Ζαφείρης Νικήτας: Ποίηση στην κόψη της ομορφιάς

«Κι έγιναν οι κόρες των ματιών της / δυο μικρά μαμούθ μέσα σε παγετώνα».

Οι δύο τελευταίοι στίχοι του ποιήματος «Η Αμάγια», με το οποίο ξεκινά η συλλογή «Τα νερά του μετανάστη», όπως επίσης και η αίσθησή μου πως αυτή τη στιγμή στη Θεσσαλονίκη πέρα από γκουρμέ κουζίνες παράγεται και εξίσου δυνατή ποίηση, με ώθησαν να γνωρίσω καλύτερα τον Ζαφείρη Νικήτα. Γεννήθηκε το 1983, σπούδασε νομικά και θέατρο στο ΑΠΘ κι έκανε μεταπτυχιακό στην ιστορία, τη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία του δικαίου. Το 2015 εκπροσώπησε την Ελλάδα στη 17η Μπιενάλε Νέων Λογοτεχνών στο Μιλάνο, ενώ ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και φιλοξενούνται στο σάιτ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Υπάρχει μια συλλογιστική, κάτι που σε καθόρισε μα και σε επέλεξε, αν μου επιτρέπεις, ως προς τη θεματική της νέας σου ποιητικής συλλογής; Πάντα με καθορίζει η ακαριαία έμπνευση, αυτό το φωτεινό νήμα που αρπάζεις και σε αρπάζει, σαν αχτίδα που δρασκελίζει το παράθυρό σου. «Τα νερά του μετανάστη» μιλούν για την ταχύτητα του αισθήματος, τη σφοδρότητα της κίνησης. Η Αμάγια χάνει τους γονείς της, ο Ματίας ανακαλεί την αγαπημένη του, ο Πίλσνερ αιθεροβατεί στο μέλλον. Άνθρωποι που ανασαίνουν, ποίηση στην κόψη της ομορφιάς – αυτή είναι η συλλογιστική μου.

Home is where the heart is. Τι γίνεται όμως αν αποκοπούν η καρδιά και το σώμα, βίαια και αναίτια από την εστία τους, είτε χωροταξική είτε συναισθηματική; Δείχνει να σε απασχολεί, νομίζω, αυτό το ξερίζωμα και η απομάκρυνση από τους οικείους «τόπους». Πάντα δύο θάλασσες αντιμάχονται μέσα μας. Από τη μία η έξοδος, ο έρωτας, η περιπέτεια, κι από την άλλη η ασφάλεια, η θαλπωρή, η εστία. Το σώμα μας είναι μια απόχη που κυνηγά ακατάπαυστα την καρδιά. Χάνοντας την εστία μας κινδυνεύουμε αλλά ταυτόχρονα ενεργοποιούμαστε – αυτή την επίμονη αισιοδοξία ήθελα να σκιαγραφήσω, στίχο με στίχο, λέξη με λέξη, στα «νερά του μετανάστη». Η συλλογή είναι ένας ύμνος στην ανθρώπινη επιβίωση.

Μου έλεγες πως αφορμή, έναυσμα και κινητήρια δύναμη των ποιημάτων σου ήταν το άρθρο μιας εφημερίδας που διάβαζες καθώς ταξίδευες στα βάθη της Ευρώπης. Πώς εμπνέεσαι και δημιουργείς; Ποιο είναι το τσακ που χρειάζεσαι για να γράψεις; Ταξίδευα με το αεροπλάνο προς το Σάλτσμπουργκ για μια σκηνοθετική μου εργασία. Άνοιξα την εφημερίδα και το μάτι μου έπεσε στη φωτογραφία μιας γυναίκας από τη Λιβερία, με το όνομα Φάτου. Την ερωτεύτηκα και έγινε η μούσα μου, μια μούσα των μεταναστών. Εμπνέομαι πάντα από τη ζωή, από το πρόσωπο μιας γυναίκας, από τον ήχο των λέξεων, από το θρόισμα των φύλων.

Υπάρχει νομίζω μια θεατρική μα και μουσική από πλευράς ρυθμού εκφορά, τοποθέτηση και αντίληψη των ποιημάτων σου. Ιδέα μου είναι; Και μια σύνδεση με τις εικόνες και τους ήχους του The Sinking of Titanic. Διόρθωσέ με, αν κάνω λάθος, μα δείχνεις να θέλεις να συνομιλήσεις με τέχνες πέραν της ποιητικής. Η ποίηση είναι μουσική. Ο ποιητής ενορχηστρώνει σπαράγματα αισθημάτων, χορδές λέξεων, μνήμες και προσδοκία μέλλοντος. Είμαι βαθύτατα σωματικός. Τα ποιήματά μου είναι ρυθμοί του σώματός μου, κάθε σελίδα ένας παλμογράφος μου. Το θέατρο μου δίδαξε την επικοινωνία – όταν γράφω, πάντα απευθύνομαι. Συνομιλώ με τη σκηνοθεσία, την performance, τον κινηματογράφο. Η ποίηση είναι για μένα κοιτίδα, μια πανσπερμία όλων των τεχνών, ένας βατήρας καθημερινού άλματος.

Πόσο σε καθορίζει η Θεσσαλονίκη; Θέλω να πω, θα έγραφες με το ίδιο τέμπο και στιλ οπουδήποτε και να ζούσες, ή επιδρούν μέσα σου και πάνω σου ο Βορράς, η υγρασία κι όλα αυτά που απαρτίζουν και συνομολογούν την εδώ ιδιαίτερη αστική ζωή; Σκέφτομαι αυτό: η υγρασία της Θεσσαλονίκης σε υποχρεώνει σε εγρήγορση, μαθαίνεις να κάνεις έναν διπλό κόπο όταν ξυπνάς, για να σηκώσεις αυτό το βαρύ σεντόνι από πάνω σου. Με τα χρόνια έχω μάθει να εργάζομαι παντού, ένας νομάς με ιδιοσυγκρασία κατοίκου, να αγαπώ τη φιλοξενία και να την προσφέρω όπου κι αν βρίσκομαι. Πατρίδα είναι η καρδιά που μένει ανοιχτή. Κι η καρδιά μου ανήκει στην αγάπη.

Κατάσταση πολιορκίας, κατάσταση κινδύνου, κατάσταση πραγμάτων, μίλησέ μου για καταστάσεις του νεωτερικού κόσμου που σε απασχολούν και εντός τους παρατηρείς, αλιεύεις και δημιουργείς. Με απασχολεί η έκσταση κι ο τρόμος. Το ψεύδος της πολιτικής και η αλήθεια του αγγίγματος. Η τέχνη είναι για μένα κοινωνικό φαινόμενο, ένας τρόπος σύγκλισης και αποκλίσεων, έντασης και διαλόγου. Ζούμε σε μια εποχή μυθική. Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας είναι τόσο παραβολές όσο και πραγματικότητες. Οι σεισμοί, η πτώση των Δίδυμων Πύργων, οι διασώσεις των μεταναστών, τα ναυάγια: όλη η ζωή γύρω μας είναι ένα ψηφιδωτό από έκρυθμες καταστάσεις. Κι εμείς, μέσα στην κίνηση επιχαίρουμε κι αγωνιούμε, ομορφαίνουμε και σκοτεινιάζουμε, ανοιγόμαστε στην πλώρη της ημέρας, χωρίς να μας νοιάζει η κατάληξη. Είτε φυσήξει άνεμος είτε τραβήξουμε κουπί, εμείς θα προχωράμε.

Η συλλογή ποιημάτων «Τα νερά του μετανάστη» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι. Ο σχεδιασμός και η επιμέλεια της έκδοσης ανήκουν στην Πόπη Γκανά.