Χρόνια πολλά, κύριε Κούντερα

Ο Μίλαν Κούντερα γεννήθηκε στο Μπρνο της Τσεχοσλαβακίας την 1η Απριλίου του 1929. Σπούδασε μουσική, λογοτεχνία και κινηματογράφο και εργάστηκε ως καθηγητής, μεταφραστής και συγγραφέας. Έγινε γνωστός με το μυθιστόρημα «Το αστείο» (1965) που μεταφράστηκε σε περισσότερες από δώδεκα γλώσσες. Μετά τη Σοβιετική εισβολή, τον Αύγουστο του 1968, του απαγορεύεται να διδάσκει και τα βιβλία του αποσύρονται από τα βιβλιοπωλεία. Τα επόμενα έργα του θα εκδοθούν αρχικά από τις γαλλικές εκδόσεις Gallimard. Το 1975 μεταναστεύει στη Γαλλία, γίνεται καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Rennes και λίγα χρόνια αργότερα ξεκινάει να γράφει απευθείας στη γαλλική γλώσσα αποκτώντας παράλληλα γαλλικό διαβατήριο.

«Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» (1982) είναι το τελευταίο μυθιστόρημα που θα γράψει στα τσέχικα και για πολλούς το πιο αγαπημένο. Θα κυκλοφορήσει στα γαλλικά δύο χρόνια αργότερα και το 1987 θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Φίλιπ Κάουφμαν με πρωταγωνιστές τον Ντάνιελ Ντέι Λούις και την Ζιλιέτ Μπινός.

Ένα ερωτικό μυθιστόρημα

Είναι η ιστορία του Τόμας και της Τερέζας. Εκείνη ζηλεύει, εκείνος την καθησυχάζει ενόσω μοιράζει το χρόνο του στα δυο μεγάλα πάθη του, την ιατρική και τις γυναίκες. Η Τερέζα και ο άπειρος αριθμός δυνητικών ερωμένων συνιστούν τους δύο απομακρυσμένους και ασυμβίβαστους πόλους της ζωής του. Είναι επίσης η ιστορία της Σαμπίνας και του Φράντς – εκείνη προδίδει γιατί της αρέσει να φεύγει στο άγνωστο κυνηγώντας την ελευθερία στους καινούργιους δρόμους που ανοίγονται, ενόσω εκείνος συντηρεί τη «μνήμη» της με θρησκυετική ευλάβεια.

Ο Κούντερα γράφει ένα μυθιστόρημα για έρωτες γήινους και υπεργήινους, για αυτούς που στηρίζονται πάνω στην αληθινή κατανόηση και για τους άλλους που περιέχουν ένα ισχυρό μέρος ανεξήγητου και ακατανόητου. Βάζει επίσης τους ήρωές του αντιμέτωπους με τις συνέπειες της πιο μυστηριώδους και πιο διφορούμενης από όλες τις αντιφάσεις. Τι είναι τελικά βαρύ και τι ελαφρύ;

H γραφή του μυθιστορήματος

Στο φόντο βρίσκεται η Ιστορία, η εισβολή των Ρώσων στην Τσεχία: διωγμοί, εξορίες, παρακολουθήσεις, εξαφάνιση της ιδιωτικής ζωής. Του Μίλαν Κούντερα του χρεώνουν τον όρο του αντιφρονούντα συγγραφέα και της στρατευμένης λογοτεχνίας, εκείνος διεκδικεί την αυτονομία της μυθιστορηματικής τέχνης αναφορικά με το πολιτικό της περιεχόμενο. Στις συνεντεύξεις που δίνει απαντάει ότι κάθε αληθινή λογοτεχνία τοποθετείται πέρα από ταξινομήσεις και πολιτικές ερμηνείες. Ο ρόλος του μυθιστορήματος δεν είναι να αρνείται καταφανείς πολιτικές αλήθειες, αλλά να δίνει στη δημοσιότητα ανθρώπινα σκάνδαλα. Άλλωστε το μυθιστόρημα αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα από μια γωνία τελείως διαφορετική απ’ αυτή της πολιτικής και θέτει ερωτήματα τελείως διαφορετικά.

Ποια είναι αυτά; Το διφορούμενο των ανθρώπινων καταστάσεων, η υπόγεια συνενοχή του καλού και του κακού, η απέραντα κωμική όψη του σοβαρού και η τραγικότητα των συνεπειών που μπορεί να περιέχει ένα ψέμα, η στοργικότητα του σαδισμού και το προφανές της αγάπης.

* Τα βιβλία του Κούντερα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Εστία

* Τη συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα Le Monde, αποσπάσματα της οποίας παραθέσαμε, μπορείτε να διαβάσετε στην «Τέχνη της γραφής στον 20ο αιώνα», εκδ. Καστανιώτη