Αγκάθα Κρίστι: μικρό αφιέρωμα στη Βασίλισσα του Εγκλήματος

Μια μικρή προσωπική εισαγωγή. Στην Τρίτη Δημοτικού μάς έχει ζητήσει η δασκάλα να φέρουμε ένα βιβλίο από το σπίτι για να κάνουμε εξάσκηση στην... ανάγνωση. Θα διαβάζαμε δηλαδή δυνατά στην τάξη μερικές σελίδες. Το αφελές οχτάχρονο που ήμουν κάγχασε ειρωνικά. Όχι μόνο δεν χρειαζόμουν εξάσκηση στην ανάγνωση αλλά, αφού είχα διαβάσει ήδη πολλά βιβλία απ’ τη βιβλιοθήκη του σπιτιού, είχα ήδη αποφασίσει −ίσως και ξεκινήσει, δεν θυμάμαι− να γράψω ένα δικό μου μυθιστόρημα. Τέλος πάντων, το γέλιο μου κόπηκε απότομα όταν την άλλη μέρα η δασκάλα, μια οριακά στρουμπουλή νταρντάνα με λιπαρά κατάμαυρα μαλλιά, με μάλωσε επιδεικτικά και πολύ αυστηρά για το βιβλίο που είχα φέρει μαζί. Με είχε στο μάτι, ήμουν εξυπνάκιας και παρλαπίπας. Πεταγόμουν κάθε τρεις και λίγο και μάλλον της χαλούσα το μάθημα. «Δεν είναι αυτό βιβλίο για παιδιά» αποφάνθηκε «δεν ντρέπεσαι να φέρνεις τέτοια βιβλία στο σχολείο» κ.λπ. Το έγκλημα που είχα διαπράξει είναι ότι είχα φέρει μαζί το βιβλίο που διάβαζα εκείνες τις μέρες και δεν ήταν άλλο απ’ το «Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές». Ποιος ξέρει τι την πείραξε, λες και έχει μέσα σπλάτερ και ξεκοιλιάσματα. Τέλος πάντων. Το άγριο και μάλλον άδικο μάλωμα της ξινής δασκάλας ίσως με πείσμωσε και αγάπησα ακόμη περισσότερο την μεγάλη συγγραφέα. 

Η Αγκάθα Κρίστι γεννήθηκε το 1890 στο Torquay της Νοτιοδυτικής Αγγλίας. Ενάντια στη θέληση της μητέρας της, έμαθε μόνη της να διαβάζει στην ηλικία των 5, κυρίως για να μη βαριέται. Ήταν το μόνο παιδί στο σπίτι, το στερνοπούλι που προέκυψε σε μεγάλη ηλικία των γονιών της ενώ τα δυο μεγαλύτερα αδέρφια της είχαν ήδη φύγει. Από τις πρώτες επιρροές της ήταν οι «Μικρές Κυρίες», η μεγάλη της φαντασία και οι διδαχές του Αμερικανού, ελαφρόκαρδου πατέρα της.

Διάφορες αναποδιές στην οικογενειακή της κατάσταση την οδήγησαν στο να περάσει χρόνο στη Γαλλία και την Αίγυπτο στα μικρά της χρόνια, γεμίζοντάς την εικόνες που αργότερα θα εμφανιστούν.

Η δουλειά της ως νοσοκόμα, επίσης, της επέτρεψε να έχει εξαιρετική γνώση των διάφορων δηλητηρίων, που χρησιμοποίησε τελικά ως φονικά όπλα σε πολλές από τις ιστορίες της. Κατάφερε εξάλλου ήδη με το πρώτο της βιβλίο κάτι μάλλον σπάνιο για συγγραφέα: να συμπεριληφθεί σε ένα ιατρικό περιοδικό για τις άριστες γνώσεις της.

Αυτό το πρώτο βιβλίο δεν είναι άλλο από το Mysterious affair at Styles (Κουκουβάγια Σε Καπνοδόχο), μια ιστορία που προέκυψε μετά από στοίχημα με την αδερφή της. «Δεν μπορείς να γράψεις ένα αστυνομικό που ο αναγνώστης να μην μπορεί να μαντέψει τον δολοφόνο μέχρι το τέλος» της είπε. Πού να’ ξερε! Εδώ μας πρωτοσυστήνει και τον αγαπημένο μας Ηρακλή Πουαρό.

Το Mysterious affair at Styles απορρίφθηκε από έξι εκδοτικούς οίκους, μέχρι που το εξέδωσε ο οίκος The Bodley Head το 1920, τέσσερα χρόνια μετά την ολοκλήρωση του.

Μπορεί να μην είχε ξαναδουλέψει σε έργο τέτοιου μεγέθους αλλά η Άγκαθα δεν ήταν ξένη με την πένα. Όπως παρατήρησαν οι  New York Times «Μπορεί αυτό να είναι το πρώτο εκδομένο βιβλίο της Άγκαθα Κρίστι, όμως προδίδει την επιτηδειότητα παλιού χεριού». Όταν ήταν μικρή, έγραφε ποιήματα και άλλα σε μια προσπάθεια επαφής με τον έξω κόσμο.

Αυτά που ακολούθησαν δεν ήταν λιγότερα από 66 μυθιστορήματα τύπου ντετέκτιβ, 14 συλλογές διηγημάτων και κάποια μυθιστορήματα ρομαντικού/κοινωνικού περιεχομένου που εξέδωσε με το ψευδώνυμο Mary Westmacott.

«Η φαντασία είναι καλός υπηρέτης και κακός αφέντης. Η πιο απλή εξήγηση είναι η πιο πιθανή»

Κατά τη γνώμη της, το χειρότερο της βιβλίο ήταν The Mystery of the Blue Train (Το Μυστήριο Του Γαλάζιου Τραίνου). Πρόκειται για μια ιστορία του Πουαρό, γραμμένη τη δύσκολη περίοδο 1926-27, όταν έχασε τη μητέρα της και την χώρισε ο σύζυγος της για μια άλλη γυναίκα. Στους κριτικούς όμως άρεσε. Σε αυτό το βιβλίο αναφέρεται πρώτη φορά και το φανταστικό χωριό St. Mary Mead, που αργότερα θα γίνει το χωριό της Μις Μαρπλ.

Οι βασικοί της ήρωες είναι:

Ο υπερφίαλος Ηρακλής Πουαρό, που αυτοσυστήνεται ως «Ο σπουδαιότερος ντετέκτιβ στον κόσμο». Η Κρίστι εμπνεύστηκε τον παμπόνηρο, ιδιοσυγκρασιακό Βέλγο από τους Βέλγους πρόσφυγες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου που είχαν εγκατασταθεί στο Torquay την εποχή που γράφτηκε το πρώτο της βιβλίο. Δεν μπορούσε να προβλέψει την επιτυχία του ούτε τον συμπαθούσε ιδιαιτέρως. Τον χαρακτήριζε μάλιστα μισητό και κουραστικό. Αναγκάστηκε, όμως, να παραδεχτεί ότι στη μεταξύ τους διαμάχη εκείνος νίκησε εξαιτίας της αγάπης του αναγνωστικού κοινού. Ο ίδιος πρωταγωνιστεί σε 33 μυθιστορήματα και 54 διηγήματα και, όταν η Κρίστι το 1940 έγραψε το έργο που περιγράφει το θάνατο του «Curtain: Poirot's Last Case», το κλείδωσε σε ένα συρτάρι και το έβγαλε μόλις το 1974. Η συγγραφέας ήξερε πολύ καλά ότι χρειαζόταν τον ήρωα της. «Είμαστε φίλοι και συνεργάτες» έγραφε το 1938. «Είμαι κρεμασμένη οικονομικά πάνω του. Από την άλλη πλευρά, αυτός οφείλει ολόκληρη την ύπαρξη του σε μένα». Όταν πέθανε, ο Πουαρό έγινε ο μοναδικός για τον οποίο έχει γραφεί νεκρολογία τους New York Times, χωρίς να αποτελεί πραγματικό πρόσωπο.

Η ντεκτέκτιβ της διπλανής πόρτας Μις Μαρπλ. Η ηρωίδα που της άρεσε το πλέξιμο, η κηπευτική, το κουτσομπολιό και τα μυστήρια. Το αθώο της παρουσιαστικό της επέτρεπε να τριγυρίζει στον τόπο του εγκλήματος χωρίς να κινεί υποψίες, ενώ η Κρίστι αναφέρει ότι ένα κεφάλαιο έμπνευσης για αυτό τον χαρακτήρα το άντλησε από τη γιαγιά της. Αν και υπήρχαν αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ των δύο, η συγγραφέας τόνιζε ένα τους κοινό: «Αν και χαρωπή, πάντα περίμενε το χειρότερο από όλους και από όλα, και πάντα, με σχεδόν τρομακτική ακρίβεια, αποδεικνυόταν ότι είχε δίκιο». Η Μις Μαρπλ εμφανίστηκε σε 12 μυθιστορήματα και 20 διηγήματα, αρκετά λιγότερα από τον Πουαρό, ήταν όμως εξίσου αγαπητή από την πρώτη κιόλας εμφάνιση της το 1927.

Το ζευγάρι Τόμμυ και Τούπενς, που πρωτοεμφανίζεται στο διάσημο «The Secret Adversary» και μπλέκεται σε ιστορίες διεθνούς κατασκοπείας σε τέσσερα μυθιστορήματα και μια συλλογή διηγημάτων. Είναι οι μόνοι ήρωες της Κρίστι που μεγαλώνουν από βιβλίο σε βιβλίο (Στο τέλος του πρώτου βιβλίου παντρεύονται και στη συνέχεια αποκτούν τρία παιδιά) και λέγεται ότι ήταν και οι πιο διασκεδαστικοί κατά τη συγγραφή.

Η λίστα με τα αγαπημένα δικά της βιβλία, όπως την συνέταξε λίγα χρόνια πριν πεθάνει, το 1972, μαζί με το σχόλιο της

And Then There Were None (Δέκα μικροί Νέγροι) – δύσκολη τεχνική, ήταν μια απολαυστική πρόκληση και νομίζω ανταποκρίθηκα ικανοποιητικά.

The Murder of Roger Ackroyd (Ποιος Σκότωσε Τον Ακροϋντ) – ένα αγαπημένο και επίσης η πρώτη φορά που ο αφηγητής είναι και ο ένοχος.

A Murder is Announced (Πρόσκληση Σε Φόνο) – όλοι οι χαρακτήρες ήταν ενδιαφέροντες, και μέχρι να τελειώσει το βιβλίο, ένιωθα ότι τους ξέρω αρκετά καλά.

Murder on the Orient Express (Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές) – και πάλι επειδή ήταν μια καλή ιδέα, αυτή της πλοκής.

The Thirteen Problems – μια καλή σειρά από ιστορίες

Towards Zero (Ένα Σχέδιο Δολοφονίας) – το βρήκα ενδιαφέρον, το να δουλέψω σε μια ιδέα όπου άνθρωποι από διαφορετικά μέρη προχωρούν προς ένα φόνο, αντί να αρχίζουν με το φόνο και να προχωρούν από εκεί.

Endless Night (Ατέλειωτη Νύχτα) – το δικό μου αγαπημένο αυτή τη στιγμή.

Crooked House (Η Σοφίτα Με Τις Αράχνες) – βρήκα την ιδέα της μελέτης μιας συγκεκριμένης οικογένειας ενδιαφέρουσα.

Ordeal By Innocence (Η Δοκιμασία Της Αθωότητας) – μια ιδέα που την είχα για αρκετό καιρό πριν αρχίσω να τη δουλεύω.

The Moving Finger (Δηλητήριο Σε Μικρές Δόσεις ) – το ξανα-διάβασα πρόσφατα, και το διάβασμα το βρήκα απολαυστικό, πολύ απολαυστικό.

*Όλα τα στοιχεία και οι φωτογραφίες είναι από το πολύ ενημερωμένο https://www.agathachristie.com.

*Οι ελληνικοί τίτλοι των βιβλίων είναι από τις εκδόσεις Λυχνάρι, οι γνωστές εκδόσεις της Κρίστι με το κίτρινο εξώφυλλο, εκτός από το Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές που το είχα διαβάσει σε έκδοση που χρησιμοποιούσε αυτό τον τίτλο και δε μπορώ να το πω αλλιώς.