«Ένας πύργος στη Γερμανία, Ζιγκμαρίνγκεν» του Pierre Assouline

Ο πόλεμος έφτασε στο Ζιγκμαρίνγκεν τον Σεπτέμβριο του ’44. Μια ειρηνική γωνιά της γης που θεωρούσε τον εαυτό της ερμητικά κλειστό σε όσα συνέβαιναν στον έξω κόσμο υποχρεώνεται να ατενίσει φλεγόμενα τοπία ενώ ο πλανήτης έχει προ πολλού παραδοθεί στη φωτιά και στο αίμα. Ταυτόχρονα, ένα φινετσάτο βαλς αγάπης ανάμεσα σε δύο πρωταγωνιστές που μιλούν για τα πάντα και το τίποτε, ερωτεύονται ο ένας τον άλλο και ανταλλάζουν φιλιά ενώ στρατιές προελαύνουν και δειλοί μηχανορραφούν. Ένα μελόδραμα της παλιάς σχολής, ένα χρονικό μυστικής ιστορίας διατυπωμένο με σκοτεινό βλέμμα, μια λυρική σύνθεση ενός αριστοκράτη της ευρωπαϊκής μυθιστοριογραφίας του οποίου οι παρτιτούρες αποκτούν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον, ένα εξαίσιο ορατόριο στη μηχανική των ψυχών σε καιρούς πίεσης. Καλώς ήρθες στο Ζιγκμαρίνγκεν. Το τελευταίο λογοτεχνικό όραμα του Pierre Assouline θα σε πάρει στην αγκαλιά του και θα σκίσετε μαζί τους ουρανούς. Από τα βιβλία που μένουν στη μνήμη σου για καιρό.

Όμοια με το αλησμόνητο «Ξενοδοχείο Lutetia», ο αφηγητής από την Καζαμπλάνκα γράφει με το βλέμμα στραμμένο στη γηραιά ήπειρο –τους θριάμβους και τους σπαραγμούς της. Όπως και στο «…Lutetia», θέμα του είναι η προσωπική ιστορία που μπορεί να συνδέει δύο πλάσματα ενώ η μεγάλη βρίσκεται σε εξέλιξη. Το ευρύ πλάνο στην προκειμένη είναι η επίταξη του πύργου των Χοεντσόλερν στο Ζιγκμαρίνγκεν προκειμένου να εγκατασταθεί εκεί η κυβέρνηση του Βισύ, δεδομένου ότι οι τελευταίες μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου φέρνουν τους συμμάχους ολοένα πιο κοντά. 80 εξόριστοι αξιωματούχοι και η κουστωδία των υπηρετών τους καταλαμβάνουν τα 383 δωμάτια του πύργου από το φθινόπωρο του ’44 έως τον Απρίλιο του ’45, φέρνοντας στη μικρή γωνιά του κρατιδίου της Βάδης, που μέχρι το σημείο εκείνο δεν είχε δεθεί με το ναζισμό, τις δικές τους έριδες και πλεκτάνες, κινούμενοι στο παράξενο καθεστώς μιας γαλλικής επικράτειας εκτός γαλλικών συνόρων. Το Ζιγκμαρίνγκεν είναι μια ανωμαλία, όπου η παράσταση «Βισύ επί Δουνάβεως» παίζεται σε ένα ντεκόρ οφθαλμαπάτης, ενώ στην πόλη έχουν βρει ένα μέρος για να στεγάσουν τον τρόμο τους και εκατοντάδες άλλοι εξόριστοι, αιχμάλωτοι και βετεράνοι του πολέμου –ανάμεσά τους ο Λουί Φερντινάντ Σελίν, ο οποίος πραγματοποιεί αραιά όσο και μείζονα περάσματα από τις σελίδες.

Ενορχηστρωτής της όπερας δωματίων είναι ο Γιούλιους Στάιν, μπάτλερ των Χοεντσόλερν που επιφορτίζεται με την προστασία της ιδιοκτησίας και του κύρους του οίκου των αριστοκρατών κατά την απουσία τους. «Στο Ζιγκμαρίνγκεν αν δεν είσαι του πύργου ή της πόλης, δεν είσαι τίποτα. Εγώ ανήκα από πάντα και για πάντα στον πύργο», δηλώνει ο αρχιοικονόμος που διαχειρίζεται λακωνικά («η σιωπή είναι η γλώσσα που ήλεγχα καλύτερα») τις εντάσεις ανάμεσα στους Γάλλους και τους Γερμανούς του πύργου, όλων τους δέσμιων του παρελθόντος τους, της εμπλοκής τους, των ευθυνών τους, του επισφαλούς μέλλοντος: «Όλοι πιασμένοι στα δίχτυα». Οι διάδρομοι του πύργου είναι ηχεία όπου κυκλοφορούν διαδόσεις με αυξανόμενη ένταση και στις μεγαλοπρεπείς αίθουσες διεξάγεται ένας πόλεμος ελιγμών όπου οι δαιδαλώδεις όροφοι διαδραματίζουν ρόλο χαρακωμάτων.

Καθώς οι ανελέητοι βομβαρδισμοί και η Μάχη των Αρδεννών επισπεύδουν τη συνθηκολόγηση, η κάθε μέρα φέρνει τη δική της παρτίδα γεγονότων στο Ζιγκμαρίνγκεν. Ανάμεσά τους, τον έρωτα του Στάιν και της Ζαν Βόλφερμαν, προϊστάμενης του γαλλικής προέλευσης προσωπικού του πύργου. Είναι εκείνη που μέσα από ένα εγκιβωτισμένο αίνιγμα του βιβλίου θα αποκαλύψει το θεϊκό χάρισμα του μπάτλερ στο τραγούδι, τη λατρεία του για τον Σούμπερτ («η δεύτερη θρησκεία μου»), την προσωπική του παραχώρηση στην εξέλιξη του πολέμου, καθώς εκείνος επιμένει να σημειώνει επιμελώς σε δελτία τα ναζιστικά εγκλήματα κατά της μουσικής γνωρίζοντας πως «η γερμανική κουλτούρα είχε προ πολλού χάσει τον πόλεμο εναντίον του γερμανικού Ράιχ». Οι δυο τους σμίγουν σε «μια θεία απαγωγή από τα εγκόσμια». Ποιον όμως ερωτεύεται η Βόλφερμαν; Τον πανταχού παρόντα αρχιοικονόμο ή τον αόρατο ψάλτη της εκκλησίας;

Ο Pierre Assouline δίνει τις απαντήσεις σε ένα έργο που αναγνωρίζει τις οφειλές του στα «Απομεινάρια μιας μέρας», στο «Gosford Park» και στο «Downtown Abbey», ενώ μέσα από τις παραπομπές στον Τόμας Μαν στήνει το δικό του «Μαγικό βουνό» στον πύργο κεκλεισμένων των θυρών. Αληθινή δύναμη είναι αυτή που προστατεύει και όχι εκείνη που καταπιέζει και καταστρέφει, σημειώνει ο Στάιν σε μια από τις λεπτότερες εκφάνσεις της αλήθειας ενός σαγηνευτικά κομψού μυθιστορήματος. Η αφηγηματική πειθώς του συγγραφέα παραμένει απρόσβλητη. Είναι παρούσα όποτε τη χρειάζεσαι, κάτι σαν ΕΚΑΒ του πνεύματος. Αγαπάμε τον Pierre Assouline.

Pierre Assouline, «Ένας πύργος στη Γερμανία, Ζιγκμαρίνγκεν», 315 σελίδες, εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Μαρίζα Ντεκάστρο