Tom Rachman: Εφημερίίίδεεες!

Επειδή η ζωή δεν είναι «Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου», ούτε «Πολίτης Κέιν», βιβλία σαν αυτό το παταγώδες μπεστ σέλερ αποδίδουν με ρεαλισμό και ασύστολο γέλιο το τι σημαίνει να είσαι δημοσιογράφος στην ψηφιακή εποχή. Πώς προέκυψε;

«Εργαζόμουν σαν ρεπόρτερ του Associated Press στη Ρώμη, όταν αποφάσισα ότι είχα δει αρκετά. Κόντευα τα τριάντα, και αυτό που ήθελα κυρίως ήταν να γράψω ένα βιβλίο, για αυτό τα παράτησα και πήγα στο Παρίσι, όπου γρήγορα ξέμεινα από λεφτά. Πήγα, λοιπόν, στα γραφεία της “International Herald Tribune” και τους είπα ότι θέλω να γράψω λογοτεχνία, και όλως παραδόξως τα συμφωνήσαμε, μου επέτρεψαν να δουλεύω έξι μήνες καλύπτοντας όσους έφευγαν διακοπές και να κάθομαι τους υπόλοιπους. Τρία χρόνια αργότερα, το πρώτο μου βιβλίο είχε ολοκληρωθεί».

Το ακούσαμε, λοιπόν, και αυτό. Γιατί ώς τώρα γίναμε κοινωνοί πολλών θρυλικών ανεκδότων συγγραφικής μεθοδολογίας. Του Γουίλιαμ Τρέβορ, που έγραφε ώρες γραφείου. Του Ίρβιν Γουέλς, που ξυπνούσε χαράματα και έγραφε πριν από τις ώρες γραφείου. Της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, που κατέκτησε τον κόσμο δημιουργώντας τον Χάρι Πότερ στην κουζίνα με τα μωρά.

Ο τριανταοχτάχρονος Τομ Ράχμαν είναι μια παράλληλη, μα ολότελα ξεχωριστή περίπτωση. Γεννημένος στο Λονδίνο, με εβραϊκή καταγωγή, μεγαλωμένος στο Βανκούβερ και σπουδαγμένος στη Νέα Υόρκη, είναι παιδί της εποχής του, αποπνέοντας ταυτόχρονα κάτι από τον παλιομοδίτικο κοσμοπολιτισμό του Έρικ Άμπλερ και του Γκράχαμ Γκριν. Με δικά του λόγια: «Με συναρπάζουν οι χώρες και οι κουλτούρες που δεν είναι δικές μου. Στην ουσία, δε θεωρώ κανένα πολιτισμό κτήμα μου. Θέλω να βρίσκομαι ταυτόχρονα παντού. Έχω βαθιά συνείδηση του πόσο λίγος χρόνος μας έχει δοθεί στη γη, του αυξανόμενου περιορισμού της ανεξαρτησίας όσο μεγαλώνουμε».

Ο νομάδας Ράχμαν διέγραψε μια λαμπρή καριέρα ως πληρωμένος με το κομμάτι γραφιάς, προτού αφοσιωθεί στο μυθιστόρημα. Εργάστηκε στο Associated Press, διετέλεσε απεσταλμένος στην Ινδία και τη Σρι Λάνκα, ενώ το 2002 έγινε ανταποκριτής του πρακτορείου στη Ρώμη, από όπου μεταπήδησε κατά περιόδους στην Ιαπωνία, τη Νότιο Κορέα, την Τουρκία και την Αίγυπτο.

Η Ρώμη παρέχει και το σκηνικό μοτίβο των «Τίτλων Τέλους», του ντεμπούτου του Ράχμαν, που προκάλεσε αίσθηση έχοντας ήδη μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες. Το οποίο μπορεί κατά το κέφι σας να διαβαστεί σαν σπονδυλωτό μυθιστόρημα, σαν συλλογή αλληλένδετων διηγημάτων, αλλά σε κάθε περίπτωση θα διαβαστεί μονοκοπανιά.

Πρωταγωνιστές του είναι το δημοσιογραφικό δυναμικό μιας ακατονόμαστης αγγλόφωνης εφημερίδας που ιδρύεται τη δεκαετία του ’50 από τον εκκεντρικό μεγιστάνα Σάιρους Οτ και εξελίσσεται ώς το 2004, οπότε ο εγγονός του τη φαλιρίζει. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου επικεντρώνει σε έναν από αυτούς τους χαρακτήρες, από την αριβίστρια αρχισυντάκτρια ώς την αδυσώπητη διευθύντρια του οικονομικού τμήματος, τον περιφρονημένο συντάκτη νεκρολογιών, την καταθλιπτική υλατζού. Ζούμε τη ζωή τους, παρακολουθούμε τις από μέρους τους απόπειρες να περισώσουν μια εκ των συνθηκών καταδικασμένη καριέρα, (σπαρταριστά περιστατικά με τον μπαρουτοκαπνισμένο ρεπόρτερ Σνάιντερ στο Κάιρο), πληροφορούμαστε από πρώτο χέρι τους λόγους που έχουν στριμώξει την έντυπη δημοσιογραφία στα σκοινιά.

Παρά την αφηγηματική μαστοριά, μου προκαλεί μεγάλη εντύπωση η παγκόσμια απήχηση των «Τίτλων Τέλους» και το ομολογώ στον συγγραφέα: Ο κόσμος δε νοιάζεται στο παραμικρό για τις εφημερίδες, πόσο παραπάνω περί του να διαβάζει ολόκληρα βιβλία για αυτές. «Είναι μια ιστορία για τους ανθρώπους και τις ιστορίες τους», απαντά ο Ράχμαν. «Για τη φθορά και την παρακμή. Τέτοια θέματα είναι καθολικά».

Είναι άραγε τόσο άσχημα τα πράγματα όσο τα περιγράφει; Τους έχουν παύσει όλοι τους ανταποκριτές; Γίνεται πλέον όλη η δουλειά μέσω ανακύκλωσης δελτίων Τύπου; «Υπάρχουν όλες αυτές οι σελίδες, και οι σελίδες πρέπει να γεμίσουν και κανείς δεν έχει λεφτά. Αντί να πληρώνουν ρεπόρτερ, διαλέγουν συντάκτες γραφείου, οι οποίοι θα τους γράψουν έξι θέματα απνευστί. Πρόκειται για μια κατάσταση άσχημη, αλλά υπαρκτή».

Θα αποτολμούσε να τοποθετήσει ο ίδιος τις μάρκες του σε ένα πρότζεκτ τόσο δαπανηρό, αν ήταν ένας άλλος Σάιρους Οτ; «Δύσκολη ερώτηση. Ο ανταγωνισμός είναι σχεδόν αδύνατο να νικηθεί. Ο αντίπαλος προπορεύεται διαρκώς ονλάιν, προσφέρει το ίδιο προϊόν με εσένα ταχύτερα και δωρεάν. Η βόμβα θα σκάσει, και εσύ θα γράψεις για το θέμα την επομένη, όταν ο καπνός θα έχει σκορπίσει παγκοσμίως. Καταληκτικά, μονάχα δυο ειδών έντυπα θα καταφέρουν να επιβιώσουν. Τα απόλυτα κιτρινιστικά σκουπίδια, που γοητεύουν το χαμηλό γούστο διαχρονικά. Εναλλακτικά, η πνευματώδης δημοσιογραφία, απευθυνόμενη σε μικρό, αλλά εκλεκτικό ακροατήριο. Αυτή που απαιτεί ενεργή συμμετοχή από μέρους του αναγνωστικού κοινού».

Έχοντας επιβιώσει από όλο αυτό τον μιντιακό ορυμαγδό, την περίοδο αυτή ο Τομ Ράχμαν συμπληρώνει τις τελευταίες ψηφίδες του επικείμενου νέου του μυθιστορήματος. Έχει και αυτό τα προβλήματά του: «Ξεκινάς με μια ιδέα, ανυπομονείς να δεις πώς θα εξελιχθεί, στο τέλος όμως έχεις τόσο απομακρυνθεί από το σημείο εκκίνησης, που χάνεις ολωσδιόλου την επαφή. Το βιβλίο είναι μια κοπιώδης, μακροχρόνια διαδικασία. Μοιάζει με πτυχίο πανεπιστημίου». Εικάζω πως θα το πάρει με άριστα, του το λέω και τον αποχαιρετώ. Τίτλοι τέλους.

* Kυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος