«Η λογοτεχνία απέναντι στην κρίση»

Στo πρόγραμμα των συναντήσεων των εργαστηρίων δημιουργικής γραφής «Σχόλη» των εκδόσεων Πατάκη (Ακαδημίας 65) σε επιμέλεια Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, που ξεκίνησε στις 7/1, συμμετέχουν οι Αλέξης Πανσέληνος (14/1), Χρήστος Χωμενίδης - Ηλίας Κανέλλης (21/1) και Στρατής Χαβιαράς - Χρήστος Οικονόμου (28/1). Τρεις από τους συμμετέχοντες εξηγούν τη λογική των συναντήσεων στην A.V.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

Σκοπός του σεμιναρίου

Η λογοτεχνία απέναντι στην κρίση: αυτό είναι το θέμα του κύκλου των συζητήσεων που θα έχουμε τον προσεχή Ιανουάριο στο Βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Πατάκη με πεζογράφους, δοκιμιογράφους, φιλολόγους, κριτικούς και δημοσιογράφους, στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών τις οποίες αναλαμβάνουν τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής «Σχόλη». Τι κάνει σήμερα η λογοτεχνία για την κρίση; Πώς την απεικονίζει και ποιους τρόπους χρησιμοποιεί για να την αποτυπώσει και να την ερμηνεύσει; Κι ακόμα, τι πρέπει να προσδοκούμε στο μέλλον; Πώς μπορούν να ανταποκριθούν οι συγγραφείς στα επιτακτικά αιτήματα των καιρών χωρίς να θολώσουν την τέχνη τους;

Χρήστος Οικονόμου

Πώς απεικονίζει την κρίση η λογοτεχνία σήμερα και ποιους τρόπους χρησιμοποιεί για να την αποτυπώσει και να την ερμηνεύσει;

Η απεικόνιση της κρίσης από τη λογοτεχνία μπορεί να γίνει με μυριάδες τρόπους, όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα θέματα που απασχολούν (ή θα έπρεπε να απασχολούν) ένα συγγραφέα. Υποθέτω πως ο τρόπος που επιλέγει ο καθένας εξαρτάται από την ευαισθησία και τις αγωνίες του, την οξυδέρκεια, τα βιώματα, τη δημιουργική ικανότητά του κ.ο.κ. Η λογοτεχνία, έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, δεν είναι χρονογράφημα, ρεπορτάζ, πολιτικό μανιφέστο ή εγχειρίδιο αυτοβοήθειας.

Αυτό σημαίνει ότι ο συγγραφέας οφείλει να κρατήσει λεπτές ισορροπίες: καλείται να πάρει θέση για γεγονότα ιστορικής σημασίας, αλλά ταυτόχρονα να τηρήσει την απαιτούμενη απόσταση από αυτά τα γεγονότα, προκειμένου το βλέμμα του να διαπεράσει το προφανές και να διεισδύσει στο υπέδαφος της κρίσης, η φωνή του να μην αναμειχθεί με την οχλοβοή των καιρών, η κρίση του να μη στομώσει από αναμασημένες βεβαιότητες και χιλιοειπωμένες κενολογίες.

Η προσπάθεια αυτή, για ένα συγγραφέα που έχει αξιώσεις από το έργο του, είναι επώδυνη και ριψοκίνδυνη. Σε τελική ανάλυση, όμως, η λογοτεχνία που χρειαζόμαστε τώρα είναι η λογοτεχνία που χρειαζόμαστε πάντα:  μια λογοτεχνία με ήθος, δηλαδή μια λογοτεχνία που μας εμψυχώνει και μας παροτρύνει να αναζητήσουμε εκείνες τις οικουμενικές αξίες που θα μας βοηθήσουν να παραμείνουμε άνθρωποι σε καταστάσεις τόσο απάνθρωπες όσο οι σημερινές.

Αλέξης Πανσέληνος

Πώς μπορούν να ανταποκριθούν οι συγγραφείς στα επιτακτικά αιτήματα των καιρών χωρίς να θολώσουν την τέχνη τους;

Πρώτ’ απ’ όλα θα έπρεπε να είναι τελείως –ή έστω σχετικά– ξεκάθαρο ποια είναι τα αιτήματα των καιρών. Και δεν νομίζω πως είναι. Δύσκολο ν’ απαντήσεις σε μια ερώτηση που παραμένει η ίδια ένα ερωτηματικό. Αυτό που ονομάζουμε Κρίση, σήμερα ήρθε να ξυπνήσει μια κοινωνία που για δεκαετίες ονειρευτόταν πως είναι πλούσια και άνετη. Στην Ελλάδα και στην Ευρώπη (σύντομα και στην Αμερική) ο κόσμος ανακαλύπτει πως ο παράδεισος της ελεύθερης αγοράς αφορά μόνο τις πολυεθνικές και τους τραπεζίτες.

Οδυνηρή η αφύπνιση, αβέβαιος ο τρόπος για εξεύρεση λύσεων και εναλλακτικών προτάσεων. Η Ελλάδα έχει γνωρίσει «κρίσεις» πολύ πιο κρίσιμες από την παρούσα. Έχει γνωρίσει δικτατορίες, πολέμους και εμφύλιο. Υπήρξαν γενιές που κατάφεραν να επιζήσουν και να βγουν με το κεφάλι ψηλά – παρά τα βαθιά τραύματα. Οι απαντήσεις στα σημερινά προβλήματα θα βρεθούν περισσότερο στο πεδίο του πολιτικού προβληματισμού και λιγότερο στο πεδίο της τέχνης.

Η τέχνη χρησιμεύει σαν καθρέφτης της κοινωνίας. Μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε, τον κόσμο τον οποίο κατασκευάσαμε εμείς οι ίδιοι με τις επιλογές μας – μας κάνει να δούμε στον καθρέφτη το πρόσωπό μας. Έτσι θα πάρουμε τις αποφάσεις μας για το αν μας αρέσει ή όχι αυτό που βλέπουμε. Αν υπάρχει κάποιο επιτακτικό αίτημα των καιρών από την τέχνη, αυτό πρέπει να είναι. Χρειάζονται συγγραφείς ικανοί να διακρίνουν πέρα από τη μύτη τους τον κόσμο και τον εαυτό τους ως μέρος του κόσμου αυτού. Το αν θα θολώσουν ή όχι την τέχνη τους, αφορά αποκλειστικά το ταλέντο και την ποιότητά του καθενός. Τα θέματα σπάνια ζυγίζουν στην αξία της τέχνης. Το παιχνίδι παίζεται στο χειρισμό.

ΔΩΡΟ: Η Α.V. εξασφάλισε από μία συμμετοχή δωρεάν για δύο αναγνώστες. Στείλτε e-mail στο contest@athensvoice.gr μέχρι την Παρασκευή 11 Ιανουαρίου με θέμα: «Λογοτεχνία». Μετά από κλήρωση, οι νικητές θα ενημερωθούν με e-mail.

---

Info: Βιβλιοπωλείο Πατάκη, Ακαδημίας 65, 210.38.11.740, 6.30-8.00, €20 και για τις 4 συναντήσεις. Για περισσότερες πληροφορίες: 210.36.50.073 (9.00-5.00)