Ο Pierre Assouline δίνει φωνή σ’ ένα «Πορτρέτο»

Είναι 2 Απριλίου και το σκηνικό της συνάντησής μας είναι μια ήσυχη αθηναϊκή αυλή. Το παράδοξο είναι πως ο Πιερ Ασουλίν δείχνει τόσο ήρεμος –σου δίνει την εντύπωση ότι διαθέτει για σένα όλο το χρόνο του κόσμου, ώστε αυτομάτως ξεχνάς την ταλαιπωρία που έχεις υποστεί εξαιτίας μιας ακόμα απεργίας– ενώ ξέρεις πως είναι τόσο δραστήριος: ενημερώνει το blog του καθημερινά, διδάσκει στη Sciences Politiques, είναι κριτικός λογοτεχνίας, συγγραφέας πολλών βιογραφιών και μυθιστορημάτων. Στην Ελλάδα το βιβλίο του «Ξενοδοχείο Lutetia» είχε τεράστια επιτυχία αν και ο ίδιος «δεν καταλαβαίνει πώς έγινε». Σειρά έχει το νέο του βιβλίο «Το Πορτρέτο», που κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδ. Πόλις. Το πορτρέτο της βαρόνης  Μπέτι ντε Ρότσιλντ, φιλοτεχνημένο από τον Ένγκρ το 1844 –είναι ακόμα αναρτημένο στο οικογενειακό σπίτι των Ρότσιλντ–, ζωντανεύει και η βαρόνη γίνεται η αφηγήτρια ενάμιση αιώνα γαλλικής ιστορίας, που τα έχει όλα· τους μεγάλους της λογοτεχνίας, μια ισχυρή οικογένεια τραπεζιτών και φυσικά ακριβά κρασιά, μεγάλα σπίτια και ωραία τέχνη.      

Τι ξεκίνησε πρώτα: ο έρωτας μ’ ένα πορτρέτο ή με μια οικογενειακή ιστορία;
Πάντα ήθελα να γράψω την ιστορία αυτής της οικογένειας, αλλά οι ίδιοι με απέτρεπαν λέγοντάς μου ότι θα χρειαζόμουν δέκα χρόνια για να τη γράψω. Είδα όμως το πορτρέτο σ’ ένα βιβλίο και το αποφάσισα.

Η ζωγραφική έχει νόμους προοπτικής, φωτισμού και αποχρώσεων, ακριβώς όπως η γραφή. Πώς τα χειριστήκατε όλ’ αυτά;
Πειραματίστηκα. Με το πορτρέτο αντιμετώπισα ένα πραγματικό τεχνικό πρόβλημα γραφής. Πώς θα έκανα έναν πίνακα να αφηγείται;  Πρέπει ο αναγνώστης από την πρώτη σελίδα ν’ αποδεχτεί τη σύμβαση για να ξεκινήσει την ανάγνωση.

Πώς αισθανθήκατε ζώντας για δυο χρόνια στο σώμα μιας γυναίκας;
Κατάλαβα πολύ καλά πώς αισθάνονται οι γυναίκες, τη νοοτροπία τους και έγινα πιο επιεικής με τα ελαττώματά τους.

Τι σας έκανε περισσότερη εντύπωση;
Τα βλέμματα των αντρών πάνω τους: μπορεί να είναι κτητικά, πολιορκητικά, κολακευτικά, αλλά όχι πάντοτε ευχάριστα.

Σε ποιον ανήκει ένα πορτρέτο;
Στο θεατή, όπως κι ένα βιβλίο στον αναγνώστη.

Αντιμετωπίσατε δυσκολίες για να περιγράψετε τη συγκεκριμένη εποχή και το συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον;
Σε ό,τι αφορά στην εποχή δεν υπάρχουν μάρτυρες να με διαψεύσουν(!), όσο για το περιβάλλον, τους Ρότσιλντ τους συναναστρέφομαι.

Είστε ένας αχόρταγος αναγνώστης, τι διαβάζατε όταν γράφατε το πορτρέτο;
Διάβασα ξανά, με πολλή προσοχή, υπογραμμίζοντας φράσεις από το «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» του Προυστ, ενός συγγραφέα του 20ού αιώνα με ρίζες στο 19ο.

Ένα μυθιστόρημα είναι σαν τον άνθρωπο, με τις αλήθειες και τα ψέματά του. Τι μας έχει κρύψει η βαρόνη Ρότσιλντ;
Δύο πράγματα που δεν έχω γράψει ούτε ξαναπεί... ότι είχε εραστές κι ένα εξώγαμο παιδί.  

Τη συμπαθήσατε;
Τη συμπαθώ πάντα, είναι καλή, έξυπνη, μορφωμένη, όμορφη, με την έννοια της γοητείας, και πλήρης.

Κύριε Ασουλίν, γιατί γράφετε;
Εάν ήξερα θα σταματούσα. Το έχω ανάγκη. Θα δώσω μια απάντηση του Σιμενόν: γιατί ελπίζω να βρω μια σχετική ισορροπία.

Υπάρχει ιδανικό περιβάλλον για να γράφετε;
Γράφω τ’ άρθρα μου παντού, κουβαλάω πάντα το κομπιούτερ μου. Αλλά το Παρίσι το έχω συνδυάσει με τη δημοσιογραφία. Για να γράψω λογοτεχνία θέλω απομόνωση. Το «Πορτρέτο» το έγραψα σε ένα κελί μοναχού στη Νορμανδία. Έχω τελειώσει βιβλία σ’ ένα παλάτσο της Βενετίας, όπου με φιλοξενούσαν, ή έχω περάσει ένα μήνα στο Άμστερνταμ, όταν μου έδωσαν μια υποτροφία.      

Θα ρωτήσω τη γνώμη σας για δύο σύγχρονους Γάλλους συγγραφείς και θα μου απαντήσετε με την ιδιότητά σας ως κριτικός λογοτεχνίας.
Ουελμπέκ:  Έχει ενδιαφέρον, αλλά δεν έχω πειστεί ακόμα για τα βιβλία του, επιπλέον δεν τον συμπαθώ.

Μοντιανό: Είναι πολύ Παριζιάνος, δεν έχει βγει ποτέ από το Καρτιέ Λατέν και το Σεν Ζερμέν, και οτιδήποτε έξω απ’ το Παρίσι είναι γι’ αυτόν το Γιουκατάν του Μεξικού. Είναι ομφαλοσκοπικός, αυτό γνωρίζει και αυτά που γράφει μου αρέσουν πολύ.

Ποια είναι η γνώμη σας για την κριτική λογοτεχνίας και τις εφημερίδες;
Δυστυχώς στο Παρίσι δεν έχουμε free press, αλλά σε ό,τι αφορά στις παραδοσιακές εφημερίδες τα πράγματα έχουν δυσκολέψει, το ίντερνετ έχει καταργήσει τους μεσάζοντες, υπάρχει ταχύτητα στην πρόσβαση και διαδραστικότητα. Το blog μου δέχεται 200 σχόλια αναγνωστών καθημερινά. Στο ίντερνετ πολλές φορές τα σχόλια είναι βίαια, αλλά πιστεύω στην τεχνολογία όπως πιστεύω και στα e-books.

Υπάρχει κάποιος νέος έρωτας που θα γίνει βιβλίο;
Οι έρωτες έρχονται ξαφνικά.

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω, κι εκεί τελειώνει η συνέντευξή μας. Τον παραδίδω στα χέρια του εκδότη του και κάνοντας βόλτα στην Πλάκα σκέφτηκα ότι ο Πιέρ Ασουλίν μού έδωσε το σπουδαιότερο μάθημα πολιτικών επιστημών, η Μπέτι ντε Ρότσιλντ μιλούσε και εκφραζόταν σε πέντε γλώσσες και γνώριζε και μία ακόμα, ίσως την πιο σημαντική, αυτή της σιωπής.

«Το Πορτρέτο» Εκδ. Πόλις, σελ. 320