Γιατί να πάω σε μια παρουσίαση βιβλίου;

Το μόνο πράγμα που δεν φαίνεται να επηρέασε αρνητικά η κρίση, το αντίθετο μάλιστα, είναι οι βιβλιοπαρουσιάσεις. Οι εκδοτικοί οίκοι, μικροί και μεγάλοι, εξακολουθούν να διοργανώνουν πολλές κάθε μήνα. Έχουν όμως στ’ αλήθεια κάποια χρησιμότητα; Το κοινό ανταποκρίνεται; Και με πόσο κόσμο μια βιβλιοπαρουσίαση θεωρείται επιτυχημένη; Πώς σκέφτονται οι υπεύθυνοι των εκδοτικών οίκων όταν φτιάχνουν το πάνελ, είναι οι φίλοι του συγγραφέα και οι συνήθεις «ύποπτοι» ηθοποιοί κ.λπ. ή υπάρχει κάποιο άλλο κριτήριο με το οποίο επιλέγουν τους ομιλητές; Και από την άλλη, ενώ στο εξωτερικό το πάνελ είναι συνήθως χαλαρό, εμείς εδώ είμαστε πιο σοβαροί. Ο λόγος είναι ότι οι έλληνες συγγραφείς φοβούνται να «τσαλακωθούν» και δεν «αντέχουν» μια σκληρή κριτική ή κάποιος άλλος; Τέλος το κοινό της Αθήνας αντιδρά διαφορετικά από της επαρχίας; 

6 γνωστοί υπεύθυνοι στο χώρο του βιβλίου μας απαντούν.

Ελένη Σταματέλου

Υπεύθυνη Τμήματος Δημοσίων Σχέσεων των εκδόσεων Πατάκη

Οι παρουσιάσεις βιβλίων είναι εκδηλώσεις που πλουτίζουν την πολιτιστική ζωή της πόλης και αναβαθμίζουν –κατά κάποιον τρόπο– την καθημερινότητά μας. Αποτελούν ζητούμενο τόσο για τον συγγραφέα που «γιορτάζει» την κυκλοφορία του βιβλίου του όσο και για το αναγνωστικό κοινό που του δίνεται η ευκαιρία να συναντήσει και να γνωρίσει τον αγαπημένο του συγγραφέα από κοντά.

Οι Εκδόσεις Πατάκη διοργανώνουν κάθε μήνα πολλές παρουσιάσεις βιβλίων και επιδιώκουν για την υλοποίησή τους και την επιτυχία τους να συνεργάζονται γι’ αυτές με διάφορα βιβλιοπωλεία στην Αθήνα ή στην επαρχία, με ποικίλους φορείς, με συλλόγους, με πολιτιστικές οργανώσεις. Σκοπός κάθε βιβλιοπαρουσίασης είναι να φέρει το συγγραφέα κοντά στο αναγνωστικό κοινό και ν’ αποτελέσει αφορμή για κοινωνικό διάλογο, ευκαιρία για συζήτηση και συνεργασία πάνω σε φλέγοντα –διαχρονικά αλλά και επίκαιρα– ζητήματα που απασχολούν όλους μας. 

Με αυτό το σκεπτικό επιλέγονται και οι ομιλητές της κάθε βιβλιοπαρουσίασης. Οι ομιλητές που αποτελούν το πάνελ πρέπει να γνωρίζουν το συγγραφέα και το έργο του, και έχει περισσότερο ενδιαφέρον όταν οι προσεγγίσεις τους είναι διαφορετικές αλλά αλληλοσυμπληρωματικές. Σημαντικό, επίσης, είναι να έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν στο συγγραφέα μια «εξομολογητική» και ανοιχτή διάθεση. 

Τα τελευταία χρόνια, η προσέλευση του κόσμου –ιδιαίτερα του ελεύθερου αναγνωστικού κοινού– είναι μικρότερη στις εκδηλώσεις, γεγονός που συνδέεται με τη γενικότερη κατάσταση κατήφειας, την πίεση του χρόνου και τους ρυθμούς όλων μας, αλλά και με τις πολλές πολιτιστικές δράσεις που γίνονται ταυτοχρόνως κι έτσι ο κόσμος μοιράζεται. Η επιτυχία μιας εκδήλωσης βέβαια δεν «μετριέται» μόνο από τον αριθμό του κοινού της αλλά κυρίως από το τι θα έχει αποκομίσει ο ακροατής.

Πάντως, και για όλους όσοι ασχολούνται με το βιβλίο αλλά και γι’ αυτούς που απλά θα παρακολουθήσουν μία παρουσίαση βιβλίου, γεγονός είναι ότι θα τους δοθεί η ευκαιρία να συναντηθούν, ν’ ανταλλάξουν απόψεις και να χαρούν την πνευματική επικοινωνία

.

Αλεξάνδρα Αυγερινού

Διεύθυνση Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων των εκδόσεων Διόπτρα

Η πρώτη παρουσίαση ενός βιβλίου για τον εκδοτικό οίκο είναι στην ουσία η πρεμιέρα του βιβλίου. Είναι πάντα μια συγκινητική στιγμή για τον ίδιο αλλά και για εμάς που έχουμε δουλέψει τόσους μήνες στα παρασκήνια.

Όλες οι υπόλοιπες παρουσιάσεις είναι μια ευκαιρία για άμεσο διάλογο ανάμεσα στο συγγραφέα και τον αναγνώστη, για να μοιραστούν σκέψεις και απορίες.

Σε γενικές γραμμές το κοινό ανταποκρίνεται στις παρουσιάσεις κυρίως στην περιφέρεια, καθώς εκεί δεν γίνονται τόσες δράσεις. Η Αθήνα έχει κορεσμό παρουσιάσεων και δρώμενων και πρέπει να συνοδεύεται από ένα πολύ δυνατό επικοινωνιακό πλάνο, αλλά και από προσωπική δουλειά του ίδιου συγγραφέα, για να είναι επιτυχημένη. Δεν είναι εύκολο να δώσουμε αριθμό παρευρισκόμενων όμως, εξαρτάται από την πόλη ή την περιοχή. Είναι πόλεις όπως οι Σέρρες, η Κατερίνη, το Αγρίνιο, τα νησιά όπως η Κεφαλλονιά και η Ζάκυνθος που θέλουν πολύ να γνωρίζουν τους συγγραφείς από κοντά. 

Οι περισσότεροι συγγραφείς μας θέλουν πολύ τις παρουσιάσεις. Κάποιοι επιθυμούν να «οργώσουν» την Ελλάδα και κάποιοι είναι πολύ συγκεκριμένοι με το πού θα πάνε και το πόσες παρουσιάσεις θα κάνουν.

Όσον αφορά την επιλογή του πάνελ προσπαθούμε να αποφεύγουμε το στάνταρ πάνελ και προτιμούμε να υπάρχει συζήτηση με το κοινό. Επιλέγουμε να δίνουμε αυτή την επιλογή στον ίδιο το συγγραφέα, καθώς θέλουμε να γνωρίζει και να αισθάνεται άνετα με τα άτομα που θα μιλήσουν και θα παρουσιάσουν το έργο του.

Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και υπάρχουν συγγραφείς που αντέχουν τη σκληρή κριτική ενώ άλλοι όχι. Είναι σημαντικό να υπάρχουν και να ακούγονται όλες οι απόψεις. 

Πραγματικά αγαπώ πολύ αυτό που κάνω και ένα από τα πολύ ωραία περιστατικά που βίωσα ήταν με τον Samuel Bjork (συγγραφέας του best seller «Παγωμένος άγγελος») με την επίσκεψή του στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2016. Πηγαίναμε με το μετρό στη Νορβηγική Πρεσβεία και μέσα στο μετρό του ήλθε η έμπνευση για την αρχή του 3ου του βιβλίου. Ήταν μια υπέροχη στιγμή γιατί η έμπνευση δεν σταμάτησε ακόμα και όταν βγήκαμε από το μετρό και περπατούσαμε ή στεκόμασταν στη βροχή. Για εμένα ήταν κάτι το πρωτόγνωρο καθώς συζητούσαμε και του έδινα ιδέες για τη συνέχεια. Ήταν πολύ δημιουργικό και έδωσε και στους δύο μας πολλή χαρά.

Ελένη Μπούρα

Υπεύθυνη Ελληνικής Πεζογραφίας στις εκδόσεις Μεταίχμιο

Τα τελευταία χρόνια οι βιβλιοπαρουσιάσεις έχουν πληθύνει και έχουν έναν και μόνο σκοπό, τη γνωστοποίηση του βιβλίου και την προώθησή του γενικότερα. Δεν τις ζητούν μόνο οι συγγραφείς ή οι εκδοτικοί οίκοι, αλλά και τα βιβλιοπωλεία, γιατί έτσι προκαλούν και ένα θόρυβο γύρω από το βιβλίο και «προκαλούν» άμεσα και τους αγοραστές τους.

Το κοινό ανταποκρίνεται αναλόγως, είτε λόγω του συγγραφέα είτε του ίδιου του κοινού του βιβλιοπωλείου είτε από το ενδιαφέρον που μπορεί να έχει το θέμα της συζήτησης, και αναφέρομαι σ’ αυτές τις βιβλιοπαρουσιάσεις όπου το βιβλίο είναι πολιτικοκοινωνικό ή ιστορικό και στα πάνελ εμφανίζονται μέχρι και πολιτικοί. Όπως είναι φυσικό, με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα, το κοινό ενδιαφέρεται να ακούσει τι θα συζητηθεί. Ο Έλληνας αναγνώστης περνάει μια περίοδο «αυτογνωσίας» και μέσα από αυτά τα βιβλία και τις συζητήσεις ψάχνει «λύσεις».

Η επιλογή του πάνελ, πάλι, εξαρτάται από το είδος του βιβλίου που παρουσιάζεται. Τα βιβλία της λογοτεχνίας συνήθως τα παρουσιάζουν ομότεχνοι του συγγραφέα, μπορεί και κριτικοί βιβλίου και δημοσιογράφοι. Ή μπορεί να είναι μια συνομιλία ανάμεσα σ’ ένα δημοσιογράφο και το συγγραφέα. Ηθοποιούς σπάνια βλέπεις πια στα πάνελ, ήταν πιο παλιά πρακτική. Όσο για το αν «τσαλακώνονται» οι συγγραφείς και αν «αντέχουν» κριτική, αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει στις βιβλιοπαρουσιάσεις για τον απλό λόγο: η βιβλιοπαρουσίαση γίνεται για να παρουσιαστεί το βιβλίο και όχι για να «κριθεί». Εξάλλου, γίνονται κοντά στην έκδοση του βιβλίου, οπότε ο κόσμος που παρακολουθεί δεν έχει προλάβει να το διαβάσει.

Στην επαρχία πάλι εξαρτάται από το βιβλιοπωλείο ή από το φορέα που οργανώνει τη βιβλιοπαρουσίαση. Κάποιες φορές ο συγγραφέας είναι πολύ ευχαριστημένος από το κοινό που συναντάει εκεί. Και το κοινό της επαρχίας έχει μεγαλύτερη ανάγκη να γνωρίσει το συγγραφέα ή να παρακολουθήσει κάποια συζήτηση γύρω από ένα βιβλίο.

Αν με στενοχωρεί κάτι στις βιβλιοπαρουσιάσεις είναι ότι από το κοινό λείπουν συνήθως οι νέοι άνθρωποι. Τη φορά που εντυπωσιάστηκα από το νεανικό κοινό ήταν όταν 2.000 (δεν έλειπαν βέβαια και οι μεγαλύτερες ηλικίες), παραμονές εκλογών, κατέκλυσαν το Μέγαρο Μουσικής για να γνωρίσουν τον Τζο Νέσμπο, το σταρ της αστυνομικής λογοτεχνίας. Τι συμπέρασμα να βγάλουμε; 

Πόπη Γαλάτουλα

Διευθύντρια Δημοσίων Σχέσεων των εκδόσεων Ψυχογιός

Οι παρουσιάσεις γίνονται για να προβληθεί το βιβλίο και για να έρθει σε επαφή ο συγγραφέας με τους αναγνώστες του. Μέσω των εκδηλώσεων αυτών προάγεται η φιλαναγνωσία, ο κόσμος επισκέπτεται τα βιβλιοπωλεία, όπου πραγματοποιούνται οι βιβλιοπαρουσιάσεις, συζητάει.

Οι περισσότεροι συγγραφείς επιζητούν την πραγματοποίηση πολλών παρουσιάσεων, αν και αυτό δεν είναι πάντα δυνατό για πολλούς λόγους. Ένας από τους κυριότερους είναι η ανταπόκριση του κοινού στο κάλεσμα μιας βιβλιοπαρουσίασης. Αν δεν πρόκειται για κάποιο best seller βιβλίο ή δεν είναι η πρώτη παρουσίαση, στην οποία κινητοποιείται ο στενός οικογενειακός και φιλικός πυρήνας του συγγραφέα, είναι δύσκολο να προσελκύσεις τον κόσμο. Αναφέρομαι στις παρουσιάσεις των μυθιστορημάτων και όχι σε ειδικού ενδιαφέροντος βιβλίων. 

Ο αριθμός παρισταμένων που θα χαρακτηρίσει μια παρουσίαση επιτυχημένη ποικίλλει. Άλλες φορές μας ικανοποιούν 30 άτομα και άλλες οι απαιτήσεις μας είναι κατά πολύ περισσότερο αυξημένες. 

Η επιλογή του panel στόχο έχει να κάνει την εκδήλωση πιο ελκυστική για τους αναγνώστες. Συνεχώς ψάχνουμε νέες προσθήκες για να κάνουμε πιο ενδιαφέρουσες τις βιβλιοπαρουσιάσεις, μιας και καθημερινά γίνονται πάρα πολλές και οι περισσότερες είναι παρεμφερείς και συχνά βαρετές, για να είμαστε ειλικρινείς. Οι χαρισματικοί στην επικοινωνία συγγραφείς λίγο χρειάζονται τη βοήθεια και την ασφάλεια του panel και ενίοτε τσαλακώνονται μπροστά στο κοινό τους χωρίς να χάνουν την αίγλη τους. 

Η Αθήνα σε σχέση με την περιφέρεια σίγουρα διαφέρει. Για όσο μικρότερη πόλη μιλάμε τόσο περισσότερο ενδιαφέρον έχει η επίσκεψη ενός συγγραφέα, αφού ο τόπος διψάει για πολιτιστικές εκδηλώσεις κάθε τύπου. 

Αν αναλογιστώ πόσες παρουσιάσεις βιβλίων έχω διαχειριστεί, ο αριθμός πλησιάζει να είναι πενταψήφιος. Αστείο περιστατικό θεωρώ, πλέον, το ότι συγγραφέας δεν μπορούσε να ξυπνήσει πρωί για να δώσει προγραμματισμένη συνέντευξη και χρειάστηκε να μεταβώ άρον άρον και για λίγες ώρες στην Κύπρο, προκειμένου να μη χαθεί η ραδιοφωνική προβολή του βιβλίου και της εκδήλωσης. Ένα παράξενο περιστατικό θυμάμαι σε παρουσίαση βιβλίου, όπου φίλος του συγγραφέα επιχειρηματολόγησε κατά της φθηνής, κατά τη γνώμη του, τιμής του βιβλίου (€15,50 αν θυμάμαι καλά), η οποία δεν αντικατόπτριζε τη λογοτεχνική αξία του μυθιστορήματος. Και το πιο σοβαρό περιστατικό που ανακαλώ είναι η πρώτη φορά που μου έτυχε παρουσίαση βιβλίου με κοινό 2 ατόμων. Από τότε έχουν περάσει αρκετά χρόνια και γνωρίζω πια πώς να το αποτρέψω ή να το διαχειριστώ. Τότε, όμως, μου στοίχισε μια κρίση πανικού!

Ανθή Τροκούδη

Corporate Affairs & Communications Director των Public

Οι παρουσιάσεις βιβλίων αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της φυσιογνωμίας των βιβλιοπωλείων Public από την πρώτη ημέρα λειτουργίας τους. Κάθε χρόνο στα 54 καταστήματά μας πραγματοποιούνται περισσότερες από 800 εκδηλώσεις για το βιβλίο, τις οποίες παρακολουθούν με ενδιαφέρον οι βιβλιόφιλοι. Πιστεύουμε ότι ο ρόλος του σύγχρονου βιβλιοπωλείου είναι ακριβώς αυτός, να δημιουργεί δηλαδή τις συνθήκες που θα φέρουν το κοινό πιο κοντά στο βιβλίο μέσα από ιδιαίτερες προτάσεις και συζητήσεις με τους δημιουργούς του και να λειτουργεί ως εστία πολιτισμού σε κάθε πόλη.

Βρισκόμαστε σε αμφίδρομη επικοινωνία με τους εκδότες και τους συγγραφείς τους οι οποίοι εμπιστεύονται τα βιβλιοπωλεία Public για το εύρος τους, την εμπειρία και τις γνώσεις του προσωπικού τους. Εκτός από τις νέες κυκλοφορίες, η παρουσίαση των οποίων αποτελεί ζητούμενο για όλους, πολλές φορές είναι και οι πελάτες μας που ζητούν να γνωρίσουν συγκεκριμένους συγγραφείς και το έργο τους. Μάλιστα, στην προσπάθειά μας να προσφέρουμε στους αναγνώστες μας ακόμη περισσότερα, σχεδόν μία φορά το μήνα προχωρούμε σε μετακλήσεις συγγραφέων από το εξωτερικό.  

Η ανταπόκριση των αναγνωστών σε παρουσιάσεις είναι πολύ μεγάλη. Αν δεν πρόκειται για νέα κυκλοφορία, συνήθως έχουμε πάνω από 100 επισκέπτες. Ωστόσο για εμάς η επιτυχία μιας παρουσίασης βασίζεται και σε ποιοτικά κριτήρια. Για παράδειγμα, ο θεσμός των Λογοτεχνικών Περιπάτων που έχουμε δημιουργήσει δεν μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 25 άτομα προκειμένου ο επισκέπτης απολαύσει το περιεχόμενο της εκδήλωσης.

Η σύσταση ενός πάνελ ομιλητών είναι αποτέλεσμα συζήτησης τόσο με τον ίδιο το συγγραφέα όσο και με τον εκδοτικό οίκο. Σε μια παρουσίαση βιβλίου μπορούν να συμμετέχουν δημοσιογράφοι, συγγραφείς, καλλιτέχνες, φίλοι και συνεργάτες του ή ακόμα και άνθρωποι που έχουν συμβάλει, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, στην έκδοση του έργου. Εκτός από τους «συνήθεις ύποπτους» απευθύνουμε την πρόσκληση στους πελάτες μας που έχουν δηλώσει ενδιαφέρον για βιβλιοπαρουσιάσεις.

Για το αν οι συγγραφείς δέχονται να «τσαλακωθούν» θα έλεγα πως εξαρτάται από την προσωπικότητα του συγγραφέα. Έχουμε κάνει εκδήλωση που η συζήτηση ήταν ανάμεσα σε συγγραφέα και stand up comedian, άρα εξαρχής αυτός ο συγγραφέας είχε τη διάθεση να «τσακαλωθεί». Πάντως το κοινό τα τελευταία χρόνια είναι «εκπαιδευμένο» και συμμετέχει όλο και πιο ενεργά σε αντίστοιχες εκδηλώσεις. Μαζί του γίνονται πιο ευέλικτοι και οι συμμετέχοντες. Οι παρουσιάσεις βιβλίου τείνουν να αποκτούν έναν πιο διαδραστικό χαρακτήρα και πολλές φορές συμπεριλαμβάνουν μουσική, δραματοποιήσεις, βίντεο και αλλά στοιχεία που τις διαφοροποιούν από τις κλασικές συζητήσεις με πάνελ. 

Σίγουρα το κοινό Αθήνας και Θεσσαλονίκης έχει περισσότερες επιλογές από μία πόλη όπου μία βιβλιοπαρουσίαση και η έλευση ενός συγγραφέα μπορεί να είναι το μοναδικό πολιτιστικό γεγονός του μήνα. Και στις δύο περιπτώσεις το κοινό συμμετέχει ενεργά. Οι αναγνώστες είναι ενημερωμένοι και απαιτητικοί. Στην επαρχία πάντως οι άνθρωποι των βιβλιοπωλείων μας, από την Κοζάνη και τη Ρόδο μέχρι το Ρέθυμνο και τον Πύργο, είναι πολύ δημιουργικοί. Για παράδειγμα στο κατάστημά μας στις Σέρρες όλη η ομάδα πριν την εκδήλωση θα διαβάσει το βιβλίο και θα στήσει κάτι πρωτότυπο, από μουσική συνοδεία έως ένα χορευτικό δίδυμο τάνγκο ή μία πολιτιστική ξενάγηση. Και ένα αστείο περιστατικό, πρόσφατα, οι υπεύθυνοι του βιβλίου στο Σύνταγμα Μανώλης Βροντάκης και Δέσποινα Τσανταρλιώτη μού διηγήθηκαν για έναν πελάτη που ζητούσε πληροφορίες για να συμπληρώσει το σταυρόλεξό του!

Νίκος Θρασυβούλου

Διευθυντής του καταστήματος ΙΑΝΟS (στη Σταδίου) 

Οι βιβλιοπαρουσιάσεις έχουν βασικό τους σκοπό να επικοινωνήσουν οι συγγραφείς τη νέα εκδοτική τους κυκλοφορία, να μοιραστούν με το κοινό τα συναισθήματά τους για το νέο τους βιβλίο και παράλληλα να τους ενημερώσουν για το περιεχόμενο και τη διαδικασία συγγραφής του.

Σκοπός και θεμελιώδης επιδίωξη του ΙΑΝΟΥ, με τις εκδηλώσεις που διοργανώνει, είναι να φέρνει καθημερινά σε επαφή τους ανθρώπους με τον πολιτισμό και τους δημιουργούς του.

Συνήθως οι βιβλιοπαρουσιάσεις κλείνονται σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο, είναι όμως επιθυμία και των ίδιων των συγγραφέων, αφού μια νέα κυκλοφορία είναι πάντα μια γιορτή για όλους τους φίλους του βιβλίου.

Το κοινό ανταποκρίνεται με θέρμη σε αυτές τις εκδηλώσεις. Επιτυχημένη δε, θεωρείται η παρουσίαση εκείνη που ο χώρος της εκδήλωσης είναι κατάμεστος και ταυτόχρονα πωλούνται και πολλά βιβλία. Έχει συμβεί όμως και με λιγότερη προσέλευση να γίνουν εξαιρετικές βραδιές. Μεγάλη σημασία έχει κυρίως η ποιότητα του κοινού.

Η σύνθεση των ομιλητών συγκροτείται κυρίως από τον ίδιο τον συγγραφέα και τον εκδοτικό οίκο, σε συνεργασία πάντα και με τον ΙΑΝΟ. Για τη σύνθεση των ομιλητών, βασικό κριτήριο είναι η γνώση του αντικείμενου και η αλληλοεκτίμηση με το συγγραφέα. Όταν επιλέγουμε οι ίδιοι τους ομιλητές αλλά κυρίως τους ηθοποιούς που θα διαβάσουν αποσπάσματα του βιβλίου, φροντίζουμε πάντα να υπάρχει κάποια «ομοιότητα» ή αρμονία με τους ήρωες του βιβλίου και τη θεματική του.

Οι βιβλιοπαρουσιάσεις στο εξωτερικό γίνονται αρκετές φορές με εισιτήριο, όπως στη Γερμανία, ή σε μορφή διάλεξης με το συγγραφέα να μιλάει μόνος του στο πόντιουμ, όπως στις ΗΠΑ. Εμείς φροντίζουμε πάντα να είναι χαλαρές οι βραδιές, να μην καταλήγουν σε μια απλή επίδειξη γνώσεων ή ένα βαρετό φιλολογικό γκαλά εκ μέρους των ομιλητών, που θα κουράσει γρήγορα το κοινό. Κινούμαστε πάντα με βάση το μότο «ο προφορικός λόγος είναι σαν τη φούστα. Τόσο μακρύς ώστε να καλύπτει το θέμα και τόσο κοντός ώστε να αρέσει».

Επειδή η είσοδος στις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη, ο κόσμος που παρακολουθεί είναι διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου. Γι’ αυτό και η παρουσίαση επιβάλλεται να είναι χαλαρή, κατανοητή και με χιούμορ. Με τον τρόπο αυτό το κοινό κατανοεί ευκολότερα το θέμα και παράλληλα αντιλαμβάνεται και το χαρακτήρα του συγγραφέα. 

Οι συγγραφείς είναι άνετοι στο «τσαλάκωμα» αφού είναι δεδομένη η αλληλοεκτίμηση μεταξύ συγγραφέα και παρουσιαστή. Εάν δε, η όποια κριτική είναι καλόπιστη και τεκμηριωμένη, είναι επίσης ευπρόσδεκτη από τους συγγραφείς.

Δεν έχουμε εντοπίσει διαφορές ανάμεσα στη Αθήνα και την περιφέρεια. Το βιβλιόφιλο κοινό έχει παντού τις ίδιες αντιδράσεις. Υπάρχουν σαφώς πόλεις που είναι πιο ενεργές από κάποιες άλλες, αλλά αυτό οφείλεται κυρίως στη δραστηριότητα των τοπικών βιβλιοπωλείων και την παράδοση που έχουν χτίσει με το κοινό. 

Χιουμοριστικά περιστατικά, κυρίως, υπάρχουν πολλά. Στον τομέα αυτό, μετρ του είδους είναι ο Γιάννης Ξανθούλης και ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης.