγραφή. Εκεί για πάντα. Σμιλεμένες στην πέτρα ώστε να μη σβήσουν με τον χρόνο. Για τον Μάκη ήταν η στιγμή που αντίκρισε τη δολοφονία και το αίμα του καλύτερου φίλου του. Για μας, λίγο νεότερους, η πολιτική συνειδητοποίηση και η συνειδητοποίηση της πολιτικής.

Έχουμε κάνει μαζί κυριολεκτικά πολλά χιλιόμετρα δρόμο. Έτσι, κάμποσες από τις σελίδες του βιβλίου που κρατάμε στα χέρια μας τις ήξερα. Τις είχα ακούσει από τον ίδιο.

Στο ΠΟΤΑΜΙ πήγαμε σχεδόν παντού μαζί. Κάποια στιγμή το καλοκαίρι του 2015 του είπα ότι αρχίζω να νιώθω άβολα. Δεν θέλω να στενοχωρήσω. Τους βλέπω όλους σαν φίλους. Εγώ όμως δεν μπορώ πια να προσφέρω.

Σέβομαι τους αγώνες και τις προσπάθειες, αλλά ταυτόχρονα καταλαβαίνω ότι είμαστε σε ένα δρόμο που όλο και πιο στενός , όλο και πιο στενάχωρος είναι. Δεν θέλω να ζήσω την απογοήτευση του τέλους, του είπα. Τις προβλέψεις μου τις είχα στείλει στον Μάκη ήδη από τον Αύγουστο του 2015. Δυστυχώς.

«Πόσο η φόρα ήταν μεγάλη...». Το συζητήσαμε πάλι τις μέρες των «καζανεμάτων»  του Οκτώβρη 2015 στο δικό μας καταφύγιο, στο κτήμα στη νότια Εύβοια.

«Σκέφτομαι να βγάλω ένα βιβλίο», μου εκμυστηρεύθηκε. Μου έδωσε να διαβάσω αρκετά κεφάλαια. Το είχε ήδη μισοτελειωμένο. Του είπα αμέσως ότι η ζωή του, όπως τη γράφει, αντανακλά τη σύγχρονη εθνική, κοινωνική, πολιτική πορεία μας. Γραμμένη χωρίς ιδιοτέλεια. Κάτι ακόμη. Πουθενά δεν θα βρείτε το «εγώ». Αν κάπου υπάρχει, τότε κρύβεται με πολύ αυτοσαρκασμό.

Ανεμελιά, όνειρα, οράματα, απελπισία, προδοσία, φυγή, ελπίδα, πατρίδα, πατριδοκαπηλία, πραξικοπήματα, δημοκρατία και πάλι ελπίδα.

Μετά, τώρα δηλαδή, απορία πάλι: Η ελπίδα για αύριο μπορεί να είναι η επιστροφή στο παρελθόν; Ο χρόνος θα δείξει.

Η δική του διαδρομή συνέπειας, ήθους, σωφροσύνης, δημιουργίας είναι πρότυπο. Για μένα και πολλούς από τη γενιά μας. Χωρίς όμως να μπορέσω να τον φτάσω.

Έχουν περάσει τρία χρόνια από το αξέχαστο εκείνο δειλινό του Μάη του 2014 στο υπαίθριο θεατράκι −ο Θεός να το κάνει θεατράκι− στη Δραπετσώνα. Τότε που παρουσίασε ο Σταύρος τους υποψήφιους  ευρωβουλευτές. Είμαστε εκεί μαζί με τον Μάκη.

 Έχω πάρει μαζί μου στην καρδιά μου αυτές τις όμορφες στιγμές. Συχνά σκέφτομαι και ξανασκέφτομαι πόσο δίκιο έχει ο Μάκης που διάλεξε αυτό τον τίτλο για το βιβλίο του «Πόσο η φόρα είναι μεγάλη...». Γιατί ο τίτλος δεν αφορά μόνο στον ίδιο. Ισχύει για μένα. Ισχύει για τον καθένα από μας.

Για τον λόγο αυτό  αξίζει να διαβασθεί και να ξαναδιαβασθεί η απογραφή, η καταγραφή και η συνειδητοποιημένη περιγραφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας με τη σεμνή αλλά γοργή και συναρπαστική γραφή των βιωμάτων ενός ευπατρίδη, πατριώτη από το Ψάρι Γορτυνίας, του Φιλοποίμενα Μάκη Παπούλια.

---

*Το βιβλίο «Πόσο η φόρα ήταν μεγάλη...» του Μάκη Παπούλια κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Μάϊος 2017. Βρείτε το στον Ιανό