Παναγιώτης Πετράκης

«Έξοδος» από την οικονομική κρίση και είσοδος σε μία νέα αναπτυξιακή περίοδο. Ο Παναγιώτης Πετράκης, καθηγητής Οικονομικών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου αποτυπώνει στο βιβλίο του τις προβλέψεις για την εξέλιξη των πραγμάτων έως το 2020, διαπιστώνοντας ότι ακόμα κι αν το θετικό σενάριο επιβεβαιωθεί, η αναμενόμενη ανάκαμψη, δε θα καταφέρει να απορροφήσει το οικονομικό και κοινωνικό κόστος που θα έχει δημιουργηθεί. Προτείνει, λοιπόν, τους τρόπους για θετικότερη έκβαση των ελληνικών πραγμάτων όχι μόνο σε επίπεδο αριθμών, αλλά και της κοινωνίας. Τον ρωτήσαμε πώς κάτι τέτοιο θα γίνει εφικτό.

Στο βιβλίο σας παρουσιάζετε ένα διάγραμμα με την προβλεπόμενη από το ΔΝΤ ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ τον Μάιο του 2010 και την πραγματική μεταβολή Γατί θεωρείτε ότι το ΔΝΤ έπεσε έξω στις προβλέψεις του για την πορεία της ελληνικής οικονομίας;

Το ΔΝΤ δεν έπεσε έξω στις προβλέψεις του μία φορά, αλλά πολλές. Να σημειώσω μόνο ότι οι επιπτώσεις του λάθους αυτού πέρα από το κοινωνικό κόστος είχαν και έχουν σοβαρότατες πολιτικές διαστάσεις. Μία πρώτη ερμηνεία του λάθους αυτού σχετίζεται με το λεγόμενο ζήτημα των «πολλαπλασιαστών». Με άλλα λόγια είναι γνωστό ότι όταν μειώνονται οι δημόσιες δαπάνες (ή αυξάνονται οι φόροι), μειώνεται η δραστηριότητα της συνολικής οικονομίας. Τον Οκτώβριο του 2010 στην επίσημη έκθεσή του το IMF είχε πει ότι όταν μειώνονται οι δημόσιες δαπάνες 1%, μειώνεται το ΑΕΠ 0,5%. Συνέπεσε μάλιστα τότε (Δεκέμβριος 2010) να ετοιμάζω το προηγούμενο βιβλίο μου για την Ελληνική Οικονομία και τόνισα πόσο λάθος ήταν η εκτίμηση αυτή. Παρόμοια κριτική άσκησαν και πάρα πολλοί συνάδελφοι σε όλο τον κόσμο. Έπρεπε να περάσουν 14 μήνες για να παραδεχτεί δημοσίως ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ (O. Blanchard) το λάθος. Και έπρεπε να περάσει άλλος είναι σχεδόν χρόνος από τότε για να έχουμε σήμερα κάποια δείγματα αλλαγής στάσης στην πολιτική του. Είναι τόσο επίμονο το λάθος στις προβλέψεις, που πολλές φορές με κάνει να σκέπτομαι ότι δε μπορεί να ήταν μόνο μία λανθασμένη τεχνική εκτίμηση. Ας το συζητήσουμε κάποια άλλη φορά.

Τα λάθη του μνημονίου και της τρόικας ποια ήταν; Αγνόησε ότι το πολιτικό προσωπικό της χώρας δεν ήταν έτοιμο να προχωρήσει σε μεγάλες ρήξεις;

Να διακρίνουμε το ζήτημα της απόφασης για τη διάσωση από το σχέδιο της διάσωσης. Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι ήταν ορθή η απόφαση να διασωθεί η χώρα σε αντιδιαστολή με το να πτωχεύσει (δραχμή κ.τ.λ.). Αλλά ευθύς εξαρχής πάρα πολλοί είχαμε μείνει έκπληκτοι με την ευκολία που αποφασίστηκε να εφαρμοστεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα σε τόσο σύντομο διάστημα. Η Γερμανία που αποφάσισε να εφαρμόσει ένα κατά πολύ ηπιότερο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα χρειάστηκε 13 χρόνια περίπου (1997 – 2010) για να αποδώσει. Τι περίμεναν να συμβεί εδώ σε δύο χρόνια; Η Ελληνική κοινωνία είχε φτιάξει αυτό το εξαιρετικά περίεργο «κοινωνικό επιχειρηματικό μοντέλο» όχι διότι αποτελείται από τεμπέληδες και κυνηγούς της «μικρότερης προσπάθειας». Υπάρχουν και αυτά τα φαινόμενα βέβαια. Υπήρξαν και υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι που επέδρασαν στη δημιουργία του. Μην ξεχνάμε ότι είναι η τέταρτη μεγάλη πτώχευση στην ιστορία του Νεοελληνικού κράτους. Όταν δούμε έτσι λοιπόν τα ελληνικά προβλήματα, τουλάχιστον θα καταλήξουμε ότι χρειαζόταν πολύ μεγαλύτερη παιδεία και γνώσεις στους διαχειριστές της πτώχευσης για να την αντιμετωπίσουν. Το πολιτικό προσωπικό (από όλες τις πτέρυγες) που τη διαχειρίστηκε είχε τρία ακόμα βασικά αρνητικά χαρακτηριστικά: α) προερχόταν από την προ κρίσης περίοδο, άρα δεν είχε πολιτικές εντολές μεταβολής, β) αντιπροσώπευε μία κοινωνία που σε σημαντικό βαθμό δεν είχε κατανοήσει την αναγκαιότητα σημαντικών μεταβολών και γ) διακατέχετο από την ανάγκη της πολιτικής επιβίωσης παρά από την αναγκαιότητα εκτέλεσης του πολιτικού καθήκοντος.

Αν εξαρχής είχαμε εφαρμόσει πιστά όσα μας ζητούσαν, δηλαδή υλοποιούσαμε το αρχικό μνημόνιο, θα ήταν σήμερα διαφορετική η κατάσταση;

Μέχρι σήμερα πολλά πράγματα έχουν γίνει με τεράστιο κοινωνικό κόστος και πολλά πράγματα πρέπει να γίνουν ακόμα. Έλεγα σε Γερμανούς συναδέλφους σας ότι εάν επιχειρούσαν να δουν τον ανάλογο κοινωνικό πόνο για την Γερμανική κοινωνία, θα συνειδητοποιούσαν ότι 1,5 εκ. άνεργοι Έλληνες αντιστοιχούν σε 11 εκατ. ανέργους Γερμανούς. Εάν όμως οι Γερμανοί είχαν σήμερα 11 εκ. ανέργους, τότε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης θα ήταν ένας παράδεισος μπροστά στην κατάσταση που θα επικρατούσε σήμερα! Το αρχικό μνημόνιο στα βασικά του σημεία υλοποιήθηκε. Όχι σε όλα τα σημεία βέβαια. Το μεγάλο μέρος της ενοχής της αποτυχίας κατά τη γνώμη μου δε βαραίνει την ελληνική πλευρά. Ό,τι πάντως και να είχε κάνει η ελληνική πλευρά στο ζήτημα της προοδευτικής επίλυσης των διαρθρωτικών λύσεων, δε θα ήμασταν πολύ καλύτερα. Ο λόγος είναι απλός: Αφενός μεν δεν μπορούμε να βγούμε στις αγορές εφόσον το hair- cut του 2011 έχει «κάψει» τους επενδυτές σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και β) συνεχίζει να επικρέμεται ξανά ο κίνδυνος της χρεοκοπίας, αφού στο hair-cut του 2011 δε συμμετείχε και ο λεγόμενος δημόσιος τομέας. Συγχρόνως, λόγω της επικρατούσας οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη, βρίσκεται πολύ μακριά από τη σκέψη τους μία πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης στην ελληνική οικονομία. Εάν βεβαίως ξυπνούσαμε όλοι μαζί μία μέρα, σκεπτόμαστε σαν τους Ολλανδούς, είχαμε μία άλλη κοινωνικοοικονομικά χώρα σε μία άλλη ευρωζώνη, ναι τότε θα ήταν πολύ καλύτερη η εξέλιξη της ελληνικής υπόθεσης.

Στο 9ο κεφάλαιο αναλύετε τα 3 πιθανά σενάρια εξέλιξης της ελληνικής οικονομίας. Ποια πιθανότητα δίνετε σήμερα στο καθένα από αυτά;

Στο επικρατέστερο σενάριο οικονομικής εξέλιξης της ελληνικής οικονομίας θα έδινα σήμερα 70% πιθανότητα υλοποίησης. Αυτό το σενάριο περιλαμβάνει χαμηλή, αλλά θετική εξέλιξη στην περίοδο 2014 – 2018. Σημειώστε ότι η ανεργία έχει πάντα δύο χρόνια υστέρηση στη μεταβολή της. Υπάρχει και ένα καλύτερο σενάριο στο οποίο οι Ευρωπαίοι μας δίνουν ένα επιπρόσθετο hair-cut, ίσως με τη μεταφορά πόρων από το δημόσιο χρέος στον ευρωπαϊκό μηχανισμό επίβλεψης των τραπεζών και το ξένο κεφάλαιο εμφανίζει «ξαφνικό έρωτα» για την ελληνική οικονομία. Στην περίπτωση αυτή βλέπω μία απότομη αύξηση του ΑΕΠ στην ίδια περίοδο. Θα έδινα 25% πιθανότητα. Τέλος θα έδινα και ένα 3%-5% πιθανότητα αρνητικού ατυχήματος. Τα σενάρια αυτά διατυπώνονται με την προϋπόθεση ότι ισχύουν δύο συνθήκες: α) εάν και όταν υπάρξει πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα δε θα ανατρέψει τη σχέση με την ΕΖ και β) οι εξελίξεις στην Ευρωζώνη θα είναι περίπου ομαλές. Ίδωμεν.

Το βιβλίο «Έξοδος» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΥΡΑΣΙΑ