Βιβλιο

Jo Nesbo: 10 οδηγίες για να γράψεις ένα best seller

Και 25 trivia για τον σταρ του αστυνομικού που έρχεται στην Αθήνα

Ο 52χρονος Νορβηγός που αποτελεί αναντίρρητα το πιο τρανταχτό όνομα του σκανδιναβικού νουάρ από εποχής Στιγκ Λάρσον, περιγράφει εαυτόν απλώς σαν «entertainer».

Ο Jo Nesbo ωστόσο είναι πολλά παραπάνω. Έχοντας ξεσηκώσει τον αφειδώλευτο θαυμασμό του συνήθως μετρημένου Τζέιμς Ελρόι, («είμαι ο μεγαλύτερος εν ζωή συγγραφέας αστυνομικού στον κόσμο. Ο Jo Nesbo είναι ο αμέσως επόμενος, μετά από μένα, και με καταδιώκει ανελέητα σαν λυσσασμένο πιτ μπουλ, αποφασισμένος να μου πάρει τα σκήπτρα»), όσο και του Μάρτιν Σκορσέζε, ο οποίος μεταφέρει τον «Χιονάνθρωπο» στον κινηματογράφο, ο συγγραφέας αυτός πουλάει ένα βιβλίο κάθε 27 δευτερόλεπτα, στρατολογώντας μεραρχίες εξαρτημένων αναγνωστών.

Την Πέμπτη 27/9 στις 8:00, στο αμφιθέατρο του Goethe Institut, έρχεται για μια και μοναδική εμφάνιση, προκειμένου να συστηθεί από κοντά στο κοινό του. Με αφορμή αυτή τη σημαντική επίσκεψη, παραθέτουμε τους δέκα κανόνες συγγραφής ενός ευπώλητου νουάρ, δια χειρός Jo Nesbo.

Κανόνας πρώτος: Γράψε για τον εαυτό σου

«Όταν γράφω, φαντάζομαι ένα ακροατήριο του ενός –του εαυτού μου. Για μένα γράψιμο δε σημαίνει να επισκέπτεσαι τους ανθρώπους, αλλά να τους προσκαλείς στον δικό σου τόπο. Γεγονός που προϋποθέτει ότι ξέρεις πού βρίσκεσαι. Αν όταν διασχίζεις ένα σταυροδρόμι σκεφτείς, “κατά που θα ήθελε τώρα να με δει ο αναγνώστης να κατευθύνομαι;”, τότε χάθηκες. Πρέπει να ρωτάς τον εαυτό σου: “τι θα με κάνει να ξυπνήσω το πρωί θέλοντας να τελειώσω αυτή την ιστορία;”. Ορισμένες φορές η υπόθεση θα ξετυλίξει η ίδια τον εαυτό της. Ο συγγραφέας βέβαια είσαι εσύ, οι αποφάσεις είναι δικές σου, αλλά συχνά, νιώθεις να σε τραβά ένα είδος βαρύτητας».

Κανόνας δεύτερος: Χρησιμοποίησε σαν αφηγηματικό υλικό τη ζωή σου

«Είναι καλό να αντλείς από πραγματικές εμπειρίες. Όταν γράφω ένα βιβλίο σαν τους “Κυνηγούς κεφαλών”, εκμεταλλεύομαι τις μεθόδους της αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά παράλληλα εμπνέομαι και από τον εαυτό μου. Έχω κάνει ένα σωρό ετερόκλητα πράγματα. Υπήρξα αξιωματικός της αεροπορίας. Διετέλεσα χρηματιστής. Χάρη σε αυτές τις εμπειρίες, δημιούργησα μια ατμόσφαιρα. Αυτό που βοηθά το γράψιμό μου είναι ότι διαθέτω δική μου ζωή, άρα μπορώ να ταυτιστώ και με τις ζωές των άλλων».

