Οικοδομώντας την ένωση της Ευρώπης

Το βιβλίο «Ευρωπατριωτισμός ή Εθνοκεντρισμοί, Οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί, οι εξωτερικές απειλές και τα όρια της συνεργασίας στην ΕΕ» του διεθνολόγου και δημοσιογράφου κ. Δημήτρη Τσιόδρα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας, έχει πολλαπλή χρησιμότητα, τόσο γενικότερη και διαχρονική (για όποιον/α ενδιαφέρεται να δει τις δυσκολίες συνάρθρωσης των ευρωπαϊκών θεσμών σε αντίθεση με τους εθνικούς ανταγωνισμούς), όσο και συγκυριακή για τις δικές μας μέρες (τη στιγμή που αναπτύσσονται φυγόκεντροι αντιευρωπαϊσμοί, λιγότερο ή περισσότερο έντονοι από «δεξιά» και από «αριστερά»: Βrexit, Λεπέν, Γκρίλο, κυβερνήσεις Πολωνίας ή Ουγγαρίας, Τσίπρας, ΑΝΕΛ, Χρυσή Αυγή, Μελανσόν, Podemos, ΚΚΕ κ.λπ.).

Μετά τους προλόγους (πρώην πρόεδρος της Κομισιόν και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας κ. Ρομάνο Πρόντι, ομότιμος  καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αθήνας κ. Παναγιώτης Ιωακειμίδης, και ο συγγραφέας), ακολουθούν 17 συστηματικά κεφάλαια.

Στο 1ο αναπτύσσεται το εν σπέρματι ξεκίνημα της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά τον πόλεμο, μέσα από αρχικές επιμέρους συσσωματώσεις και την ίδρυση της ΕΟΚ . Στο 2ο (που θυμίζει πολύ πανεπιστημιακό σύγγραμμα) αναλύεται το θεωρητικό υπόβαθρο του εγχειρήματος και ιδίως οι προτεραιότητες μεταξύ οικονομίας και πολιτικής. Στο 3ο υπενθυμίζεται η γαλλική αντίθεση στην ενιαία αμυντική προσπάθεια της Δυτικής Ευρώπης, κι ας ήταν οι Γάλλοι που το είχαν πρωτοξεκινήσει, μέχρι την τελική απόρριψή του το 1954 (ειρήσθω εν παρόδω ότι το θέμα ακόμα και σήμερα –2017– είναι ανοιχτό). Στο 4ο υπενθυμίζεται η «κρίση της άδειας καρέκλας» του 1965. Στο 5ο εξετάζεται η μείζων αντίθεση νομισματικής φιλοσοφίας, ιδίως μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.

Στο 6ο μελετιούνται οι επιπτώσεις της γερμανικής ενοποίησης το 1989-90 και το πώς την είδαν οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης (αλλά και εκτός: ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση/Ρωσία). Στο 7ο δείχνεται πειστικότατα πώς το ενιαίο νόμισμα όξυνε τους εθνικούς ανταγωνισμούς. Στο 8ο υπενθυμίζεται πόσο πίσω πήγε η πολιτική ενοποίηση με την απόρριψη του Ευρω-Συντάγματος από την Ολλανδία και τη Γαλλία.  Στο 9ο εξιστορείται η πολύ πρόσφατη κρίση που ξεκίνησε το 2009 (και στην Ελλάδα), οι ανταγωνισμοί που εξαιτίας της αναπτύχτηκαν και οι νέοι θεσμοί που γεννήθηκαν. Στο 10ο αναλύεται λεπτομερέστατα το Brexit –και σε σύγκριση με το θετικό δημοψήφισμα του 1975– και διατυπώνονται προβλέψεις για τις συνέπειές του. Στο 11ο διατυπώνονται σοβαρότατα ερωτήματα (και μάλλον δυσοίωνες προβλέψεις) για τη θέση της ενωμένης Ευρώπης στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Στο 12ο εξετάζεται ο «τυφώνας Τραμπ» και, δευτερευόντως, η κινέζικη περίπτωση, σε συνάρτηση με την Ευρώπη. Στο 13ο εξετάζεται η αλλαγή της εικόνας της ΕΕ στα μάτια των πολιτών της, ανά χώρα-μέλος, μέσα στη δεκαετία 2006-2016. Στο 14 αναπτύσσεται η σχέση Ευρώπης - Γερμανίας και ειδικά ο λεγόμενος «γαλλογερμανικός άξονας». Στο 15ο παρατίθενται στοιχεία και πίνακες για την άνθιση του ευρωσκεπτικισμού σε μια σειρά κράτη-μέλη, συγκριτικά κατά χώρα μέσα σε μια περίπου δεκαετία. Στο 16ο αναπτύσσονται έντονα προβλήματα της συγκυρίας: μεταναστευτικό, σχέση με τη Ρωσία, πολυπολιτισμός ή πλουραλισμός κ.λπ.  Στο 17ο ο τίτλος και οι τελευταίες λέξεις τα λένε όλα: «Η δύσκολη  στροφή μιας όμορφης διαδρομής» και «Η κατάρρευση του ενιαίου χώρου και επιστροφή στα εθνικά σύνορα θα οδηγήσει σε σκοτεινές εποχές. Σε ένα νέο ευρωπαϊκό Μεσαίωνα, στον οποίο δεν θα υπάρχουν κερδισμένοι και χαμένοι. Θα υπάρχουν μόνο χαμένοι».

Το βιβλίο συμπληρώνεται με εκτενέστατη Βιβλιογραφία ανά κεφάλαιο (δεν υπάρχουν υποσημειώσεις, ούτε επισημειώσεις) και Ευχαριστίες του συγγραφέα.

Τα βασικά θετικά γνωρίσματα του πονήματος του κ. Τσιόδρα είναι, νομίζω, έξι:

Α. Η σαφήνεια στη δόμηση.

Β. Η καθαρότητα στη βασική του ιδέα: Αν τα εθνικά κράτη δεν πειστούν να παραχωρήσουν εθνική εξουσία, τότε η Ενωμένη Ευρώπη θα διαλυθεί προς όφελος άλλων ισχυρών διεθνών πόλων και προς ζημία των λαών της. Αυτό τη δηλώνει πολύ καθαρά ο τίτλος  του έργου.

Γ. Η γνώση που προσφέρει στο μέσο άνθρωπο για τα θέματα που αναλύονται, από την ιστορία των ευρωπαϊκών θεσμών, τη θεωρία των διεθνών σχέσεων, την πειστικότητα για τη συνεχή αλληλεπίδραση οικονομίας και πολιτικής, μέχρι το σήμερα του 2017.

Δ. Η έντονη αμφιβολία για την παρουσία, τα τελευταία χρόνια, πολιτικών φυσιογνωμιών ισάξιων με τους πολιτικούς που είχαν οραματιστεί την ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που μπορεί να φέρει το τέλος.

Ε. Η απουσία αυθεντίας, σε συνδυασμό με την πειστική ώθηση στον αναγνώστη: Προσπάθησε ΕΣΥ προσωπικά να μη διαλυθεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, που παρά τα όποια ελαττώματά του (ο συγγραφέας δεν τα κρύβει) είναι το μόνο που έχουμε.

ΣΤ. Η βοήθεια σε όποιον/α θέλει να διαβάσει μόνος/η ό,τι περαιτέρω θέλει.

d.fyssas@gmail.com