Ο αφηγητής του πρωινού τρένου

Γνωριστήκαμε για πρώτη φορά σε ένα μάθημα Γαλλικών στα χρόνια της εφηβείας. Η τάξη μικρή, οι μαθητές πολλοί, όλοι τον παρατηρούσαν μιας κι ήταν διάσημος στη χώρα του. Δεν μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε η θωριά του. Μικροσκοπικός και παρόλο που ήταν μεγάλος σε ηλικία ο χρόνος είχε σταματήσει να μετρά για αυτόν. Οι κινήσεις του περίεργες. Κουνούσε άτσαλα τα χέρια, έσκυβε απότομα, μιλούσε δυνατά και γρήγορα. Η προφορά του με δυσκόλευε και μιας κι ήταν κι άσχημος περπάτησε γρήγορα στη λήθη. Τον συνάντησα μετά από χρόνια στη Λυών. Έδινε παράσταση κι όλο του το είναι ξεδιπλωνόταν στη σκηνή. Ακούραστος. Ικανός. Θαρραλέος. Χιούμορ με σωστή δόση ειρωνείας. Έλεγε μεγάλες αλήθειες. Έξοχος, αγαπητοί. Τον χειροκρότησα δυνατά. Βέβαια χαρμολύπη είναι η λέξη η σωστή. Μια γελούσα, μια βούρκωνα. Πήγα να τον συγχαρώ στα καμαρίνια στο τέλος της βραδιάς. Ο Guignol κι εγώ γίναμε φίλοι. Ήταν φυσικό λοιπόν, όταν διάβασα την πρώτη σελίδα του βιβλίου, να χαρώ. Ο Ντιντιελοράν έδωσε στον ήρωά του το όνομα του Guignol. Περίπου. Έφτιαξε όπως λέει κι ίδιος μια άτυχη γλωσσική παραδρομή. Γκυλαίν Βινιόλ. Λησμόνησα να σας πω, και να με συχωρέσετε, ότι ο Guignol, ο φίλος μου, είναι μια μαριονέτα, ένας αχυράνθρωπος, ένα υποχείριο στα χέρια εκείνου που κινεί τα νήματα.

«Ο Γκυλαίν Βιβιόλ που για τριάντα έξι ολόκληρα χρόνια προτίμησε να ζει στην αφάνεια, να γίνεται αόρατος έτσι ώστε να μην προκαλεί γέλωτες και χλευασμούς που ακολουθούσαν αμέσως μόλις τον αντίκριζε κανείς. Στόχος του: να μην είναι ωραίος, μήτε άσχημος, μήτε χοντρός, μήτε λεπτός. Ίσα μια ακαθόριστη σιλουέτα που διακρίνεται αμυδρά στα όρια του οπτικού πεδίου των ανθρώπων». 

Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες είχε πει: «Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζω αν τα γεγονότα που θα σας διηγηθώ είναι τα αίτια ή τα αποτελέσματα. Κάθε ζωή διαμορφώνεται από μια μοναδική στιγμή. Εκείνη που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί μια για πάντα, ποιος είναι». Κι ο τύπος του τρένου, αγαπητοί, είναι ένας επαναστάτης. Κάθε πρωί οι άνθρωποι που πηγαίνουν στη δουλειά με το τρένο φορούν ένα γνώριμο προσωπείο. Σε κάθε γλώσσα υπάρχει για αυτούς συγκεκριμένη λέξη. Commuter (στα αγγλικά), pendler (στα γερμανικά), pendolare (στα ιταλικά), viajeros (στα ισπανικά). Παραμένουν ανέκφραστοι. Το βλέμμα χάνεται, έξω από το παράθυρο του τρένου, ζαρώνουν πάνω στη θέση τους. Όχι όλοι.

Ο Γκυλαίν Βιβιόλ, κάθε πρωί, στο τρένο των 6.27 καθαρίζει το λαιμό του σχολαστικά και ξεκινά να διαβάζει μεγαλόφωνα. Αυτός που αποφάσισε να ζει σε ένα τόπο μακρινό που δεν θα τον επισκεφτεί κανείς, κάθε μέρα διαβάζει τις σελίδες των βιβλίων που σώθηκαν από το στόμα του φοβερού και τρομερού τέρατος που ο ίδιος χειρίζεται. Της μηχανής που πολτοποιεί απούλητα βιβλία. Δεν υπάρχει συνοχή σε όσα διαβάζει, οι σελίδες είναι ό,τι έσωσε την προηγούμενη μέρα, είναι ένας φόρος τιμής απέναντι σε ό,τι χάθηκε. Ο Γκυλαίν δίνει πίσω τη ζωή.  

«Όταν το τρένο σταμάτησε στο σταθμό και οι άνθρωποι βγήκαν από το βαγόνι, ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε εύκολα να προσέξει σε ποιο βαθμό οι ακροατές του Γκυλαίν ξεχώριζαν από τους λοιπούς επιβάτες. Τα πρόσωπά τους δεν φορούσαν εκείνη την απωθητική μάσκα απάθειας. Όλοι τους είχαν ένα ύφος ικανοποιημένο, σαν του χορτασμένου βρέφους».

Έχει σωστούς φίλους. Ο Υβόν, ο τρομερός, αντιμετωπίζει το θυμό των εξαγριωμένων οδηγών, και όχι μόνο, με ρίμες.  Ένας υπάλληλος που απαντά ποιητικά, που στέκεται με θάρρος απέναντι στον ακαταλόγιστο θυμό και τον κατατροπώνει. «Οι ρίμες επιτίθεντο με δριμύτητα προκαλώντας ασφυξία όπως ακριβώς ένας καταιγισμός από χτυπήματα στο ηλιακό πλέγμα». 

«Ευθύς σαν το σπαθί ο έμμετρος» του εξήγησε μια μέρα ο Υβόν, «είναι φτιαγμένος για να πλήττει τον στόχο, αρκεί βέβαια να τον χρησιμοποιείς σοφά. Να μην τον αμολάς σαν  την παρακατιανή πρόζα. Να τον απαγγέλλεις όρθιος. Να γεμίζεις τα πνευμόνια σου αέρα και να δίνεις ανάσα στις λέξεις. Να τονίσεις κάθε συλλαβή με ζέση και πάθος, να τον απαγγέλλεις σαν, κύριε, να κάνεις έρωτα, με ηχηρά ημιστίχια, με τον αριθμό των παύσεων. Ο έμμετρος στίχος απαιτεί αφοσίωση από τον ηθοποιό. Δεν χωράει αυτοσχεδιασμός. Δεν κάνεις ζαβολιές με τη ρίμα, μικρέ».

Ένα βιβλίο γεμάτο εικόνες, και μυρωδιές, ευχάριστες και όχι. Οι ταυτίσεις, οι μεταβιβάσεις έρχονται αβίαστα και σε ταράζουν γεμίζοντας σε θάρρος. Εκεί που όλα φαίνονται γκρίζα, δύσοσμα και θολά, ανοίγει μια σχισμή αισιοδοξίας που έχει τη δυναμική να μεγαλώσει. Κι όλα αποκτούν ένα νέο νόημα, όταν στα χέρια του ήρωα ρίχνει η τύχη ή η μοίρα, βαφτίστε το όπως θέλετε,  ένα ολοκληρωμένο κείμενο.

Τίποτα δεν τέλειωσε για όλους εκείνους που δεν αντιμετωπίζουν το βιβλίο ως προϊόν, αλλά του δίνουν πίσω την αξία που του πρέπει. Είναι λίγοι, αλλά μπορούν να γίνουν περισσότεροι. Ένα παραμύθι που μου επέτρεψε να χαμογελάσω.

Ο Jean-Paul Didierlaurent ζει στη Γαλλία και «Ο αφηγητής του πρωινού τρένου» είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. «Le Liseur du 6h27» (τίτλος πρωτότυπου). Η πρώτη έκδοση στη γαλλική γλώσσα έγινε το 2014. Έχει μεταφραστεί σε 36 χώρες. Στα ελληνικά τη μετάφραση έκανε η Ρίτα Κολαΐτη. Πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα, το Φεβρουάριο του 2017, εκδόσεις Πατάκη.