Σταύρος Κωνσταντινίδης: Ο «Έρωτας στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ»

Διαβάζοντας τον «Έρωτα στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ», που κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Επίκεντρο, διαβάζεις για τον εαυτό σου. Το προσωπικό γίνεται συλλογικό στο βιβλίο το οποίο διατυπώνει ό,τι αξίζει να ειπωθεί για τη συντριπτικά σκληρή πραγματικότητα της ελληνικής κρίσης και τον μανιώδη κοινωνικό πόλεμο που έχουμε εξαπολύσει ο ένας προς τον άλλο. Ταυτόχρονα, ο Σταύρος Κωνσταντινίδης δίνει μαθήματα εκφραστικής δεξιοτεχνίας, κομψότητας ύφους και μιας ρομαντικής, όσο και too tough to die ευδαιμονίας ενός ανθρώπου που χαίρεται να ζει και μεταγγίζει την ανυπόκριτη αυτή ηδονή στον αναγνώστη του. Ο επώνυμος πολιτικός μηχανικός - συγκοινωνιολόγος παραφράζει τον τίτλο του Μάρκες, απανθίζει την αρθρογραφία του από την «Athens Voice», «Tο Βήμα», τη «Μακεδονία», τη «Θεσσαλονίκη», το «The book’s journal», καθώς και από τα διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα με τα οποία συνεργάζεται και χωρίζει τον τόμο σε τέσσερις ενότητες που περνούν από τη σφύζουσα επικαιρότητα στις πλέον ιδιοσυγκρασιακές σφαίρες. Ο «Έρωτας στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ» είναι η επιτομή μιας περιόδου και μια μεθυστική αυτοβιογραφία. Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης μάς έδωσε περισσότερες πληροφορίες για την τόσο ραφινάτη δουλειά του.

---

62 μικρά και μεγάλα κείμενα που συνεισφέρατε στη δημόσια γραφή την τελευταία τετραετία βρίσκουν σήμερα το δρόμο τους στο τυπωμένο χαρτί – και ξαναδιαβάζονται. Και πλέον αντιμετωπίζονται με περισσότερο σεβασμό. Είναι κι αυτό ένα είδος δικαίωσης;

Οι συλλογές κειμένων άλλοτε προσφέρονται να συγκροτήσουν ένα βιβλίο και άλλοτε όχι. Τα συγκεκριμένα κείμενά μου πίστεψα πως ενοποιημένα θα προσέδιδαν μία υπεραξία, καθώς συμπυκνώνουν την προσωπική μου περιπλάνηση, μέσα από μικρά στοχαστικά αφηγήματα, των χρόνων των μνημονίων. Η ροή έχει έναν ημερολογιακό χαρακτήρα. Η πολιτική συμπλέκεται με το κοινωνικό, και το ατομικό με το συλλογικό. Η ματιά και η γραφή είναι ενιαία.

Το κάδρο που μας προσφέρετε είναι πολυεστιακό. Ο ορυμαγδός της πολιτικής και ο κοινωνικός διχασμός που δεν άφησε καμία σχέση ανεπηρέαστη, τα πορτρέτα των προσώπων της εμπροσθοφυλακής του αντιμνημονίου, μαζί και η μέθεξη της ζωής, τα ταξίδια, τα διαβάσματα, οι δρόμοι, τα στέκια, τα ποτά και οι καφέδες, οι κινήσεις στη σκακιέρα, τα μπακαλιαράκια στο Λιμάνι. Χώρεσε όλος ο Σταύρος Κωνσταντινίδης σε αυτές τις σελίδες;

Υπάρχουν υπαινιγμοί αυτοβιογραφικότητας, πολύ προσωπικά θέματα αλλά και δημόσια κριτική. Χωρίς να το καταλάβω εξ αρχής, τελικά θα μπορούσε κάποιος να πει ότι στην πραγματικότητα αυτοσυστήνομαι πολιτικά, κοινωνικά, ψυχαναλυτικά αλλά και εκφραστικά με ένα νέο λόγο. Με ενδιαφέρει το μεγάλο δημόσιο πολιτικό, αλλά και το ασήμαντο μικρό όταν αυτό έχει σημειολογική δύναμη.

Τι πιστεύετε ότι θα αισθάνεται σήμερα διαβάζοντας το βιβλίο το ερωτικό πρόσωπο που μεταστράφηκε εναντίον σας «στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ»;

(Γέλια) Πραγματικά δεν ξέρω. Με έθλιψε και με ενόχλησε η κατάρρευση της επικοινωνίας και ο μηδενισμός της πνευματικής ενσυναίσθησης. Την ατομική εμπειρία, την αναβίβασα στη δημόσια σφαίρα φτιάχνοντας το βιβλίο για να αυτοψυχαναλυθώ ανοιχτά. Όμως αυτή η κοινωνική, προσωπική σχάση διαπέρασε χιλιάδες ανθρώπους στην ελληνική κοινωνία για πρώτη φορά στα χρόνια της μεταπολίτευσης, κάτι που έκανε μεγάλη εντύπωση. Οι μαθητευόμενοι μάγοι έγιναν διδακτικοί κήνσορες. Αυτήν ήταν η αποφασιστική θρυαλλίδα που με έκανε να ολοκληρώσω το βιβλίο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ως «μία κρίσιμη μάζα ανθρώπων ετερόκλητης σύνθεσης, που συγκρότησαν μια νέα συλλογική ψυχή», ώσπου η συνεκτική χρυσόσκονη εξατμίζεται. Πέφτει με κρότο ή με γέλιο αυτό το αμάλγαμα;

Δεν υπάρχουν περιθώρια για γέλια δυστυχώς. Οι αυταπάτες κατέπεσαν με κρότο ήδη. Γιατί χρειάστηκαν λίγοι μήνες για μια ρεαλιστική πρόσκρουση στον τοίχο της πραγματικότητας. Και τώρα έμεινε ένα αφήγημα χωρίς υγρά. Στεγνά και μεταλλαγμένα επιχειρείται μία πολιτική διαχείριση, στην οποία δεν υπάρχει καμία πίστη και προσήλωση. Ζήσαμε έναν  πολιτικό σουρεαλισμό, όπως λέω και στο βιβλίο.

Πώς τελειώνει για εμάς τους υπόλοιπους αυτό το αντιμνημονιακό αφήγημα; Φεύγουμε όλοι μαζί αγκαλιασμένοι στο ηλιοβασίλεμα; Η κατάρρευση της εξαπάτησης δεν έχει δυστυχώς αμβλύνει τις εντάσεις.

Εγώ βλέπω ένα μούδιασμα στην ελληνική κοινωνία ως αποτέλεσμα ακριβώς της αυταπάτης, αλλά και την ένταση διχασμού να παραμένει σχεδόν ακλόνητη. Το σύνθημα «εσείς ή εμείς» μόλυνε τη δημόσια ζωή. Μία ελληνική δημόσια και πολιτική σφαίρα, ανώριμη ούτως ή άλλως απέναντι στην αυτονομία και την αυτοθέσμιση, όπως θα έλεγε ο Κορνηλιος Καστοριάδης. Αντιμετωπίζουμε σαν μαθητές τους εταίρους (που ονομάζουμε εταίρους), χωρίς καμία δημιουργική πρόταση από πλευράς μας. Δείχνουμε να μην καταλαβαίνουμε ότι το πρόβλημα είναι δικό μας, και όχι δικό τους. Συνεχίζει μια μεγάλη πλειοψηφία να πιστεύει ότι τα μνημόνια έφεραν την κρίση, και όχι το αντίθετο που είναι η αλήθεια.

Στο σημείωμά του για το βιβλίο σας, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης αναφέρει ότι ο διχαστικός πολιτικός λόγος δηλητηριάζει πάντα τις ψυχές βαθύτερα απ’ τα πνεύματα. Φίλοι μαλώνουν, ζευγάρια χωρίζουν. Τι αντίδοτο προτείνετε;

Έχω ένα σχετικό κείμενο στο βιβλίο όπου με χιούμορ ανατέμνω σε 10 σημεία, πώς θα έπρεπε να διαχειριζόμαστε τις σχέσεις ερωτικές, κοινωνικές, φιλικές μέσα στην κρίση. Προτείνω  μετριοπάθεια και εγκράτεια, όχι άκριτο ενθουσιασμό, απάλειψη του βολονταρισμού και του υποτιθέμενου ηθικού πλεονεκτήματος, που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει για κανέναν.

Διατρέχουν τον κίνδυνο να χάσουν τη φρεσκάδα τους αυτά τα σημειώματα των καιρών μας; Πώς θα φαντάζουν σε δέκα χρόνια από σήμερα τα κείμενα του βιβλίου;

Τα κείμενα της πολιτικής κριτικής θα χάσουν το χρώμα της επικαιρότητας και θα ξεθυμάνουν. Τα περισσότερο βιωματικά και αυτοαφηγηματικά κείμενα, όπως οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης, νομίζω ότι θα κρατήσουν τη μικρή λάμψη τους, αν υπάρχει.

Όπως όλοι, αξιοποιείτε συχνά τα social media για να επικοινωνήσετε τις ιδέες σας. Είμαστε δυνητικά όλοι αρθρογράφοι πλέον. Δεν θα λέγατε ότι κρύβονται θανάσιμοι κίνδυνοι στον εκδημοκρατισμό των Μέσων; Κάποτε οι μισαλλόδοξες φωνές δεν θα έβρισκαν δίοδο. Σήμερα στήνουν πανίσχυρες μηχανές ενοχοποίησης αντιπάλου στο Facebook και το Twitter. Τι συμβαίνει; Και τι πρέπει να γίνει;

Είναι αλήθεια ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τρυπώνει ευκολότερα η ακρότητα και η μισαλλοδοξία. Χάνεται το φιλτράρισμα που επί δεκαετίες προσέφεραν τα κλασικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η μαζική δημοκρατία δίνει τη θέση της σε μία μετα-μαζική κοινωνία, όπου ο Τραμπ, το Brexit, από γραφικά μετατρέπονται σε πραγματικά και ο αριστεροδεξιός λαϊκισμός θερίζει τις συνειδήσεις της μεσαίας τάξης. Όλοι ειναι αρθρογράφοι της ευκολίας, έστω και για 10 λεπτά, παραφράζοντας τον Άντι Γουόρχολ.