Κανόνας τρίτος: Κάνε απατεωνιές

«Αν κλέβω από άλλα βιβλία; Εννοείται. Είμαι κλέφτης, σου το δηλώνω, αλλά δεν μπορείς να ξέρεις από πού ληστεύω. Άντε, καλά. Θα σου πω: από τον Μαρκ Τουέιν. Τομ Σόγιερ και Χάκλμπερι Φιν –αυτά ήταν βιβλία. Για μένα, το γράψιμο είναι μια αντίδραση στο διάβασμα. Πρόκειται για το ίδιο αντανακλαστικό με το να είσαι σε ένα τραπέζι με φίλους. Κάποιος ξεκινά μια ιστορία, έπειτα ο επόμενος θα συνεχίσει, μετά κάποιος άλλος. Και τότε θα πρέπει να γίνεις ευρηματικός, να φέρεις κάτι καινούργιο στο τραπέζι. Είχα την τύχη να μεγαλώσω σε ένα σπίτι που χάριζε πλούσιες εμπειρίες στον ακροατή και τον αναγνώστη. Τώρα είναι η σειρά μου».

Κανόνας τέταρτος: Εφάρμοσε ένα αυστηρό πλάνο

«Αν έχεις μια σπουδαία ιστορία να διηγηθείς, θα βρεις τον τρόπο να την ξεδιπλώσεις. Αρέσκομαι να έχω την αυτοπεποίθηση ότι κατέχω την ιστορία μου –ότι όταν ξεκινάω να γράφω, έχω κάνει τόση προεργασία, που δε θα χρειαστεί να νιώσω σαν ιστοριογράφος εν εξελίξει. Είμαι αφηγητής. Η ιστορία ενυπάρχει, δεν χρειάζεται να την επινοήσω στο δρόμο. Μόνο τοιουτοτρόπως δικαιούσαι να πεις στους αναγνώστες σου, “πλησιάστε, έχω να σας πω μια ιστορία. Αράξτε, ξαπλώστε, εμπιστευτείτε με”. Ομοίως νιώθω και εγώ όταν διαβάζω έργα μεγάλων λογοτεχνών».

Κανόνας πέμπτος: Ξεκίνα δυναμικά

«Οι Αμερικάνοι είναι άφταστοι στο να εισάγουν τις ιστορίες τους με τυμπανοκρουσίες. Έχουν το ξεδιάντροπο χάρισμα να δημιουργούν αδημονία για τα ίδια τους τα βιβλία μέσα από τις πρώτες σελίδες. Είναι παράδοση. Ο Τζον Ίρβινγκ το κάνει, το ίδιο και ο Φρανκ Μίλερ: σε μανιπουλάρουν να γυρίζεις τις σελίδες. Πρόκειται για ένα ταλέντο που το λατρεύω. Αρπάξου από οτιδήποτε μπορεί να κάνει τους αναγνώστες σου να θέλουν να συνεχίσουν. Και μη σκέφτεσαι βάσει κανόνων. Πορεύσου με το ένστικτο. Αν μια ιδέα σε συναρπάζει, τότε είσαι στο σωστό δρόμο».

Κανόνας έκτος: Δούλευε οπουδήποτε

«Γράφω παντού, με προτιμότερα τα αεροπλάνα και τα τρένα. Όταν βρίσκεσαι σε ένα σταθμό ή ένα αεροδρόμιο, ο χρόνος σου είναι περιορισμένος. Πράγμα που σε κάνει να συνειδητοποιείς πόσο πολύτιμος είναι ο χρόνος. Αν αντίθετα ξυπνήσεις το πρωί σκεπτόμενος, “οκέι, σήμερα θα γράψω δώδεκα ώρες”, δύσκολα θα νιώσεις την απαραίτητη εγρήγορση. Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι θα πετύχω το μάξιμουμ σε διάστημα μιας – δύο ωρών».

Κανόνας έβδομος: Βλέπε αστυνομικές ταινίες

«Η δική μου γενιά συγγραφέων έχει δει περισσότερες ταινίες απ’ ότι έχει διαβάσει βιβλία. Σε μια μελέτη του για τη σεναριογραφία, ο Syd Field λέει: “Η δράση είναι χαρακτήρας”. Αυτό το αξίωμα μπορείς να το εφαρμόσεις και στο γράψιμο. Άνθρωποι εν βρασμώ, όπως στο «Seven», παραδείγματος χάρη, σου αποκαλύπτουν και στοιχεία για τον εαυτό τους. Τέτοιου είδους ταμπλό είναι πολύ επιδραστικά, τόσο στις ταινίες, όσο και στα βιβλία. Το σινεμά δανείζονται τη γλώσσα των βιβλίων, και τα βιβλία πράττουν αναλόγως».

Κανόνας όγδοος: Άσε τον τίτλο να διαλέξει τον εαυτό του

«Δεν υπάρχουν κανόνες για τους τίτλους. Οι ιδέες προκύπτουν από παντού. Στην περίπτωση του “Χιονάνθρωπου”, ο τίτλος λειτούργησε σαν επιφοίτηση, που έδωσε ώθηση σε όλη την ιστορία. Σε άλλες στιγμές, ο τίτλος μπορεί να προκύψει στο τέλος. Δεν υπάρχουν θέσφατα».

Κανόνας ένατος: Έσω ψυχοπαθής

«Οι συγγραφείς λειτουργούν σαν ηθοποιοί: πρέπει να μπορούν ανά πάσα στιγμή να ταυτιστούν με τον χαρακτήρα. Ακόμη και αν περιγράφεις έναν ψυχοπαθή, πρέπει να εκμαιεύεις το όποιο ψυχοπαθητικό ψήγμα του εαυτού σου και να το μεγεθύνεις προκειμένου να πείσεις. Τρομακτικό; Ίσως, πλην όμως απαραίτητο. Όλα τα πλάσματα είναι πολυσχιδή. Διαθέτουμε τόσα πολλά διαφορετικά στοιχεία που μπορούμε να αντλήσουμε οποιαδήποτε ιδιότητα από τον εαυτό μας με λίγη φαντασία. Το αστυνομικό εκτυλίσσεται σε ένα σκοτεινό σύμπαν, οπότε διανοητικά είναι επίπονο να γράφεις. Τι με ανακουφίζει; Οι παιδικές ιστορίες. Έχω γράψει ήδη μια».

Δέκα: Γράψε αυτό που υπάρχει κοντά σου

«Το ζητούμενο δεν είναι να γράψεις ένα μπεστ σέλερ. Είναι να γράψεις αυτό που θέλεις, και με λίγη τύχη, να το μοιραστείς με ευρύ ακροατήριο».

25 πράγματα που ξέρουμε για τον Jo Nesbo

1. Προέρχεται από οικογένεια βιβλιόφιλων. Η μητέρα του ήταν βιβλιοθηκονόμος και ο πατέρας του κάθε απόγευμα στο σαλόνι διάβαζε βιβλία και αφηγούνταν ιστορίες.

2. Ο ίδιος πίστευε για τον εαυτό του, όταν ήταν κιόλας επτά ετών, ότι θα τις έκανε πιο συναρπαστικές εάν τις έγραφε εκείνος.

3. Κατά τη διάρκεια του 2011 στη Μ. Βρετανία, ένα βιβλίο του πουλιούνταν ανά 27 δευτερόλεπτα. Στην Ιρλανδία ο Nesbo είναι επισήμως o νο1 μπεστσελερίστας συγγραφέας.

4. Ζει μόνιμα στο Όσλο. Έχει μία κόρη 13 χρονών. Τραγουδάει και γράφει τραγούδια στο μουσικό συγκρότημα «Di Derre».

5. Κάθε φθινόπωρο έρχεται για αναρρίχηση στην Κάλυμνο. Η αναρρίχηση σε βράχους είναι από τα αγαπημένα του χόμπι. θεωρεί πως η Κάλυμνος διαθέτει τον καλύτερο ασβεστόλιθο για αναρρίχηση στην Ευρώπη.

6. Οι αγαπημένοι του συγγραφείς είναι: Τζιμ Τόμσον, Ναμπόκοφ, Χεμινγουέι, Μπουκόφσκι, Ίψεν.

7. Βιβλία που τον επηρέασαν να γίνει συγγραφέας: «Τοστ ζαμπόν», του Τσαρλς Μπουκόφσκι, «Η πείνα», του Κνουτ Χάμσουν.

8. Οι αγαπημένοι του μουσικοί είναι: Miles Davis, Elvis Costello, Bruce Springsteen, Neil Young, Tom Waits.

9. Ταινίες που του αρέσουν: «Οι συνήθεις ύποπτοι», «Ο νονός», «Ο ταξιτζής», «Ο ελαφοκυνηγός».

