Το «Ηλεκτρικό πρόβατο» του Φίλιπ Κ. Ντικ

Μηχανικά ανθρωποειδή που επαναστατούν απέναντι στις προσχεδιασμένες τους χρήσεις, επικηρυγμένοι από τον Άρη με υπερκόσμια ρώμη και άφατη νοημοσύνη, κεφαλοκυνηγοί δίποδων εγκεφαλικών μονάδων οι οποίες βρίσκονται σταθερά ένα βήμα πέρα από τα αμφίβολα τεστ ανάλυσης των διωκτών τους, θνησιγενή προγράμματα αποικισμού στο ηλιακό σύστημα που βυθίζουν τους διαστημικούς πιονέρους στη θλίψη, προσβεβλημένοι από τη μολυσματική ακτινοβολία απόκληροι της Γης βυθισμένοι στα χαμηλότερα σκαλοπάτια της εξελικτικής κλίμακας, συναισθηματικά όργανα τα οποία ρυθμίζουν τις αμβλύνουσες ανθρώπινες διαθέσεις, δεσποτικές επίβουλες πολυεθνικές, αλληλεπιδραστικές θρησκείες που ανταγωνίζονται τον τηλεοπτικό προσηλυτισμό, βιντεόφωνα, χόβερκαρ, λέιζερ, η ιδιοκτησία ζώων ως επιτομή κοινωνικής καταξίωσης, η αδιάπτωτη ραδιενεργή βροχή στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο και τα αποσαθρωμένα κτιριακά συγκροτήματα, σκουπίδια που συνωστίζονται ολοένα υπογραμμίζοντας την ερείπωση καθετί οικουμενικού: Η φουτουριστική δυστοπία που οραματίστηκε ο Φίλιπ Κ. Ντικ το 1968 ταιριάζει απόλυτα στο σήμερα. Καταβροχθίσαμε καθηλωμένοι την επανέκδοση του κλασικού νουάρ επιστημονικής φαντασίας.

Μοιραία το «Do Androids Dream of Electric Sheep?» θα συγκρίνεται παντοτινά με την κινηματογραφική μεταφορά του Ρίντλεϊ Σκοτ. Επομένως, στο βιβλίο μας συνεπαίρνουν προπάντων όλα όσα δεν χώρεσαν στο «Blade Runner». Η μοναδική ικανότητα του συγγραφέα να θέτει ηθικούς, φιλοσοφικούς και ψυχολογικούς προβληματισμούς μέσα από τη φόρμα του sci-fi. Η απεικόνιση του ανθρώπου ως ασήμαντου εξαρτήματος σε ένα πολύπλοκο σύμπαν. Η ανίχνευση των ποικιλότροπων μεθόδων καταπίεσης του ανθρώπου από το σύστημα –μέσα από την πολιτική, την οικονομία, την τεχνολογία, τη θρησκεία ή την κουλτούρα. Το τεχνητό που μιμείται το αυθεντικό, καταλήγοντας να το αντικαθιστά –εδώ υπάρχει πολύ ζουμί για όλους εμάς τους ψηφιακούς υπηκόους, πρόκειται ωστόσο για μια ιδέα που κατέτρεχε τον Ντικ από τη δεκαετία του ’40, η θεωρία ότι «στο είδος μας υπάρχει μια διακλάδωση, μια διχοτόμηση ανάμεσα στο αληθινά ανθρώπινο και σε αυτό που μιμείται το αληθινά ανθρώπινο». Σαν όλους τους αριστοτέχνες της αφήγησης, ο Φίλιπ Κ. Ντικ συνομιλεί με το Θεό, χωρίς να διστάζει να τον αναθεματίσει.

Η υπόθεση, πασίγνωστη από τη μεγάλη οθόνη, προκύπτει πολύ πλουσιότερη στη μυθιστορηματική εκδοχή της, ενώ ξεδιπλώνει ζωηρότερες αποχρώσεις. Ο Ρικ Ντέκαρντ είναι κυνηγός επικηρυγμένων της αστυνομίας του Σαν Φρανσίσκο. Ξυπνά κάθε πρωί πλάι στην αποξενωμένη γυναίκα του, κάτω από έναν ουρανό γεμάτο ραδιενεργά σωματίδια που γεμίζουν τα ρουθούνια του θανατερή μόλυνση –άλλη μια κληρονομιά του Τελικού Παγκόσμιου Πολέμου.

Οι διαθέσεις του, καθώς και όσων ξέμειναν στη Γη αποφεύγοντας τα κυβερνητικά προγράμματα διαπλανητικού αποικισμού εναρμονίζονται με τις απαιτήσεις της καθημερινότητας μέσω των τεχνητών εγκεφαλικών διεγέρσεων της συσκευής Πένφιλντ –ένα δεύτερο γκάτζετ φέρνει τους κατοίκους σε τακτική τηλεπαθητική επικοινωνία με το θρησκευτικό μεσσία Μέρσερ, ενώ μια υπεράνθρωπη φιγούρα χειραγωγεί το συλλογικό ψυχισμό μέσα από τον τηλεοπτικό δέκτη. Όνειρο του Ντέκαρντ είναι να αντικαταστήσει το ηλεκτρικό του πρόβατο με ένα αληθινό ζώο, καθώς πρόκειται για το απαραίτητο πειστήριο αυτοπραγμάτωσης σε έναν πλανήτη που έχει αφανίσει τα ζώα.

Όταν μια προηγμένη ομάδα ανδροειδών, εξοπλισμένη με το λειτουργικό Νέξους-6, που ξεπερνά τις αντιληπτικές ικανότητες των περισσότερων ανθρώπων και το οποίο τα τεστ νοημοσύνης αδυνατούν να ανιχνεύσουν αποδρά, ο Ντέκαρντ αναλαμβάνει να τα «αποσύρει». Μονάχα για να ανακαλύψει ότι ο υπηρέτης έχει γίνει πιο εξελιγμένος από τον κύριό του. Το κλειδί του αινίγματος είναι η ενσυναίσθηση, η ικανότητα ταύτισης, που διαπερνά ολόκληρο το έργο. Μισό αιώνα μετά την κυκλοφορία του, το «Ηλεκτρικό πρόβατο» παραμένει ένα αγέραστο αριστούργημα.

Φίλιπ Κ. Ντικ, «Το ηλεκτρικό πρόβατο», σελίδες 272, εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση Δημήτρης Αρβανίτης