Δεν πρόκειται για μία τυπική βιογραφία. Υπό αυτή την έννοια, ο ελληνικός υπότιτλος «Μια σύγχρονη προσωπογραφία» που επιλέχθηκε έναντι, για παράδειγμα, του αγγλικού «A life of our times» είναι ίσως πιο αντιπροσωπευτικός για να δώσει το στίγμα αυτού που επιχειρεί στο ογκώδες πόνημά του (813 σελίδες) ο παλαίμαχος Γερμανός ιστορικός και ένας εκ των σημαντικότερων ειδικών πάνω στη ζωή και το έργο του Σίγκμουντ Φρόιντ.
Δεν πρόκειται απλά για την εξωτερική αποτύπωση του βίου και της πολιτείας του επιστήμονα που ασχολήθηκε περισσότερο με τις εσωτερικές παρά με τις εξωτερικές μας διαδρομές. Η προσωπογραφία του Φρόιντ από τον Gay δεν στέκεται μόνο στα γεγονότα και τους ανθρώπους που σημάδεψαν και διαμόρφωσαν τον πατέρα της ψυχανάλυσης, αλλά βρίσκει συγχρόνως την ευκαιρία να ξεδιπλώσει με μαεστρία όλες τις ιδέες και θεωρίες του μεγάλου διανοητή και κυρίως να ιχνηλατήσει αγόγγυστα και με ακρίβεια εντομολόγου τις πιθανές καταβολές τους. Ως θιασώτης της θεωρίας της «ψυχοϊστορίας» άλλωστε, ο Gay ενδιαφέρεται περισσότερο να εντοπίσει τα ψυχολογικά ελατήρια πίσω από τα ιστορικά γεγονότα και το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρει μία γερή γεύση της τεχνικής του.
Ψέματα δεν θα πω: για τους σχετικά αμύητους στις φροϊδικές θεωρίες, το βιβλίο του Gay μοιάζει ενίοτε με ζούγκλα από κληματσίδες στην οποία χρειάζεσαι νοερή ματσέτα για να ανοίξεις δρόμο. Ευτυχώς, τελικά αυτή τη ματσέτα την προμηθεύει το ίδιο το κείμενο. Οι εξαντλητικές υποσημειώσεις και επεξηγήσεις του Gay διευκολύνουν τον αναγνώστη να βρει το δρόμο του μέσα στον εξαιρετικά πυκνό κόσμο της σκέψης του Φρόιντ (εξαίρετη η δουλειά του μεταφραστή Κοπερτί).
Όπως και όλο το βιβλίο χρησιμεύει ως ενισχυτικό εργαλείο, δίπλα στα ίδια τα συγγράμματα του Φρόιντ, προκειμένου να κατανοήσει κανείς καλύτερα τις θεωρίες του. Εκεί που άλλοι θα ενδιαφέρονταν για μία ζουμερή, στα πλαίσια της εντυπωσιοθηρίας, ανασύσταση της ζωής του θρυλικού Αυστριακού, ο Gay ακολούθησε την πιο δύσκολη, αλλά και πιο ωφέλιμη οδό: να καταστήσει τη βιογραφία του πολύτιμη επισκόπηση της φροϊδικής εργογραφίας.
Η προσωπική και η επιστημονική ζωή του Φρόιντ συμπλέκονται με συχνά συναρπαστικό τρόπο μέσα στο κείμενο: τα βιώματά του –ενίοτε ακραία αντιφατικά– σκιαγραφούνται ως πήγες έμπνευσης, γεννήτορες κοσμοαντιλήψεων ή φίλτρα μέσα από τα οποία ο βιογραφούμενος διηθίζει την πραγματικότητα και φτάνει στα συμπεράσματα της θεωρίας του. Όπως σε κάθε μεγάλη προσωπικότητα, το προσωπικό και το δημόσιο στοιχείο ασκούν αμφίδρομη επίδραση. Και εκεί που συναντιούνται, συνθέτουν το φωτοστέφανο με το οποίο η συλλογική μας μνήμη έχει χρίσει τον Σίγκμουντ Φρόιντ ως μία από τις πλέον αγιογραφημένες όσο και αμφιλεγόμενες μορφές όλων των εποχών.
«Τότε έγραφα για πράγματα που δεν είχαμε βρει ακόμα λέξεις να τα περιγράψουν, όπως η τοξική αρρενωπότητα, τα fake news), η κουλτούρα της επαγρύπνησης εναντίον φυλετικών προκαταλήψεων και διακρίσεων»
Το βιβλίο του Σέρχιο Πιτόλ «Η τέχνη της φυγής» (Δώμα, μετ. Αγγελική Βασιλάκου) είναι ο πρώτος τόμος της «Τριλογίας της μνήμης» του Μεξικανού συγγραφέα. Το ξεκίνησα και δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου.
Αυτή την εβδομάδα ασχολούμαστε με το πώς μπορεί να μιλήσει κανείς για κουίρ υποκείμενα στην ιστορία, μέσα από το δοκίμιο «Can and should we queer the past» του Justin Bengry
Greekling, όπως Γραικύλος, εκ του Graeculus: φράση υποτιμητική που χρησιμοποιούνταν από τους Ρωμαίους για συμπολίτες τους που ήθελαν να το παίζουν Έλληνες. Κατά (μειωτική) επέκταση: ο υποταγμένος Έλληνας
32°