10. Αγαπημένοι προορισμοί: Μπουένος Άιρες, νότια Ταϊλάνδη, Αυστραλία.

11. Φανατικός ποδοσφαιρόφιλος, είναι οπαδός των ομάδων Molde (η πόλη όπου μεγάλωσε), Τότεναμ και υποστηρίζει πάντα τη Βραζιλία. Το μεγαλύτερο πάθος του σε εφηβική και νεαρή ηλικία ήταν η μπάλα. Σε ηλικία 17 ετών έπαιζε στη Μόλντε (νορβηγική ομάδα Α΄ Εθνικής) και ήταν σχεδόν σίγουρος πως στο μέλλον θα έπαιζε επαγγελματικά στην Τότεναμ, αλλά μια ρήξη συνδέσμου στο γόνατο έθεσε τέρμα στην ποδοσφαιρική του καριέρα.

12. Σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε ως δημοσιογράφος και χρηματιστής πριν ξεκινήσει τη συγγραφική του καριέρα.

13. Ένας χαρακτήρας που ζηλεύει και θα ήθελε να είναι δικός του είναι ο Batman.

14. Τα καλύτερα μέρη για να γράφει είναι τα αεροπλάνα, τα τρένα, τα αεροδρόμια. Είναι ο μόνος που ενθουσιάζεται όταν στο αεροδρόμιο ακούει την ανακοίνωση για τρίωρη καθυστέρηση της πτήσης του.

15. Εμπνεύστηκε τον σταθερό του ήρωα, ντετέκτιβ Χάρι Χόλε, σε ένα ταξίδι απόδρασης από το Όσλο στο Σίδνεϊ. Μέσα σε 30 ώρες είχε γράψει στο λάπτοπ που κουβαλούσε μαζί του την πλοκή της ιστορίας.

16. Παράτησε τη δουλειά του στη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή εταιρεία της Νορβηγίας εξηγώντας στο αφεντικό του πως δεν έχει χρόνο να δουλέψει γι’ αυτόν. Ο λόγος: προτιμούσε να γράψει ιστορίες. Πριν από δύο χρόνια ο πατέρας του πέθανε, τον ίδιο ακριβώς χρόνο που συνταξιοδοτήθηκε και ξεκινούσε να γράφει το βιβλίο που επιθυμούσε σχετικά με τις εμπειρίες του στο Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά ο χρόνος τον πρόλαβε και ο Nesbo δεν θα επέτρεπε να συμβεί το ίδιο και στον εαυτό του.

17. Το 1997, σε ηλικία 37 χρονών, κυκλοφόρησε το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα με τίτλο «The Bat Man», το οποίο ήταν και το πρώτο της σειράς με πρωταγωνιστή τον καλτ ντετέκτιβ Χάρι Χόλε, στον εκκεντρικό και ταυτόχρονα συμπαθητικό χαρακτήρα του οποίου οφείλεται και η διεθνή επιτυχία της σειράς των βιβλίων του.

18. Το όνομά του Χόλε είναι εμπνευσμένο από δύο χαρακτήρες του κλασικού «The Third Man», τους Χάρι Λάιμ και Χόλι Μάρτινς.

19. Καλτ φιγούρα ήδη από το πρώτο βιβλίο της σειράς, ο Χόλε είναι ένας αληθινός αντιήρωας. Ένας ανυπόφορος τύπος τον οποίο όμως δεν μπορείς να μην συμπαθήσεις. Σύμφωνα με τους ανωτέρους του, ο Χάρι είναι ο πιο ικανός επιθεωρητής της Αστυνομίας του Όσλο και ταυτόχρονα ο χειρότερος δημόσιος υπάλληλος. Κατά περιόδους αλκοολικός, αντιδραστικός σε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, ο Χάρι περιπλανιέται στους δρόμους του Όσλο σαν μοναχικός καβαλάρης, απονέμοντας δικαιοσύνη κατά το δοκούν. Σε διάφορες φάσεις έχει τεθεί σε διαθεσιμότητα από την υπηρεσία του ενώ οι εργοδότες του τον θεωρούν πρόβλημα. Ωστόσο χαίρει βαθύτατης εκτίμησης από τους συναδέλφους του αφού είναι ένας καλός μπάτσος του οποίου τα ηθικά κριτήρια και το αίσθημα δικαίου τον οδηγούν συχνά στη σωστή κατεύθυνση. Οι περισσότεροι συνάδελφοί του τον κοιτούν με μισό μάτι εκτός από τη νεαρή στην υπηρεσία συνάδελφό του Μπέτε Λεν, τον Χάλβορσεν με τον οποίο μοιράζεται το γραφείο του και το αφεντικό του Μπγιάρνε Μέλερ.

