Ένα επαναστατικό «ρομάντζο»

Το νέο μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου, που μόλις κυκλοφόρησε, αποτελεί το τρίτο μέρος μιας «τριλογίας», θα λέγαμε, που άρχισε με το «Η μανία με την άνοιξη» (2009) και «Το χαστουκόδεντρο» (1912) σηματοδοτώντας μια στροφή του ταλαντούχου αυτού πεζογράφου προς ένα νέο είδος «στρατευμένης» μετανεωτερικής γραφής «από σκοπιές», όπως έγραψε ο Κωστής Παπαγιώργης, «που ούτε κατά διάνοια σκέφτηκε κανείς να τις περιγράψει». Πώς μπορούσε να γίνει διαφορετικά, καθώς ο Μαραγκόπουλος εντρυφώντας για χρόνια στο έργο του Τζέιμς Τζόις με το βιβλίο του «Ulysses, Οδηγός ανάγνωσης» (2010) σφραγίζει πλέον την πλοήγηση, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, για την καλύτερη  πρόσληψη του «έπους» του μεγάλου Ιρλανδού συγγραφέα.

Όμως ενώ στο «Χαστουκόδεντρο» (δέντρο της  κελτικο-ιρλανδέζικης μυθολογίας) το ερωτευμένο  ζευγάρι (Αντώνης Αμπατιέλος και η ιρλανδέζα γυναίκα του Μπέτυ  Μπάρτλετ-Αμπατιέλου) δεν μπορεί να συνυπάρξει καθώς ο κομμουνιστής σύζυγός της είναι επί δεκαετίες έγκλειστος στις φυλακές, στο «Πολ και Λόρα» αντιθέτως ο γαλλο-κρεολός επαναστάτης Πολ (Λαφάργκ) και η βρετανογεννημένη Λόρα (κόρη του Καρλ Μαρξ), ερωτοχτυπημένοι από την πρώτη στιγμή, δεν χωρίζουν στον γεμάτο ευτυχία κι αναποδιές πλάνητα βίο τους. Για να καταλήξουν, με την ίδια πάντα αρχική ερωτική τους ένταση, στη δίδυμη αυτοκτονία τους στις 25 Νοεμβρίου 1911 (εκείνος στα 70 του, αυτή στα 64 της χρόνια) στο Ντραβέιγ της Γαλλίας.

«Φυσάει απόψε στο Ντραβέιγ» (ναι, συμφωνεί ο Τάσος Λειβαδίτης, «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου»), ενώ για μότο σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου ο Μαραγκόπουλος βάζει τη φράση του Ουίλιαμ Μόρις «...αφού μας  απαγορεύεται να ζούμε σαν άνθρωποι, ας βρούμε στα γρήγορα κάποιον τρόπο να πεθαίνουμε σαν άνθρωποι» από το «How We Live and How We Might Live» (1884). Εκατό χρόνια μοναξιάς μάς χωρίζουν από το «1984» του Όργουελ. Η κόρη του Καρλ Μαρξ κι ο αγωνιστής συγγραφέας Λαφάργκ (το βιβλίο του «Δικαίωμα στην τεμπελιά» –απάντηση από τα αριστερά στο «Δικαίωμα στην εργασία» της ανερχόμενης καπιταλιστικής εκβιομηχάνησης του τελευταίου τέταρτου του 19ου αιώνα–, αναρτημένο στο διαδίκτυο ακόμα διαβάζεται από χιλιάδες αναγνώστες, σε όλες τις γλώσσες που είναι μεταφρασμένο, «με τη μανία της άνοιξης») είδαν εγκαίρως το τέλος της ουτοπίας και σαν να προμάντεψαν την πτώση του «υπαρκτού  σοσιαλισμού» το 1991,  φρόντισαν να αποχωρήσουν. (Ό,τι συνέβη δηλαδή χρόνια αργότερα, το 1942, στην Πετρόπολι της Βραζιλίας, με το ζεύγος Τσβάιχ, όπου ο Στέφαν δεν άντεξε στη  διάλυση της αγαπημένης του Ευρώπης από τους νικηφόρους μέχρι τότε ναζί).

Και ο Μαραγκόπουλος προς την Ευρώπη στρέφεται με αυτό το μυθιστόρημά του. Μέσα από την ιδιωτική ζωή του ζεύγους Λαφάργκ, με τα χίλια βάσανά τους (τρία παιδιά νεκρά, τα δύο στον πρώτο χρόνο της γέννησής τους, το τρίτο πέντε χρόνια μετά), τον Πολ οπαδό του αναρχοαυτόνομου επαναστάτη Μπλανκί και με... πεθερό τον Καρλ Μαρξ, παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς, σα να συμβαίνει τώρα, ό,τι ακολούθησε την αποτυχημένη Γαλλική Επανάσταση του 1848 που τη διαδέχεται η ακόμα πιο αποτυχημένη, διότι απροετοίμαστη, εξέγερση του 1871 με την Κομμούνα του Παρισιού, για να φτάσουμε στην belle epoque (αντίστοιχη του δικού μας προ κρίσης life style), μέχρι το τελικό «τιτανικό» ναυάγιο στο παγόβουνο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου.

Αλλά η ομορφιά του «Πολ και Νόρα» βρίσκεται αλλού: στις λεπτομέρειες, στους ολοζώντανους διαλόγους του (με ψήγματα φράσεων από γαλλικά –με υποσέλιδη φυσικά μετάφραση–, κάτι που δίνει ένα  άρωμα αυθεντικότητας καθώς οι φράσεις αυτές είναι παρμένες από πραγματικά ντοκουμέντα), και τέλος στην μπρος-πίσω αρχιτεκτονική του «ρομάντζου». Ο γιγαντόσωμος Πολ είναι ένας άνθρωπος χαρούμενος. «La joie de vivre» (η χαρά της ζωής) είναι μες στα «κρεόλικα» γονίδιά του. Η πανέμορφη Λόρα, όπως πολλές γυναίκες εκείνης της εποχής, αγωνίζεται για την απελευθέρωσή της. Τα παιδιά της πέθαναν γιατί η ίδια δεν μπορούσε να «κατεβάσει γάλα» και δεν ήθελε να τα δώσει σε επαγγελματίες τροφούς. (Ο Παστέρ και το παστεριωμένο γάλα του ήρθε λίγα χρόνια μετά, περιορίζοντας τη βρεφική θνησιμότητα παγκοσμίως). Αλλά κι η Λόρα ήταν κι αυτή γονιδιακά προγραμματισμένη: η κυρία Μαρξ γέννησε πέντε κόρες, εκ των οποίων επιζήσαν μόνο οι δύο. Οπότε...

Το ζευγάρι αυτό, ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ, στοίχειωνε από χρόνια το συγγραφέα (το αποδεικνύει ο ίδιος με τις αναφορές του σε προηγούμενα βιβλία του). Έτσι ισχύει η φράση του  ότι το μυθιστόρημα υπήρχε «τελειωμένο» πριν υπάρξει στη μορφή του βιβλίου. Μια φράση-κλειδί, που μόνο οι αυθεντικοί μυθοπλάστες μπορούν να καταλάβουν τι κόπο, τι έρευνα, πόσο χρόνο απαιτεί για να φτάσει ο συγγραφέας στη γέννα του, χωρίς το «μωρό» να χρειάζεται πια γάλα μητρικό για να επιζήσει.   

*Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.