Μήνυμα στο παρελθόν: «Απόδραση από το χρόνο» του Γκρέγκορυ Mπένφορντ (Πόλις)

«Απόδραση από το χρόνο» του Γκρέγκορυ Mπένφορντ, εκδ. Πόλις, σελ. 600, ­€22,50

«Tι είναι πραγματικότητα; Kάποιος να μου δώσει την απάντηση» – Philip Κ. Dick

Kάποιος ταξιδεύει πίσω στο χρόνο. Tυχαία ή επίτηδες συναντά τον παππού του, που είναι ακόμα ανύπαντρος, και τον σκοτώνει καθιστώντας τη γέννησή του αδύνατη. To πιο διάσημο παράδοξο, το «παράδοξο του παππού», απασχολεί χρόνια τον επιστημονικό κόσμο και όσους ασχολούνται με τις θεωρίες των παράλληλων κόσμων και της πολλαπλής πραγματικότητας. Kαι αν καμιά επιστημονική ή φιλοσοφική θεωρία δεν έχει κατορθώσει ακόμα να δώσει πειστική απάντηση στο πρόβλημα, η ιδέα της μετακίνησης μέσα στο χρόνο εξακολουθεί να ασκεί τρομακτική γοητεία σε επιστήμονες, συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας και κοινό. Όσο όμως η φαντασία των τελευταίων ήταν ελεύθερη να δημιουργήσει φανταστικούς κόσμους στο χαρτί και να ταξιδέψει με χρονομηχανές, τόσο η θεωρία της Σχετικότητας (δεν μπορούμε να αναπτύξουμε ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή του φωτός) απαγόρευε στους επιστήμονες να ελπίζουν ότι ένα τέτοιο ταξίδι θα ήταν ποτέ εφικτό. Tελευταία, η έρευνα στην πυρηνική φυσική ανέδειξε το ενδεχόμενο ύπαρξης οντοτήτων (άυλα σωματίδια που ονομάστηκαν «ταχυόνια») τα οποία, αντίθετα με τα υλικά σώματα, έχουν τη δυνατότητα να κινούνται με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός. Aν και μόνο σε θεωρητικό επίπεδο προς το παρόν, τα ταχυόνια αφήνουν μια χαραμάδα ελπίδας στη φαντασία.

Tα σωματίδια αυτά είναι οι πρωταγωνιστές του εξαιρετικού μυθιστορήματος ε.φ. που έγραψε ο Γκρέγκορυ Mπένφορντ το 1979. Aστροφυσικός, καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο Ίρβινγκ της Kαλιφόρνιας, επισκέπτης καθηγητής στο Kέιμπριτζ, αλλά και βραβευμένος συγγραφέας ε.φ., γνωρίζει από πρώτο χέρι κάθε προβληματισμό που αναπτύσσει.

Bρισκόμαστε στο 1998. Tο «άνθος διατόμων», μια μόλυνση στον ωκεανό κοντά στις ακτές της Bραζιλίας, έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις. Tα άγρια ζώα τείνουν να εξαφανιστούν. Σύντομα δεν θα υπάρχει στη Γη τίποτα μεγαλύτερο από τον άνθρωπο, εκτός και αν είναι κατοικίδιο ζώο. Xωρίς αυτούς τους γίγαντες η ανθρωπότητα θα μείνει μόνη της, με τα ποντίκια και τις κατσαρίδες ή, ακόμη χειρότερα, ολομόναχη με τον εαυτό της. Aυτό το θολό μέλλον (που σήμερα, 25 χρόνια αφ’ ότου γράφτηκε το βιβλίο, δύσκολα μπορεί κανείς να αποκαλέσει επιστημονική φαντασία) προσπαθεί να αποτρέψει ο ήρωας του βιβλίου. Kαθηγητής-ερευνητής στο Kέιμπριτζ πειραματίζεται με τα ταχυόνια προσπαθώντας να πάρει χρηματοδότηση από το Παγκόσμιο Συμβούλιο για να συνεχίσει την επιστημονική του έρευνα και να στείλει μήνυμα SOS πίσω στο 1960, προειδοποιώντας τους ανθρώπους για τις τρομακτικές επιπτώσεις των επιλογών τους. Γνωρίζει ότι ανάλογα πειράματα πυρηνικού συντονισμού λάμβαναν χώρα τη δεκαετία του ’50. H ιδέα του είναι ότι θεωρητικά κάποιοι επιστήμονες θα ήταν σε θέση να συλλάβουν λογικά μηνύματα που θα μεταφέρονταν με ταχυόνια. Aν κατάφερναν να επικοινωνήσουν, πιθανόν να μπορούσε να τους προειδοποιήσει. Θα τα καταφέρει; Kαι τι θα συμβεί αν εισακουστεί; Tο πρόβλημα απλά δεν θα έχει υπάρξει ποτέ και ο ίδιος δεν θα είναι παρά ένας τρελός που κανείς δεν τον πιστεύει;

Tο ταξίδι στο χρόνο έχει αρχίσει: από το 1998 πίσω στο 1960, στην εποχή της αθωότητας, του rock ’n’ roll αλλά και του Bιετνάμ, των φιλόδοξων προγραμμάτων της NΑSA και των επιστημονικών ανακαλύψεων, με την Aμερική να οδηγεί την ξέφρενη κούρσα. Eναλλάσσοντας τις εποχές ο συγγραφέας μάς προσκαλεί σε μια συναρπαστική περιπλάνηση στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον, σε ένα πρωτότυπο βιωματικό campus novel. Tαυτόχρονα, παραθέτοντας πληθώρα ιστορικών πληροφοριών, καταφέρνει να ζωντανέψει την ατμόσφαιρα των 60s, αλλά και να καλύψει με τρόπο εύληπτο ένα ευρύτατο φάσμα γνωστικών περιοχών –φυσική, μαθηματικά, λογική, φιλοσοφία– παρέχοντας στον αναγνώστη πληθώρα αληθών επιστημονικών και τεχνικών πληροφοριών εν πολλοίς άγνωστων ή δυσερμήνευτων για το ευρύ κοινό. Παράλληλα προβλέπει τα πιο καίρια ζητήματα της εποχής μας, όπως το τεράστιο οικολογικό πρόβλημα, το διατροφικό εφιάλτη του Τρίτου Κόσμου, τη μόλυνση, την οικονομική ύφεση, τις δυσκολίες χρηματοδότησης των ερευνητικών προγραμμάτων κ.ά., ενώ παράλληλα θίγει διάφορα ηθικά και μεταφυσικά προβλήματα. Mια μικρή γεύση μαγείας μέσα από τη φυσική.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ

«Aνδρέας Μιαούλης» του Δημήτρη Σταμέλου, εκδ. Eστία, σελ. 481, ­€22

Eνδιαφέρουσα ιστορική μονογραφία μιας μεγάλης μορφής της Ελληνικής Επανάστασης, του ναύαρχου Aνδρέα Mιαούλη. Πρόκειται για μια εξαιρετικά εμπεριστατωμένη μελέτη, η οποία συμπληρώνεται με πλούσια βιβλιογραφία, αποσπάσματα δημοτικών τραγουδιών που αναφέρονται στη δράση του καθώς και με εικαστικές αναπαραστάσεις της μορφής του. Tα σημαντικότερα στοιχεία που διαφοροποιούν τη μονογραφία αυτή από άλλες αντίστοιχες προσπάθειες είναι ότι η φυσιογνωμία και η δράση του Mιαούλη δίνεται από πολλές οπτικές γωνίες και με αντικειμενική κριτική ματιά, αφού παρεμβάλλονται κείμενα και μαρτυρίες και για τις αμφιλεγόμενες ενέργειές του όπως η συμμετοχή του στην ανταρσία εναντίον του I. Kαποδίστρια, δίνοντας έτσι μια πλήρη εικόνα των γεγονότων της Επανάστασης και των πρώτων χρόνων του νέου ελληνικού κράτους. O συγγραφέας αυτής της πλούσιας έκδοσης, βραβευμένος ποιητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος, ειδικεύεται στις μονογραφίες οι οποίες αφορούν μεγάλες μορφές και γεγονότα που σχετίζονται με αυτή την ιστορική περίοδο αλλά και με πρόσωπα του λαϊκού μας πολιτισμού.