«Σιδηρούν παραπέτασμα»: Εξαίρετο ιστορικό περιεχόμενο, σπουδαία έκδοση

Ένα ακόμα εξαιρετικό βιβλίο πρόσθεσαν στη μακρά ιστορική σειρά τους οι βέλτιστες εκδόσεις «Αλεξάνδρεια»: το «Σιδηρούν παραπέτασμα. Συνθλίβοντας την Ανατολική Ευρώπη 1944 – 1956» της κ. Αν Άπλμπομ (52άχρονη, σπουδαία Αμερικανίδα αρθρογράφος και συγγραφέας, με άριστες σπουδές στο Γέιλ και το LSE, κάτοχος του βραβείου Πούλιτζερ, πολιτογραφημένη και Πολωνέζα), σε μετάφραση Κώστα Κουρεμένου- τι δουλειά.

Η πρώτη έκδοση του βιβλίου στ΄ αγγλικά έγινε το 2012.

Πρόκειται για μια εξιστόρηση της σοβιετικής κατοχής στην Ευρώπη, από τη σταδιακή συρρίκνωση και πτώση της ναζιστικής Γερμανίας μέχρι την πτώση του καθαυτό σταλινικού καθεστώτος στη Σοβιετική Ένωση, λίγα χρόνια μετά το φυσικό θάνατο του Στάλιν.

Είπα «εξιστόρηση». Αλλά αυτό είναι η μισή αλήθεια, γιατί το βιβλίο είναι εν μέρει χρονολογικό, ταυτόχρονα ωστόσο –και πολύ περισσότερο– είναι θεματικό, ακολουθώντας τις νεότερες τάσεις στην ιστορική έρευνα.

Αυτό φαίνεται αμέσως από την ίδια τη δόμηση του έργου. Αν τα δύο μέρη είναι –καταρχήν– χρονολογικά (Μέρος Α΄: «Ψεύτικη χαραυγή», Μέρος Β΄ «Προωθημένος σταλινισμός»), τα επιμέρους κεφάλαια είναι θεματικά. Μερικοί παραδειγματικοί τίτλοι: «Νικητές», «Κομμουνιστές», «Αστυνομικοί», «Εθνοκάθαρση», «Ραδιόφωνο», «Οικονομία», «Homo Sovieticus», «Σοσιαλιστικός ρεαλισμός», «Ιδανικές πόλεις», «Επαναστάσεις». Έτσι ο αναγνώστης μπορεί, αν θέλει, να μελετάει όποιες επιμέρους πλευρές των κατεχόμενων από τους σοβιετικούς εδαφών στην Ευρώπη, αγνοώντας τη χρονολογική σειρά. Δεν πρόκειται επομένως για Ιστορία γεγονοτολογική, μα όπως ήδη είπα, κατά κύριο λόγο θεματική.

Άλλο εντυπωσιακό στοιχείο του βιβλίου είναι η άριστη τεκμηρίωσή του. Εδώ έχει καταβληθεί μόχθος ετών κι αυτό είναι ορατό (έξι χρόνια έρυνας και συγγραφής, γράφει η  Άπλμπομ): μελέτησε αρχεία ευρωπαϊκών χωρών, διεξήλθε τη σχετική βιβλιογραφία και μίλησε με 100 ανθρώπους (ανάμεσά τους πολοί απλοί πολίτες) στη Γερμανία, την Ουγγαρία και την Πολωνία, αρκετοί από τους οποίους στο μεταξύ «έσβησαν» όπως γράφει η ίδια στην Εισαγωγή της. Όλα αυτά δίνουν ταυτόχρονα «επίσημα» και «ανεπίσημα» επίπεδα στον αναγνώστη, υπηρετώντας το διακηρυγμένο στόχο της ιστορικού: την αγωνία της ν΄αποτυπωθεί η  «κατανόηση του πραγματικού ολοκληρωτισμού –όχι του ολοκληρωτισμού στη θεωρία αλλά του ολοκληρωτισμού στην πράξη– και του πώς αυτός διαμόρφωσε τη ζωή εκατομμυρίων Ευρωπαίων στον εικοστό αιώνα».

Ο ότι οι Συντομογραφίες / Ακρωνύμια, οι Χάρτες και η Εισαγωγή της συγγραφέως στην αρχή, καθώς και οι Ευχαριστίες, ο Κατάλογος όσων έδωσαν συνεντεύξεις, οι Σημειώσεις, ο Κατάλογος προέλευσης των φωτογραφιών και –ιδίως– το τόσο απαραίτητο αλφαβητικό Ευρετήριο καλύπτουν περίπου 140 σελίδες, δείχνει τη μέγιστη φροντίδα του μεταφραστή, του επιμελητή (είναι ο ίδιος;) και του εκδότη, ώστε να γίνει κατορθωτή η αρτιότητα της έκδοσης.

Πολλά έχει να πει το βιβλίο αυτό στον αναγνώστη που διαβάζει ελληνικά, γιατί τόσο στην Ελλάδα το ΚΚΕ, όσο και στην Κύπρο το ΑΚΕΛ (αν και το δεύτερο κάπως λιγότερο, τελευταία) είναι δυο κόμματα που εξακολουθούν να ευαγγελίζονται το χαμένο δήθεν παράδεισο του υπαρκτού σταλινισμού.