Η στενή σας σχέση με τη γλώσσα εξιστορείται μέσα από το χρονικό ενός παιδιού μεταναστών της Κολωνίας με αργοπορημένη εξοικείωση με τα ελληνικά, μέχρι τον ώριμο αρθρογράφο του οποίου τα αποκόμματα έγιναν προίκα μιας περήφανης μητέρας. Θα μπορούσε να είναι μια παραβολή και για τη ζωή σας; Δίνετε την εντύπωση ότι δεν σας χαρίστηκε τίποτα, ότι χρειάστηκε να προσπαθήσετε ακόμη και για τη γλώσσα.

Σκέφτομαι καμία φορά πως μόνο η στέρηση μπορεί να σε κάνει αυτόνομο. Από την άλλη η στέρηση μπορεί να σε οδηγήσει και στην παραίτηση. Λέω κάπου μέσα στο βιβλίο πως το μεγάλωμα στην επαρχία ή στη λαϊκή γειτονιά είναι δίκοπο μαχαίρι. Ή βουλιάζεις ή προχωράς δημιουργικά.

«Ξεκινάς με τα μαθήματα του λιμανιού, για να καταλάβεις τα κόλπα του σαλονιού». Ασπάζεστε μέχρι σήμερα το απόφθεγμα;

Ναι, το θεωρώ αρχετυπικό σύνθημα. Πιστεύω στην ώσμωση της λαϊκότητας και της αστικότητας, η οποία μπορεί να επιτευχθεί αρμονικά μόνο με τη βίωση της λαϊκότητας και την μετέπειτα θεωρητική και πρακτική επαφή με την αστικότητα. Το αντίστροφο είναι δύσκολο έως αδύνατο. Όμως οι άνθρωποι χρειάζονται ταυτόχρονα αυτές τις δύο αισθήσεις για να αντιληφθούν βαθιά τη ζωή.

Δύο περιστατικά διαχείρισης κρίσεων ως επικεφαλής της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας της χώρας προκαλούν ιδιαίτερη αίσθηση στο βιβλίο. Σας αρέσουν οι προκλήσεις; Τι μας διδάσκουν;

Είναι δύο ανέκδοτα κείμενα για τη διαχείριση δύο απίστευτων κρίσεων που έζησα, μεταξύ δεκάδων άλλων. Το επιμύθιο είναι ότι υπάρχουν πράγματα στη ζωή που ξεπερνούν την αδύναμη ανθρώπινη υπόσταση. Μεγάλωνα κατά 10 χρόνια μετά από κάθε τέτοιο περιστατικό, όπως για παράδειγμα η αεροπειρατεία της Turkish Αirlines στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος το 2003. Έτσι δημιουργείται μία εκβιαστική διάσταση μεταξύ της βιωματικής και της βιολογικής ηλικίας. Σε μετατρέπει σε άνθρωπο χωρίς ηλικία.

Τι εύχεστε για τον «Έρωτα στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ»; Θα κερδίσει φίλους;

Το εύχομαι. Η ανάγνωση είναι δύσκολο πράγμα, γιατί προϋποθέτει τη συμφιλίωση με τη μοναξιά. Πάντως επιδίωξή μου ήταν να φτιάξω ένα ευχάριστο και απολαυστικό βιβλίο, που εκ των πραγμάτων διαβάζεται και αποσπασματικά.

Σας ενδιαφέρει να δοκιμάσετε τις δυνάμεις σας και σε εκτενέστερη φόρμα; Σε διηγήματα, ή ίσως σε κάποιο μυθιστόρημα;

Βέβαια, παρότι η μεγάλη φόρμα είναι δύσκολη για έναν άνθρωπο που ζει με τεχνοκρατικούς ρυθμούς και μόνο το βράδυ μπορεί να έχει μία πιο καλλιτεχνική παρέκκλιση. Πάντως τους σπόρους μίας διηγηματικής γραφής τους πρωτοεισάγω στο βιβλίο μου αυτό.

---

Info: O «Έρωτας στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ» παρουσιάζεται την Τετάρτη 30/11 στις 18:30 στο «Ζύθος-Ντορέ» στη Θεσσαλονίκη. Με το συγγραφέα συνομιλούν: Σταύρος Θεοδωράκης, Σπύρος Βούγιας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Στέφανος Τσιτσόπουλος. Τη συζήτηση συντονίζει ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος. 

Εκδήλωση για το βιβλίο πραγματοποιείται και στην Αθήνα, στις 15/12 στις 19.00 στο Free thinking zone. Μιλούν: Ανδρέας Λοβέρδος, Πέπη Ραγκούση, Πέτρος Τατσόπουλος, Σώτη Τριανταφύλλου. Συντονίζει ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος.