Ο Αυστραλός συγγραφέας που κέρδισε το περσινό Booker με ένα «μεγαλειώδες μυθιστόρημα για τον έρωτα και τον πόλεμο», σύμφωνα με την ανακοίνωση της κριτικής επιτροπής, δεν θα μπορούσε να διαλέξει μια περισσότερο προσωπική ιστορία για να διηγηθεί. Βασισμένο στα βιώματα του πατέρα του, αιχμαλώτου των Ιαπώνων στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το «Μονοπάτι για τα βάθη του βορρά» εκτυλίσσεται γύρω από τη δημιουργία του Σιδηροδρόμου του Θανάτου, της γραμμής που κατασκευαζόταν το 1943 από εκατοντάδες χιλιάδες σκλάβους προκειμένου να συνδέσει την Ταϊλάνδη με τη Βιρμανία. Ανάμεσά τους, 13.000 Αυστραλοί, με τον αξιωματικό και χειρουργό Ντορίγκο Έβανς να ηγείται στον καθημερινό αγώνα προστασίας από τη χολέρα, την ασιτία και το θάνατο μέσω της εξοντωτικής εργασίας. Οι περιγραφές των βαναυσοτήτων, καθώς το εγχείρημα καταρρέει μαζί με τους αιχμαλώτους που φυλλορροούν από το ξύλο των δεσμωτών και τα παράσιτα της ζούγκλας, προσδίδουν μεγαλύτερο συναισθηματικό αντίκτυπο στην άλλη όψη των εμπειριών του Έβανς, που διεξάγει ταυτόχρονα με τις φρικαλεότητες του πολέμου τις προσωπικές του μάχες στα χαρακώματα του ερωτικού πάθους.
Οι περιπέτειες του κομμουνιστικού κινήματος στις ΗΠΑ και το ρεζουμέ μιας συναρπαστικής περιόδου για την αμερικάνικη ιστορία, που νομοτελειακά πέρασε σαν υποσημείωση στο καπιταλιστικό λίκνο της απέναντι πλευράς του Ατλαντικού. Οι «κόκκινες βασίλισσες» του τίτλου είναι οι Ρόουζ και Μύριαμ, μητέρα και κόρη, και το βιβλίο αυτό είναι η καταγραφή της ιστορίας τους, από τη δεκαετία του ’50 ως τα τέλη του 20ού αιώνα, με τρόπο που το προσωπικό ξεδιπλώνεται συλλογικά, διαπερνώντας ταυτόχρονα όλο το φάσμα της δυτικής κουλτούρας. Όντας ένα μυθιστόρημα για την αριστερά στην Αμερική, δεν θα μπορούσε παρά να σκύψει με φροντίδα πάνω από παντοειδείς χαρακτήρες που φύονται στο περιθώριο της κοινωνίας, από μαύρους ομοφυλόφιλους και Ιρλανδούς επαναστάτες, μέχρι όψιμους κατασκόπους αριστοκρατικού γένους. Ο Τζόναθαν Λέθεμ του «Οι σκιές του Μπρούκλιν» (ελπίζουμε σύντομα να λανσαριστεί στην ελληνική αγορά και το αμετάφραστο «Fortress of Solitude»), συνεχίζει σταθερά την επιδίωξη της συγγραφής του μεγάλου αμερικάνικου μυθιστορήματος που θα εμπνεύσει συγκρίσεις με τον ΝτεΛίλο και τον Ροθ. Κανείς σύγχρονός του, πέρα από μια χούφτα ονόματα (Φράνζεν, Ταρτ, Σράιβερ) δεν καταθέτει έργο ανάλογων αξιώσεων.
Το υποψήφιο στη βραχεία λίστα για βραβείο Booker 2014 μυθιστόρημα της Άλι Σμιθ τέμνει δύο πρόσωπα των οποίων τις ιστορίες χωρίζουν αιώνες, ωστόσο συνδέονται μέσα από πολλαπλά αφηγηματικά πλέγματα του παιγνιώδους, πολυπρισματικού εκείνου είδους που έχει χαρίσει στη συγγραφέα από τη Σκωτία το προσωνύμιο της διαδόχου της Βιρτζίνια Γουλφ. Η Άλι Σμιθ επαναστατεί στην ιδέα του μυθιστορήματος ως στερεοτυπικής φόρμας, πράγμα που φροντίζει να καταστήσει σαφές από την αρχιτεκτονική δομή του βιβλίου: το «Πώς να είσαι δύο» τυπώθηκε σε διαφορετικά αντίτυπα, επομένως ανάλογα με την εκδοχή που θα φτάσει στα χέρια σας μπορείτε να διαβάσετε πρώτα την ιστορία του Φραντσέσκο Ντελ Κόσσα, ζωγράφου της αναγέννησης, ή της Τζορτζ, μιας βυθισμένης στο πένθος έφηβης με αγορίστικο όνομα, που προσπαθεί να διαχειριστεί την απώλεια της μητέρας της. Δύο υπάρξεις με διαφορά πέντε αιώνων και δύο χαρακτήρες που μεγαλώνουν αναζητώντας αμφότεροι τη θέση τους στον κόσμο, σε ένα μυθιστόρημα με αυτόνομες και αλληλένδετες ιστορίες, οι οποίες αφήνουν αξέχαστες εντυπώσεις γύρω από την αγάπη, την τέχνη, το φύλο και τη ζωή μέσα από το «σήμερα του χτες από το σήμερα του τώρα», όπως το διατυπώνει η ίδια η Σμιθ, στις σελίδες του πιο φιλόδοξου έργου της.
Ορφέας
Richard Powers,
μτφ. Μάτα Σαλογιάννη, εκδ. Λιβάνη
Υπήρξε φιναλίστ για Πούλιτζερ, τιμήθηκε με εθνικό βραβείο βιβλίου στις ΗΠΑ, οι κορυφογραμμές των μπεστ σέλερ των «New York Times» δεν του είναι διόλου απροσπέλαστες, ωστόσο ο 56χρονος Richard Powers των έντεκα μυθιστορημάτων δεν είναι το πλέον οικείο όνομα στον αναγνώστη, πιθανότατα λόγω της πολυσχιδούς φύσης του, που αρέσκεται στα δύσκολα και μεγαλεπήβολα. Έχει γράψει βιβλία για πειράματα τεχνητής νοημοσύνης που εκτρέπονται με καταστροφικό τρόπο, χρόνια προτού η τεχνητή νοημοσύνη καταστεί διαδεδομένη έννοια. Έγραψε έργα που διασταυρώνουν τη γενετική με τη μουσική και την επιστήμη των υπολογιστών, συνέδεσε ονειρότοπους της Ντίσνεϊ με αποκαΐδια του πυρηνικού πολέμου και δεν έχει πάψει να εξερευνά τις κοινωνικές επιδράσεις της τεχνολογίας και της μοντέρνας επιστήμης εδώ και τρεις δεκαετίες. Προγραμματιστής, φυσικός ακαδημαϊκών προδιαγραφών και βιρτουόζος μουσικός ο ίδιος, παράτησε τη δουλειά του όταν αντίκρισε μια φωτογραφία σε μουσείο, η οποία του εντυπώθηκε σε σημείο να απαρνηθεί όλα τα δεδομένα και να αφοσιωθεί στο πρώτο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε το 1985. Στον «Ορφέα», ο Πίτερ Ελς στήνει ένα εργαστήριο μικροβιολογίας στο σπίτι του, με σκοπό να ανακαλύψει απροσδόκητα μοτίβα μουσικής, τα οποία προσελκύουν το ενδιαφέρον του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, που εμφανίζεται στο κατώφλι του, για να τον μετατρέψει σε φυγά βρισκόμενο σε εμπόλεμη σχέση με το κράτος ελέγχου. Υπό τα δεδομένα αυτά, ο Πίτερ Ελς, ένας άνθρωπος ο οποίος πίστευε πως η μουσική μπορεί να σώσει ζωές, γραπώνεται από την ύστατη υπερβατική του προσδοκία: να σπάσει τα δεσμά του χρόνου και να ακούσει το μέλλον.
Διεκδικητής του φετινού βραβείου Booker με το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, ο 28χρονος Νιγηριανός που έχει ζήσει στην Κύπρο, την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση με το αλληγορικό αυτό μυθιστόρημα που διερευνά το θεμελιώδες αίνιγμα της πατρίδας του: Τι είναι αυτό που εμποδίζει τη Νιγηρία να βρει μια αξιοπρεπή θέση στον κόσμο; Γιατί μια από τις μεγαλύτερες χώρες εξαγωγής πετρελαίου του πλανήτη να συμβιώνει διαχρονικά με τη φτώχεια; Πώς μπορεί ένας τόπος που βρίθει από νέους, με πληθυσμό άνω των 70 εκατομμυρίων ως την ηλικία των 35, να συμβιβάζεται με την οπισθοδρόμηση; Και γιατί διαλέγει να υποκύπτει σε παράλογες προφητείες, σαν τις προφητείες των αποικιοκρατών, σύμφωνα με το πώς πρέπει να οργανωθεί ένα κράτος, ή σαν τις προφητείες του βιβλίου που προδικάζουν την αδελφοκτονία; Προπάντων, τι συμβαίνει σε μια κοινότητα όταν ο περίγυρος στρέφει αλλού το βλέμμα; «Ένας πολιτισμός δεν μπορεί να καταστραφεί από έξω, μόνο από μέσα» τονίζει ο Obioma, ιχνογραφώντας το δράμα της Νιγηρίας μέσα από τους δικούς της ανθρώπους, στην περίπτωσή μας, τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέλφια μιας εξαμελούς μεσοαστικής οικογένειας, που θα δουν το δεσμό τους να διαλύεται μέσα από μια αλυσίδα μυθολογικής τραγικότητας γεγονότων.
Οι απροσανατόλιστοι
Αμίν Μααλούφ,
μτφ. Νίκη Καρακίτσου-Dougé, Μαρία Κασαμπαλόγλου-Roblin, εκδ. Πατάκη
Στους «Απροσανατόλιστους» ο Αμίν Μααλούφ γίνεται ο «εντεταλμένος αυτών που χάνονται», είναι ο Αδάμ του οποίου το όνομα «κλείνει μέσα του την αρχή της ανθρωπότητας, αλλά ανήκει σε μια ανθρωπότητα που σβήνει». Ο ίδιος ο Λιβανέζος συγγραφέας που ζει στη Γαλλία από το 1976, όπου τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt και αργότερα εξελέγη μέλος της Ακαδημίας της χώρας, δηλώνει ότι εμπνεύστηκε το έργο από τα νεανικά του χρόνια, από τους φίλους που πίστεψαν σε έναν καλύτερο κόσμο και μοιράστηκαν μαζί του «όνειρα, φαντασιώσεις, τύψεις και αναμνήσεις». Στο νέο του βιβλίο, οι φίλοι ξανασμίγουν στον Λίβανο έπειτα από την απώλεια ενός μέλους της κάποτε αχώριστης παρέας, με την επανένωση να δίνει τη δυνατότητα κριτικού αναστοχασμού γύρω από τις διαφορετικές κατευθύνσεις που επέλεξε ο καθένας τους στο πέρασμα του χρόνου, αλλά και τη γενικότερη ενατένιση μιας χώρας που βυθίζεται στη δυσαρμονία, εξαιτίας της σταδιακής απώλειας του χαρίσματος να αποδέχεται και να συνυπάρχει.
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
6°
Ο Αυστραλός συγγραφέας που κέρδισε το περσινό Booker με ένα «μεγαλειώδες μυθιστόρημα για τον έρωτα και τον πόλεμο», σύμφωνα με την ανακοίνωση της κριτικής επιτροπής, δεν θα μπορούσε να διαλέξει μια περισσότερο προσωπική ιστορία για να διηγηθεί. Βασισμένο στα βιώματα του πατέρα του, αιχμαλώτου των Ιαπώνων στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το «Μονοπάτι για τα βάθη του βορρά» εκτυλίσσεται γύρω από τη δημιουργία του Σιδηροδρόμου του Θανάτου, της γραμμής που κατασκευαζόταν το 1943 από εκατοντάδες χιλιάδες σκλάβους προκειμένου να συνδέσει την Ταϊλάνδη με τη Βιρμανία. Ανάμεσά τους, 13.000 Αυστραλοί, με τον αξιωματικό και χειρουργό Ντορίγκο Έβανς να ηγείται στον καθημερινό αγώνα προστασίας από τη χολέρα, την ασιτία και το θάνατο μέσω της εξοντωτικής εργασίας. Οι περιγραφές των βαναυσοτήτων, καθώς το εγχείρημα καταρρέει μαζί με τους αιχμαλώτους που φυλλορροούν από το ξύλο των δεσμωτών και τα παράσιτα της ζούγκλας, προσδίδουν μεγαλύτερο συναισθηματικό αντίκτυπο στην άλλη όψη των εμπειριών του Έβανς, που διεξάγει ταυτόχρονα με τις φρικαλεότητες του πολέμου τις προσωπικές του μάχες στα χαρακώματα του ερωτικού πάθους.
Οι περιπέτειες του κομμουνιστικού κινήματος στις ΗΠΑ και το ρεζουμέ μιας συναρπαστικής περιόδου για την αμερικάνικη ιστορία, που νομοτελειακά πέρασε σαν υποσημείωση στο καπιταλιστικό λίκνο της απέναντι πλευράς του Ατλαντικού. Οι «κόκκινες βασίλισσες» του τίτλου είναι οι Ρόουζ και Μύριαμ, μητέρα και κόρη, και το βιβλίο αυτό είναι η καταγραφή της ιστορίας τους, από τη δεκαετία του ’50 ως τα τέλη του 20ού αιώνα, με τρόπο που το προσωπικό ξεδιπλώνεται συλλογικά, διαπερνώντας ταυτόχρονα όλο το φάσμα της δυτικής κουλτούρας. Όντας ένα μυθιστόρημα για την αριστερά στην Αμερική, δεν θα μπορούσε παρά να σκύψει με φροντίδα πάνω από παντοειδείς χαρακτήρες που φύονται στο περιθώριο της κοινωνίας, από μαύρους ομοφυλόφιλους και Ιρλανδούς επαναστάτες, μέχρι όψιμους κατασκόπους αριστοκρατικού γένους. Ο Τζόναθαν Λέθεμ του «Οι σκιές του Μπρούκλιν» (ελπίζουμε σύντομα να λανσαριστεί στην ελληνική αγορά και το αμετάφραστο «Fortress of Solitude»), συνεχίζει σταθερά την επιδίωξη της συγγραφής του μεγάλου αμερικάνικου μυθιστορήματος που θα εμπνεύσει συγκρίσεις με τον ΝτεΛίλο και τον Ροθ. Κανείς σύγχρονός του, πέρα από μια χούφτα ονόματα (Φράνζεν, Ταρτ, Σράιβερ) δεν καταθέτει έργο ανάλογων αξιώσεων.
Το υποψήφιο στη βραχεία λίστα για βραβείο Booker 2014 μυθιστόρημα της Άλι Σμιθ τέμνει δύο πρόσωπα των οποίων τις ιστορίες χωρίζουν αιώνες, ωστόσο συνδέονται μέσα από πολλαπλά αφηγηματικά πλέγματα του παιγνιώδους, πολυπρισματικού εκείνου είδους που έχει χαρίσει στη συγγραφέα από τη Σκωτία το προσωνύμιο της διαδόχου της Βιρτζίνια Γουλφ. Η Άλι Σμιθ επαναστατεί στην ιδέα του μυθιστορήματος ως στερεοτυπικής φόρμας, πράγμα που φροντίζει να καταστήσει σαφές από την αρχιτεκτονική δομή του βιβλίου: το «Πώς να είσαι δύο» τυπώθηκε σε διαφορετικά αντίτυπα, επομένως ανάλογα με την εκδοχή που θα φτάσει στα χέρια σας μπορείτε να διαβάσετε πρώτα την ιστορία του Φραντσέσκο Ντελ Κόσσα, ζωγράφου της αναγέννησης, ή της Τζορτζ, μιας βυθισμένης στο πένθος έφηβης με αγορίστικο όνομα, που προσπαθεί να διαχειριστεί την απώλεια της μητέρας της. Δύο υπάρξεις με διαφορά πέντε αιώνων και δύο χαρακτήρες που μεγαλώνουν αναζητώντας αμφότεροι τη θέση τους στον κόσμο, σε ένα μυθιστόρημα με αυτόνομες και αλληλένδετες ιστορίες, οι οποίες αφήνουν αξέχαστες εντυπώσεις γύρω από την αγάπη, την τέχνη, το φύλο και τη ζωή μέσα από το «σήμερα του χτες από το σήμερα του τώρα», όπως το διατυπώνει η ίδια η Σμιθ, στις σελίδες του πιο φιλόδοξου έργου της.
Υπήρξε φιναλίστ για Πούλιτζερ, τιμήθηκε με εθνικό βραβείο βιβλίου στις ΗΠΑ, οι κορυφογραμμές των μπεστ σέλερ των «New York Times» δεν του είναι διόλου απροσπέλαστες, ωστόσο ο 56χρονος Richard Powers των έντεκα μυθιστορημάτων δεν είναι το πλέον οικείο όνομα στον αναγνώστη, πιθανότατα λόγω της πολυσχιδούς φύσης του, που αρέσκεται στα δύσκολα και μεγαλεπήβολα. Έχει γράψει βιβλία για πειράματα τεχνητής νοημοσύνης που εκτρέπονται με καταστροφικό τρόπο, χρόνια προτού η τεχνητή νοημοσύνη καταστεί διαδεδομένη έννοια. Έγραψε έργα που διασταυρώνουν τη γενετική με τη μουσική και την επιστήμη των υπολογιστών, συνέδεσε ονειρότοπους της Ντίσνεϊ με αποκαΐδια του πυρηνικού πολέμου και δεν έχει πάψει να εξερευνά τις κοινωνικές επιδράσεις της τεχνολογίας και της μοντέρνας επιστήμης εδώ και τρεις δεκαετίες. Προγραμματιστής, φυσικός ακαδημαϊκών προδιαγραφών και βιρτουόζος μουσικός ο ίδιος, παράτησε τη δουλειά του όταν αντίκρισε μια φωτογραφία σε μουσείο, η οποία του εντυπώθηκε σε σημείο να απαρνηθεί όλα τα δεδομένα και να αφοσιωθεί στο πρώτο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε το 1985. Στον «Ορφέα», ο Πίτερ Ελς στήνει ένα εργαστήριο μικροβιολογίας στο σπίτι του, με σκοπό να ανακαλύψει απροσδόκητα μοτίβα μουσικής, τα οποία προσελκύουν το ενδιαφέρον του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, που εμφανίζεται στο κατώφλι του, για να τον μετατρέψει σε φυγά βρισκόμενο σε εμπόλεμη σχέση με το κράτος ελέγχου. Υπό τα δεδομένα αυτά, ο Πίτερ Ελς, ένας άνθρωπος ο οποίος πίστευε πως η μουσική μπορεί να σώσει ζωές, γραπώνεται από την ύστατη υπερβατική του προσδοκία: να σπάσει τα δεσμά του χρόνου και να ακούσει το μέλλον.
Διεκδικητής του φετινού βραβείου Booker με το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, ο 28χρονος Νιγηριανός που έχει ζήσει στην Κύπρο, την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση με το αλληγορικό αυτό μυθιστόρημα που διερευνά το θεμελιώδες αίνιγμα της πατρίδας του: Τι είναι αυτό που εμποδίζει τη Νιγηρία να βρει μια αξιοπρεπή θέση στον κόσμο; Γιατί μια από τις μεγαλύτερες χώρες εξαγωγής πετρελαίου του πλανήτη να συμβιώνει διαχρονικά με τη φτώχεια; Πώς μπορεί ένας τόπος που βρίθει από νέους, με πληθυσμό άνω των 70 εκατομμυρίων ως την ηλικία των 35, να συμβιβάζεται με την οπισθοδρόμηση; Και γιατί διαλέγει να υποκύπτει σε παράλογες προφητείες, σαν τις προφητείες των αποικιοκρατών, σύμφωνα με το πώς πρέπει να οργανωθεί ένα κράτος, ή σαν τις προφητείες του βιβλίου που προδικάζουν την αδελφοκτονία; Προπάντων, τι συμβαίνει σε μια κοινότητα όταν ο περίγυρος στρέφει αλλού το βλέμμα; «Ένας πολιτισμός δεν μπορεί να καταστραφεί από έξω, μόνο από μέσα» τονίζει ο Obioma, ιχνογραφώντας το δράμα της Νιγηρίας μέσα από τους δικούς της ανθρώπους, στην περίπτωσή μας, τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέλφια μιας εξαμελούς μεσοαστικής οικογένειας, που θα δουν το δεσμό τους να διαλύεται μέσα από μια αλυσίδα μυθολογικής τραγικότητας γεγονότων.
Στους «Απροσανατόλιστους» ο Αμίν Μααλούφ γίνεται ο «εντεταλμένος αυτών που χάνονται», είναι ο Αδάμ του οποίου το όνομα «κλείνει μέσα του την αρχή της ανθρωπότητας, αλλά ανήκει σε μια ανθρωπότητα που σβήνει». Ο ίδιος ο Λιβανέζος συγγραφέας που ζει στη Γαλλία από το 1976, όπου τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt και αργότερα εξελέγη μέλος της Ακαδημίας της χώρας, δηλώνει ότι εμπνεύστηκε το έργο από τα νεανικά του χρόνια, από τους φίλους που πίστεψαν σε έναν καλύτερο κόσμο και μοιράστηκαν μαζί του «όνειρα, φαντασιώσεις, τύψεις και αναμνήσεις». Στο νέο του βιβλίο, οι φίλοι ξανασμίγουν στον Λίβανο έπειτα από την απώλεια ενός μέλους της κάποτε αχώριστης παρέας, με την επανένωση να δίνει τη δυνατότητα κριτικού αναστοχασμού γύρω από τις διαφορετικές κατευθύνσεις που επέλεξε ο καθένας τους στο πέρασμα του χρόνου, αλλά και τη γενικότερη ενατένιση μιας χώρας που βυθίζεται στη δυσαρμονία, εξαιτίας της σταδιακής απώλειας του χαρίσματος να αποδέχεται και να συνυπάρχει.
