Μάκης Τσίτας

Ο συγγραφέας μιλά για το φθόνο που μπορεί να προκαλέσει μια βράβευση, και για το εικονογραφημένο βιβλίο του για ενήλικες «Το Ξανά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Η φυσιογνωμία του Μάκη Τσίτα έχει μια «αλμοδοβαρική» ποιότητα που δεν προσδιορίζεται εύκολα. Αγαπήθηκε πολύ αλλά και μισήθηκε, κυρίως για την τιμητική διάκριση του μυθιστορήματός «Μάρτυς μου ο θεός» με το βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014. Ο ίδιος, μακριά από το στερεότυπο του βραβευμένου συγγραφέα, ενώ διασκέδαζε με τις αντιδράσεις, κυκλοφόρησε και το νέο του βιβλίο εντελώς διαφορετικής φιλοσοφίας.

Παρακολουθώ την ομιλία του στη Λέσχη Αναγνωστών στο Μεταίχμιο όπου οι παρευρισκόμενοι αντιμετωπίζουν τον ήρωα του «Μάρτυς μου Θεός» σαν να έχει υπόσταση∙ τον αντιπαθούν, τους προσβάλλει, τον νιώθουν. Μια κοπέλα που τη λένε Όλγα μάλιστα έχει φέρει το επιστημονικό του ψυχογράφημα.

Ο Μάκης τούς απαντά ζεστά και φιλικά και κλείνει μιλώντας για τη ζωή του χωρίς περιστροφές. Για τις άδειες ώρες μέσα στην νταλίκα του πατέρα του που μικρός τις γέμιζε με αναγνώσεις, για τα αλουμινόχαρτα με τα οποία τύλιγε επίτηδες τα λογοτεχνικά βιβλία για να περνούν για σχολικά στα μάτια της μαμάς του, για την εφηβική μοναξιά του στα Γιαννιτσά της δεκαετίας του ’80, για τις δουλειές του πριν κάνει το diastixo.gr. Οι περιγραφές έχουν εκπληκτική ακρίβεια στο συναίσθημα όπως τις αφηγείται με ευγένεια, φλεγματικό χιούμορ και την πράα του φωνή (που είναι καλή και στο τραγούδι).

Πολλοί θα διαφωνούσαν με την τόση σεμνότητά του. Περίπου τα παρακάτω (και ένα τραγουδάκι) είπαμε τρώγοντας πάστα σε παλιό ζαχαροπλαστείο. Ιπποκράτους και Ναυαρίνου γωνία.

Τι πρόσφερε το βραβείο στο «Μάρτυς μου ο Θεός»;

Το βιβλίο είχε έτσι και αλλιώς μια καλή πορεία από την πρώτη στιγμή που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη, πήρε πολύ καλές κριτικές και αγαπήθηκε από τους αναγνώστες. Το βραβείο όμως έφερε αύξηση των πωλήσεων, μεγαλύτερη δημοσιότητα και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να μεταφραστεί στο εξωτερικό: μέχρι τώρα έχουν κλειστεί συμφωνίες με εκδοτικούς οίκους οχτώ χωρών.

Τι αλλαγές έφερε στη ζωή σου;

Μου έφερε ασφαλώς πολύ μεγάλη χαρά και ικανοποίηση, αλλά δεν την άλλαξε σε κάτι. Τα βραβεία δεν σε κάνουν καλύτερο συγγραφέα, καλό είναι να τα βάζει κανείς λίγο αργότερα στην άκρη και να συνεχίζει να κάνει τη δουλειά του όπως ξέρει. Μια δημοσιογράφος με ρώτησε αν θα έχω στο εξής άγχος όταν γράφω και της απάντησα πως δεν περίμενα το βραβείο για να αγχωθώ, έτσι κι αλλιώς αγχώνω εγώ τον εαυτό μου: η πρώτη γραφή οποιουδήποτε κειμένου μου συνήθως δεν μ’ αρέσει καθόλου κι έτσι το δουλεύω συνέχεια μέχρι να φτάσω σ’ ένα επιθυμητό αποτέλεσμα.

Έχουμε και λέμε: πρωτότυπη δομή και γλώσσα, ένας χαρακτήρας εντελώς πραγματικός που είναι ταυτόχρονα ελληνικός και ευρωπαϊκός και οικείος. Τι ξεχώρισαν οι επιτροπές κι αποφάσισαν να δώσουν στο «Μάρτυς μου ο θεός» αυτή τη διάκριση;

Τώρα αν σου πω ότι αυτά ακριβώς ήταν τα στοιχεία που ξεχώρισαν θα νομίζεις πως σου κάνω πλάκα! (γέλια)

Το οξύμωρο είναι ότι, ενώ πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική βράβευση, διαβάσαμε και ακούσαμε λιγότερα απ’ όσα περιμέναμε. Πώς το σχολιάζεις αυτό;

Είσαι η πρώτη που με ρωτάς. Όντως τα ΜΜΕ δεν ασχολήθηκαν όσο θα περίμενε κάποιος. Μάλλον γιατί δεν τους ενδιαφέρει ο πολιτισμός και μάλιστα το βιβλίο. Αλλά ακόμα κι εκείνα που έχουν πολιτιστικά θέματα δεν πολυασχολήθηκαν, το πέρασαν τα περισσότερα στα ψιλά ή δεν έγραψαν καθόλου. Το ενδιαφέρον σ’ αυτή την ιστορία είναι ότι πολλοί από αυτούς τους δημοσιογράφους είναι άνθρωποι που λόγω της δουλειάς μου τους ξέρω πολλά χρόνια και στο Facebook μου έγραφαν με θαυμαστικά «μπράβο» και «συγχαρητήρια» και άλλα διάφορα. Ίσως περίμεναν να τους τηλεφωνήσω για να τους πω «σε παρακαλώ, γράψε κάτι» ή «έλα να κάνουμε μια συνέντευξη». Τι να πεις…

Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε και φθόνο;

Θα μπορούσαμε (γέλια). Η αλήθεια είναι πως είδα το φθόνο και στα μάτια αρκετών ομοτέχνων και στην περίπτωση της βράβευση στις Βρυξέλλες αλλά και της τιμητικής εκδήλωσης που έκανε στην Τεχνόπολη ο Γιώργος Καμίνης. Δεν άρεσε σε πολλούς που ο Δήμος της Αθήνας έκανε πρώτη φορά εκδήλωση για λογοτέχνη κι αντί αυτός να είναι ενενήντα χρονών ήταν μόλις σαραντατεσσάρων. Αν και όλους όσοι πήραν το ίδιο βραβείο (κάποιοι ήταν μικρότεροι από μένα) τους τίμησαν στις χώρες τους και οι δήμαρχοι και οι υπουργοί Παιδείας ή Πολιτισμού και σε πολλές περιπτώσεις οι πρωθυπουργοί ή και οι Πρόεδροι της Δημοκρατίας. Αλλά εδώ είναι Ελλάδα… Ωστόσο, εισέπραξα μεγάλη αγάπη και εκτίμηση από τους ανθρώπους που με τίμησαν με την παρουσία τους και ήμουν πολύ συγκινημένος – το ίδιο συνέβη και στη γενέτειρά μου τα Γιαννιτσά, στην τιμητική εκδήλωση που οργάνωσε ο δήμαρχος Πέλλας.

Πάντως μας εξέπληξες με «Το Ξανά», το παιχνιδιάρικο πλασματάκι που φιγουράρει στο αμέσως επόμενο και πιο πρόσφατο βιβλίο σου. Είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Πώς πήγες σε αυτή την επιλογή;

Από τα χρόνια της εφηβείας μου είχα βάλει στόχο να φτιάξω ένα βιβλιαράκι που να μιλάει για την αγάπη και τον έρωτα με χιουμοριστικό τρόπο. Και να μπορεί να το χαρίζει κάποιος στο έτερόν του ήμισυ. Το κείμενο άρεσε στην Έλενα Πατάκη και αποφάσισε μόλις το διάβασε να το εκδώσει. Η Λίλα Καλογερή έβαλε τις υπέροχες ζωγραφιές της και μετά από ένα χρόνο δουλειάς βγήκε «Το Ξανά», το «εικονογραφημένο βιβλίο για ενήλικες». Και μάλιστα με τρία διαφορετικά εξώφυλλα. Το έχουν πάρει βέβαια και σε σχολεία νομίζοντας ότι είναι παιδικό, αλλά ευτυχώς δεν ξένισε τα παιδιά, πήραν άλλα πράγματα από το βιβλίο.

Τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον;

Μέχρι το τέλος του χρόνου θα κυκλοφορήσουν δύο βιβλία για μικρά παιδιά («Ο δικός μου ο μπαμπάς» απ’ τις εκδόσεις Πατάκη και «Μια μικρή διάσημη» από τις εκδόσεις Ψυχογιός) και ο νέος δίσκος του σημαντικού συνθέτη Γιώργου Σταυριανού που περιλαμβάνει και τρία τραγούδια σε δικούς μου στίχους. Ξεκίνησα και μια νουβέλα πριν από καιρό αλλά πάει με πολύ αργούς ρυθμούς. Δυστυχώς δεν γράφω όσο θέλω, το diastixo.gr είναι πολύ απαιτητικό, δουλεύω πολλές ώρες… Οπότε για να ασχοληθώ με τα γραπτά μου κλέβω διαρκώς από το χρόνο που δεν έχω.