20. Ερωτευμένος με μια ανύπαντρη μητέρα, τη Ράκελ, βασανίζεται από την περίπλοκη σχέση μαζί της, καθώς μπαινοβγαίνει στη ζωή του, αφού την απομακρύνουν άλλοτε η εργασιομανία του και άλλοτε ο αλκοολισμός του. Δυστυχώς ο Χόλε δεν μπορεί να την ξεπεράσει, και τα αισθήματα μάλλον είναι αμοιβαία, καθώς και η Ράκελ επιστρέφει πάντα σ’ εκείνον, παρά τις απόπειρές του να κάνει άλλες σχέσεις. Μαζί δεν κάνουν και χώρια δεν μπορούν, δηλαδή. Ο Χάρι έχει επίσης χτίσει μια στενή σχέση με τον γιο της Ράκελ τον Όλεγκ, για τον οποίο συνιστά πατρική φιγούρα.

21. Ο Χόλε καπνίζει μανιωδώς και πίνει τόνους μπίρα και πολύ ουίσκι. Προτιμά το αμερικάνικο bourbon απευθείας από το Κεντάκι Jim Beam, το σκοτσέζικο Bell’s και το ιρλανδέζικο Jameson.

22. Είναι φαν των Stones και των Beatles και θεωρεί το «Braveheart» με τον Mel Gibson τη χειρότερη ταινία που έχει δει ποτέ.

23. «Εμείς εναντίον όλου του κόσμου!» είναι ο καθιερωμένος πρωινός χαιρετισμός του νηφάλιου Χόλε, όταν μπαίνει στο γραφείο.

24. Το έβδομο βιβλίο της σειράς Χάρι Χόλε με τίτλο «Ο Χιονάνθρωπος», θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Μάρτιν Σκορσέζε. «Ο Μάρτιν Σκορσέζε είναι ο αγαπημένος μου σκηνοθέτης και ο Ταξιτζής η αγαπημένη μου ταινία» δηλώνει απόλυτα ικανοποιημένος ο Jo Nesbo που μερικά χρόνια πριν ήταν αρκετά επιφυλακτικός για οποιαδήποτε κινηματογραφική διασκευή της σειράς. «Εάν ο Μάρτιν Σκορσέζε μου τηλεφωνήσει, θα το ξανασκεφτώ» είχε δηλώσει τότε.

25. Ο Jo Nesbo κυκλοφόρησε το 2008 το βιβλίο Κυνηγοί κεφαλών, ένα θρίλερ που δεν ανήκει στη σειρά Χάρι Χόλε, το οποίο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη. Την ίδια χρονιά με την έκδοση του βιβλίου ο Nesbo ίδρυσε το Ίδρυμα Χάρι Χόλε, το οποίο έχει ως στόχο τη μείωση του αναλφαβητισμού στον Τρίτο Κόσμο. Όλα τα έσοδα από τα δικαιώματα τόσο του βιβλίου όσο και της ταινίας (νορβηγικές εκδόσεις) διατέθηκαν για την ενίσχυση του έργου του Ιδρύματος. Η ταινία προβλήθηκε στις ελληνικές αίθουσες τον Ιούλιο του 2012 από την ODEON και τη ROSEBUD.

Info:

Τα βιβλία του Jo Nesbo κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο συγγραφέας συναντά τους Έλληνες αναγνώστες του την Πέμπτη 27/9 στις 8:00, στο αμφιθέατρο του Goethe Institut, (Ομήρου 14-16, Αθήνα). Μαζί του συνομιλεί ο δημοσιογράφος Μανώλης Πιμπλής

φωτογραφίες