«Η αστυνομική λογοτεχνία μοιάζει με την τζαζ»

Το πραγματικό του όνομα είναι Γαν Άρναλντ, όμως στην πιάτσα είναι γνωστός με το λογοτεχνικό παρανόμι Άρνε Νταλ. Με 11 αστυνομικά μυθιστόρημα στο ενεργητικό του, ο 46χρονος Σουηδός συγγραφέας και δημιουργός της Ομάδας Α έχει πλέον καθιερωθεί με το σπαθί του σε ένα από τα πρωτοκλασάτα ονόματα του είδους στη Σκανδιναβία – που «επελαύνει» τελευταία στο χώρο του ευρωπαϊκού αστυνομικού μυθιστορήματος. Γραμμένο το 1999, το “Misterioso” είναι το πρώτο του μυθιστόρημα που μεταφράστηκε μόλις φέτος στα ελληνικά, ενώ εκδόθηκε και δεύτερο μυθιστόρημα της ίδιας σειράς με τον τίτλο «Μίσος και αίμα» (εκδ. Μεταίχμιο).  

Καταρχάς, γιατί χρησιμοποιείς το ψευδώνυμο Άρνε Νταλ και όχι το πραγματικό σου όνομα; Αφότου υπέγραψα μερικά βιβλία με το πραγματικό μου όνομα, ένιωσα την ανάγκη να αναγεννηθώ ως συγγραφέας. Αυτό που ήθελα να κάνω ήταν πολύ διαφορετικό από αυτά που έκανα στο παρελθόν και έτσι αισθάνθηκα ότι χρειαζόμουν μια νέα ταυτότητα. Εξάλλου τα ψευδώνυμα και η αστυνομική λογοτεχνία ταιριάζουν καλά.

Θυμάσαι το πρώτο βιβλίο που διάβασες ποτέ; Θυμάμαι τουλάχιστον το πρώτο βιβλίο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Ήταν ένα μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ με τίτλο «Το μαργαριτάρι». Ήμουν ίσως δέκα ή έντεκα ετών και ξάφνου συνειδητοποίησα ότι η λογοτεχνία μπορεί να είναι κάτι το σημαντικό, κάτι που μπορεί να σε αγγίξει βαθιά.

Τι ήταν αυτό αυτό που σε προέτρεψε να ασχοληθείς με τη λογοτεχνία; Νομίζω ότι πάντα είχα ζωηρή φαντασία. Ένιωθα πάντα άνετα στους δικούς μου φανταστικούς κόσμους. Και πάντα είχα μέσα μου μια ισχυρή αίσθηση δικαιοσύνης. Όμως, άρχισα να γράφω αφότου διάβασα το μυθιστόρημα που ανέφερα πιο πάνω. Βασικά ήταν η ίδια η λογοτεχνία που με ενέπνευσε.

Γιατί επέλεξες την αστυνομική λογοτεχνία; Πιστεύεις ίσως ότι το είδος αυτό είναι ένα καλό μέσο για να περιγράψεις τα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών; Η αφετηρία της συγγραφής αστυνομικών ήταν η θέλησή μου να περιγράψω τις ραγδαίες αλλαγές στη σύγχρονη Σουηδία και την Ευρώπη. Είναι για μένα η ιδανική φόρμα για να περιγράψεις τις σημερινές κοινωνίες. Τίποτα δεν αντανακλά τις σημερινές κοινωνίες όσο οι μορφές της εγκληματικότητας που ευδοκιμούν σ’ αυτές. Οι αστυνομικοί είναι επίσης «χρήσιμοι» ως προς αυτό, επειδή κινούνται στα υψηλότερα αλλά και στα κατώτερα στρώματα της κοινωνίας.

Μια φορά κι έναν καιρό, η Σουηδία κι η Σκανδιναβία γενικότερα θεωρούνταν «παράδεισος» σε ό,τι αφορά το κοινωνικό κράτος. Στα βιβλία σου ασκείς κριτική στο σημερινό καθεστώς. Πιστεύεις ότι για τη σημερινή παρακμή ευθύνεται η μετακίνηση της Σοσιαλδημοκρατίας προς τα δεξιά; Η τάση στο σουηδικό αστυνομικό μυθιστόρημα σήμερα είναι λίγο νοσταλγική, ονειρεύεται ένα «χρυσό παρελθόν» ή, όπως είπες, ένα «χαμένο παράδεισο» μιας καλής σοσιαλδημοκρατικής κοινωνίας. Προσωπικά προσπαθώ να μην είμαι νοσταλγικός στα βιβλία μου, τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα στις «παλιές καλές εποχές». Εξάλλου η ίδια η παγκοσμοιοποίηση κατέστησε ανέφικτο το να είσαι σοσιαλδημοκράτης με την κλασική έννοια του όρου – επιπλέον, κατά τη γνώμη μου, η θέληση της Αριστεράς να δημιουργήσει νέα οράματα, μια νέα Αριστερά αν προτιμάς, ήταν μάλλον περιορισμένη. Πρέπει να βρεθούν νέοι και ευρηματικοί τρόποι για να υπερασπιστούμε τις αρχές μιας δημοκρατίας που να εξασφαλίζει κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη.

Τόσο στο “Misterioso” όσο και στο «Μίσος και αίμα» οι ήρωές σου, τα μέλη της Ομάδας Α, κυνηγούν serial killers. Τι είναι αυτό που σε γοητεύει με τους κατά συρροή δολοφόνους; Οι serial killers έχουν το πλεονέκτημα του να είναι έξυπνοι με το δικό τους διεστραμμένο τρόπο. Οι συνήθεις κακοποιοί έχουν το εξής πρόβλημα, συνήθως δεν είναι ευφυείς. Οι χαζοί εγκληματίες δεν φτιάχνουν καλές αστυνομικές ιστορίες με πολυδιάστατη και απρόβλεπτη πλοκή. Έτσι στις ιστορίες μου οι αστυνομικοί και οι κακοποιοί εμφανίζονται να έχουν την ίδια ευφυΐα. Αυτή είναι η αφετηρία μου.  

Το “Misterioso” βασίζεται στη θρυλική ομότιτλη σύνθεση του Theloniοus Monk. Στο «Μίσος και αίμα» ένας από τους χαρακτήρες σου ακούει το “Meditations” του John Coltrane. Να υποθέσω ότι είσαι δηλωμένος φαν του be bop και της free jazz; Γενικά η μουσική σημαίνει πολλά για μένα. Στα επόμενα βιβλία της σειράς θα συναντήσεις συνθέσεις κλασικής μουσικής, αλλά και pop. Όμως η jazz, και ειδικά το be bop, είναι το είδος που έχει συνδεθεί άρρηκτα με την αστυνομική λογοτεχνία. Το να γράφεις αστυνομικά μυθιστορήματα μοιάζει αρκετά με το να παίζεις jazz: η πλοκή που έχεις σχεδιάσει σου αφήνει περιθώρια για ελεύθερο αυτοσχεδιασμό.

Τελευταία γίνεται αρκετός λόγος για την άνοδο της αστυνομικής λογοτεχνίας στη Σκανδιναβία. Ποια είναι η δική σου θέση απέναντί της; Έχεις να μας προτείνεις μερικούς σύγχρονους συγγραφείς του είδους από τα μέρη σου; Βασικά εμένα… Σοβαρά τώρα, συμβαίνει στ’ αλήθεια ένα «μπουμ» στην αστυνομική λογοτεχνία της Σκανδιναβίας, κυρίως στη Σουηδία και κατόπιν στη Νορβηγία. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι είναι καλά όλα τα βιβλία. Κυκλοφορούν ακόμη πολλά σκουπίδια κάτω από την ταμπέλα του αστυνομικού. Αν ήμουν πάντως αναγκασμένος να επιλέξω συγγραφείς, θα διάλεγα το ντουέτο των Anders Roslund & Börje Hellström, οι οποίοι γράφουν σκοτεινές ιστορίες βγαλμένες από το βυθό της σημερινής κοινωνίας.