Το ευφυέστερο μυθιστόρημα για την τρομοκρατία

Σημαντική αναφορά σε μια μελλοντική Ιστορία της μεταπολιτευτικής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας θα πρέπει να κερδίσει ο Νώντας Παπαγιάνης, συγγραφέας του μυθιστορήματος «Η ιστορία του Waldo Wakerloo», που βγήκε μόλις από τις εκδόσεις Περίπλους - Διονύσης Βίτσος, εφόσον βέβαια υπάρξει τέτοια Ιστορία κι εφόσον αυτός/ή που θα τη συντάξει θα είναι άνθρωπος ανοιχτόμυαλος, που δεν θα φοβηθεί να αναμετρηθεί με το πολιτικά μη ορθό, το πρωτότυπο, το προκλητικό, το εκτός κλισέ. 

Η υπόθεση

Η βασική υπόθεση του βιβλίου είναι απλή και ευσύνοπτη. Το 1973-4 η αριστερίστικη Αυτόνομη Σοσιαλιστική Οργάνωση (ΑΣΟ) εκτελεί δύο βασανιστές και στη συνέχεια «ανοίγει» στη νέα γενιά:  στρατολογεί σχεδόν αποκλειστικά φοιτητές και φοιτήτριες της Νομικής Αθήνας, οι οποίοι εκπαιδεύονται στο Λίβανο και στην Ανατολική Γερμανία και, στη συνέχεια, διεισδύουν στον κρατικό  μηχανισμό σαν δικαστές, εισαγγελείς αλλά και στελέχη της αστυνομίας και αξιωματικοί του στρατού. Ταυτόχρονα, η ΑΣΟ, οργανωμένη σε πέντε βασικές αθηναϊκές "αχτίδες", προχωρεί σε εκτελέσεις ενοχλητικών προσώπων που είχαν ιδιότητες όπως μπάτσος, δικαστής, εσατζής, ακροδεξιός, καραβανάς, φαλλοκράτης (!), εργοδότης, κνίτης (!), ποινικός πρώην θανατοποινίτης, δημοσιογράφος, πολιτικός, εισαγγελέας, δικηγόρος και όχι μόνο. 

Αλλά το Μάη του 2004 η οργάνωση, ενώ έχει σχεδιάσει να διαλύσει τους Ολυμπιακούς της Αθήνας, αποκαλύπτεται, εν μέρει από ένα τυχαίο γεγονός στην Αθήνα κι εν μέρει από την ανάγνωση αρχείων της Στάζι (η μυστική αστυνομία της πρώην Ανατολικής Γερμανίας). Τότε τα μέλη της και ιδίως οι επικεφαλής των πέντε αχτίδων, διαφεύγουν. Ο Waldo Wakerloo, προσωπείο που έχει υιοθετήσει κάποιος από τους πρωταγωνιστές της ΑΣΟ σταδιοδρομώντας και πλουτίζοντας σαν πεζογράφος και ποιητής, παραμένει δημιουργικό αίνιγμα.

Τεχνικά στοιχεία

Χρονολογικά, το βιβλίο φτάνει μέχρι το 2010, ενώ σε γενικές γραμμές η αφήγηση είναι γραμμική και χαρακτηρίζεται από κορυφώσεις. Εξάλλου ο αφηγητής είναι κατά περίπτωση είτε παντογνώστης με τριτοπρόσωπη αφήγηση, είτε αυτόπτης και αυτήκοος στο «παραδοσιακό καφενείο» (αναγνωρίζεται εύκολα η περίφημη «Μουριά» της Χ. Τρικούπη και Καλλιδρομίου). End of story. 

Το ύφος και το ετερόκλητο υλικό 

Πέρα από την υπόθεση, ό,τι κάνει το βιβλίο δείγμα ευφυούς λογοτεχνίας είναι ένα επιπλέον δίδυμο:  

Πρώτο, το ύφος του. Συνδυάζονται χιούμορ, μιξοκαθαρεύουσα, αυτοσαρκασμός, κοφτό γράψιμο (ειδικά κατά την καταγραφή των εκτελέσεων), υπέροχοι τίτλοι κεφαλαίων, η επαναλαμβανόμενη φράση δε χάνεις τίποτα «να τηρείς τους συνωμοτικούς κανόνες», παρεμβάσεις του συγγραφέα (μέχρι που αποκαλεί «τσιγγούνη» (sic) τον εκδότη του) κ.λπ.

Δεύτερο το ετερόκλητο του υλικού του, που αντανακλά δημιουργικά εμμονές του δημιουργού. Ενυπάρχουν και συνυπάρχουν θέσεις για το γυμνισμό, φωτογραφίες, μουσική (και παρτιτούρα), προκηρύξεις και έντυπα της εποχής, κριτική για τον υπαρκτό σοσιαλισμό, μια πινακοθήκη εύκολα αναγνωρίσιμων δημόσιων προσώπων (πολλά από τα οποία εκτελούνται – αν και ο συγγραφέας επισημαίνει στην αρχή ότι κάθε ομοιότητα με υπαρκτά πρόσωπα είναι τυχαία), ένα χρονικό της μεταπολίτευσης από τη σκοπιά του αναρχοαυτόνομου χώρου, ποίηση, ποικίλοι μύθοι και η ανατροπή τους, ποικίλοι «μαλάκες» επίσης (πολλά κεφάλαια έχουν τη σχετική λέξη στον τίτλο τους), αριθμοεμμονικές αναφορές (χαρακτηριστικός ο τρόπος αρίθμησης των κεφαλαίων, τα οποία, παρεμπιμπόντως, είναι 114), προσωπικά σημειώματα, πολλή και λεπτομερής Αθήνα αλλά και τόποι του εξωτερικού (ειδικά εκεί όπου οι τρομοκράτες διαφεύγουν κ.λπ.), γλωσσικές και γλωσσολογικές παρατηρήσεις, ένα περίεργο μίγμα που κατά τη γνώμη μου συγκεράζει αναρχοφιλελευθερισμό – αστικό δημοκρατισμό – φιλοτρομοκρατική στάση, θέσεις για πολλά ιστορικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Finis USA» στο οποίο οι ΗΠΑ κομματιάζονται (με το σχετικό χάρτη, φυσικά), τρομερές υποσημειώσεις για τα πάντα, και πολλά άλλα. Όλα όμως ενορχηστρωμένα επιτυχώς, σα μακεδόνικη σαλάτα. 

Κατακλείδα

Με λίγα λόγια, είναι ένα βιβλίο που θα κάνει σοφότερους/ες όσους/ες το διαβάσουν, προκαλώντας ταυτόχρονα χαμόγελα, γεννώντας προβληματισμούς και προσφέροντας απλόχερα γνώση. Γιατί ο συγγραφέας, εκτός των άλλων, είναι και γνώστης του λεγόμενου «χώρου» και άνθρωπος σοφός. 

Υ.Γ. Αλλά ποιος είναι τελικά αυτός ο Νώντας Παπαγιάννης; Εδώ έχουμε το εκκωφαντικό ντεμπούτο ενός προσώπου δίχως βιογραφικά στοιχεία στο βιβλίο.