Το Καρτέλ

*Γράφει ο Ιερώνυμος Λύκαρης

«Όλοι σακάτηδες είμαστε και μαζί σερνόμαστε στον σακατεμένο μας κόσμο. Το χρωστάμε ο ένας στον άλλο». Αυτή είναι η τελευταία πικρόχολη σκέψη του Αρτ Κέλερ, του επί 30 χρόνια πράκτορα της Αμερικανικής Δίωξης Ναρκωτικών και «νικητή» στα σημεία της αιματοκυλισμένης βεντέτας του με τον Μεξικανό Αδάν Μπαρέρα, τον αρχηγό του ισχυρότερου καρτέλ ναρκωτικών στον κόσμο. 

Το «Καρτέλ» του αμερικανού συγγραφέα Ντον Γουίνσλοου δεν είναι μια ακόμη χιλιοειπωμένη αστυνομική ιστορία για αιμοσταγείς ναρκο-εμπόρους και διεφθαρμένους πολιτικούς και κρατικούς λειτουργούς. Σπάνια ένα μυθιστόρημα του είδους επιτυγχάνει να εμβαθύνει και να αναδείξει τις βαθύτερες αιτίες που βρίσκονται πίσω από  την απαραμείωτη ανθηρότητα μιας τεράστιας εγκληματογόνου βιομηχανίας, η παραγωγική βάση της οποίας βρίσκεται στις πιο φτωχές χώρες και η διανομή και ο κύριος όγκος της κατανάλωσης στις πιο ανεπτυγμένες. Σπάνια, επίσης, όλοι οι χαρακτήρες, πρωταγωνιστές και κομπάρσοι, μιας τόσο πολυπρόσωπης ιστορίας φαντάζουν τόσο ανθρώπινα αληθινοί. Για παράδειγμα το δίδυμο των αντιηρώων Κέλερ - Μπαρέρα: Ο «καλός» Κέλερ είναι γεμάτος ενοχές από τις θηριωδίες που έκανε στο όνομα της εξολόθρευσης του «κακού». Ο «κακός» Μπαρέρα, σε ό,τι τουλάχιστον αφορά τον προσωπικό περίγυρό του και τους πιο στενούς συνεργάτες του, έχει συναισθηματικές αναλαμπές αλλά στο τέλος κάνει πάντα αυτό που πιστεύει ότι δυναμώνει ή διασώζει την αυτοκρατορία του. Καθοριστικό ρόλο στη δράση και στις αντιδράσεις των δύο θανάσιμων αντιπάλων παίζει η ψύχωσή τους για εκδίκηση. Αυτή είναι που θα καθορίσει τελικά την τραγική μοίρα  τους.

Ο Γουίνσλοου πραγματοποίησε πολύμηνη έρευνα, διάβασε εκθέσεις υπηρεσιών, μελέτες οργανισμών, μεξικάνικη αστυνομική λογοτεχνία, on-line εφημερίδες, περιοδικά και ναρκο-blogs, ενώ είδε εκατοντάδες βίντεο αδιανόητης φρίκης. Δημιούργησε έτσι ένα αναλυτικό χρονολόγιο του πολέμου των ναρκωτικών στο Μεξικό την τελευταία δεκαετία και στήριξε την πολυδιάστατη, καθηλωτική αφήγησή του και το καταιγιστικό μοντάζ της πλοκής του σε τρεις άξονες:

α) Οι ναρκο-αυτοκρατορίες οικοδομούνται από τους εκάστοτε αρχηγούς τους πάνω στην ακραία φτώχεια της υπαίθρου και στην εξαθλίωση των αστικών κέντρων των χωρών παραγωγής και εξαγωγής. Αυτή είναι που εκμηδενίζει την αξία της ανθρώπινης ζωής και τις τροφοδοτεί με ανεξάντλητες στρατιές αδίστακτων πολεμιστών, έτοιμων να σκοτώσουν και να σκοτωθούν, αφού για αυτούς η φρικώδης παρανοϊκή βία είναι συνυφασμένη με την προσωπική επιβίωση των ίδιων και των οικογενειών τους.     

β) Η διαφθορά του πολιτικού συστήματος και των διωκτικών μηχανισμών (δικαιοσύνη, αστυνομία, μυστικές υπηρεσίες, στρατός, ειδικές μονάδες δίωξης ανώτατα στελέχη των οποίων εξαγοράζονται ή αυτονομούνται και στήνουν τις δικές τους εγκληματικές οργανώσεις), τόσο στις χώρες παραγωγής, όσο και στις χώρες κατανάλωσης. Από τα πιο ψηλά μέχρι τα κατώτερα επίπεδα ιεραρχίας, δύο είναι οι ακατανίκητες κινητήριες δυνάμεις της υποδούλωσής τους: το άφθονο ναρκο-χρήμα, που ενίοτε υποκαθιστά το κράτος προσφερόμενο απλόχερα ακόμη και με τη μορφή κοινωνικής ευεργεσίας, και ο τρόμος του ξεπαστρέματος όποιου τολμήσει να αντισταθεί ή να προδώσει. 

Στις χώρες κατανάλωσης, καλή ώρα οι ΗΠΑ, οι οποίες εμφανίζονται ως απηνείς διώκτες των ναρκο-αυτοκρατοριών, κηρύσσουν πολέμους και απαιτούν από τις ναρκο-εξαγωγικές χώρες να λάβουν δραστικά μέτρα, η διαφθορά έχει διαφορετικό ποιοτικό χαρακτήρα. Επηρεάζεται από σκοπιμότητες όπως: γεωπολιτικές (σε πόσες περιπτώσεις οι πιο σκοτεινές επιδιώξεις της «πατριωτικής» εξωτερικής πολιτικής τους δεν έχουν χρηματοδοτηθεί από το ναρκο-εμπόριο)· οικονομικές (πακτωλοί ναρκο-χρήματος ξεπλένονται από ευυπόληπτες τράπεζες-κλεπταποδόχους, αποθησαυρίζονται ή επενδύονται στη νόμιμη σφαίρα της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ η δίωξη δίνει τεράστια ώθηση στην ανάπτυξη παραγωγικών δυνάμεων που σχετίζονται με την τεχνολογία καταστολής και την πώληση στις ναρκο-εξαγωγικές χώρες καταδιωκτικής τεχνογνωσίας, εξοπλισμού και συμβουλών οργάνωσης μυστικών μισθοφορικών επιχειρήσεων)· ανταγωνιστικών αντιθέσεων που ανακύπτουν στα ερεβώδη παιχνίδια εξουσίας αλλά και στις συνεχείς αντιμαχίες ανάμεσα στις ανταγωνιζόμενες πολυπλόκαμες υπηρεσίες τους, οι οποίες πρέπει να δικαιολογήσουν την αποτελεσματικότητα και τους προϋπολογισμούς τους.  

γ) Στον άπληστο, αλαζονικό και πολλές φορές γκροτέσκο χαρακτήρα των ναρκο-αυτοκρατόρων, ο οποίος διαπλάθεται με βάση την ανελέητη σύγκρουση, το βαθμό ευφυΐας, τις ηγετικές ικανότητες και την αδίστακτη επίδειξη πυγμής από την απόλυτη αρχή του ενός. Στους εμφύλιους και στους επεκτατικούς πολέμους τους κυριαρχεί η καθολική, χαοτική βία. Οι ανίερες οπορτουνιστικές συμμαχίες τους (ακόμη και αν είναι μεταξύ συγγενών πρώτου βαθμού) είναι πάντα προσωρινές. Όταν το πρόσκαιρο συμφέρον τους το απαιτεί, δεν διστάζουν να συνεργαστούν με τις διωκτικές αρχές για να βγάλουν από τη μέση έναν ενοχλητικό ανταγωνιστή.   

Όλα αυτά ο Γουίνσλοου τα συνοψίζει σε ένα φιλοσοφημένο συμπέρασμα. Αναφερόμενος στο θάνατο του ναρκο-αυτοκράτορα Αδάν Μπαρέρα σημειώνει: «Κάποιος άλλος θα πάρει το θρόνο… Δεν έχει σημασία  ποιος, αφού δεν κουμαντάρουν οι άνθρωποι το καρτέλ. Το καρτέλ κουμαντάρει τους ανθρώπους». Η μετάφραση είναι της Ιλάειρας Διονυσοπούλου και κυκλοφορεί από τις εκδ. Καστανιώτη. 

*Ο Ι. Λ. είναι συγγραφέας νουάρ μυθιστορημάτων. Το νέο του  μυθιστόρημα «Άκου πτώμα να μαθαίνεις» θα κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο από τις εκδ. Καστανιώτη.