Συζητώντας με τον Αντρέι Κούρκοφ στο Κίεβο

Συνάντησα στο Κίεβο τον Αντρέι Κουρκόβ.Τον πιο πολυδιαβασμένο ρωσόφωνο συγγραφέα, που ζει στην Ουκρανία και συνεργάζεται με τον Guardian στέλνοντας ανταποκρίσεις. Το γεγονός πως γράφει στα ρώσικα, ενώ ζει στην Ουκρανία, του δημιούργησε πολλές φορές «προβλήματα» και στις δύο χώρες. Σίγουρα μικρό το κακό σε σχέση με αυτό που συμβαίνει στην Κριμάια, αλλά ίσως η περιπτωσή του είναι χαρακτηριστική για το πόσο προβληματικές είναι οι σχέσεις των δύο χωρών. Ως ρωσόφωνος μου είπε χαρακτηριστικά: «Κατά κάποιο τρόπο από εκείνους που μιλούν ρώσικα απαιτείται ολοκληρωτική αφομοίωση της γλώσσας ενώ από άλλες εθνικές ομάδες που ζουν στην Ουκρανία δεν συμβαίνει το ίδιο». Διαβάστε τι άλλο είπε το καλοκαίρι του ’12…

Ζει στο κέντρο του Κιέβου με την αγγλικής καταγωγής, σύζυγό του και τα παιδιά τους. Γράφοντας στα ρώσικα (μητρική του γλώσσα) έχει προκαλέσει τόσο το μένος των ρώσων (γιατί ζει στο Κίεβο) όσο και των Ουκρανών (γιατί γράφει στα ρώσικα), κι ας πουλιούνται τα βιβλία του στις χώρες της πρώην σοβιετικής ένωσης (και στο εξωτερικό) περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο ρωσόφωνο συγγραφέα. Τα βιβλία του διακρίνονται για το σαρκασμό και το υπερρεαλιστικό ύφος τους. Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί έξι, τα τελευταία δύο μεταφράστηκαν για τις εκδόσεις Καστανιώτη («Ο θάνατος του μακαρίτη» και «Οι πιγκουίνοι δεν πεθαίνουν από το κρύο»). Στην A.V. μίλησε για την πολιτική και οικονομική κατάσταση στη χώρα του, τη φυλακισμένη Γιούλια Τιμοσένκο, τις γυναίκες του Κιέβου, τα βιβλία του και την εμπειρία του ως δεσμοφύλακας.

Στα βιβλία σας εξουσία + διαφθορά είναι ταυτόσημες. Ερχόμενος από μια χώρα όπου πολλοί θα θέλαμε να δούμε μερικούς πολιτικούς μας στη φυλακή, ένιωσα έκπληξη με τους κατασκηνωτές-μαχητές για την απελευθέρωση της Γιούλιας Τιμοσένκο. Ποια είναι η δική σας θέση γι' αυτή τη φυλάκιση;

Αυτή η φωτογραφία της πρώην πρωθυπουργού Γιούλα Τιμοσένκο είναι αναρτημένη στην… κατασκήνωση των οπαδών της που ζητούν την αποφυλάκισή της.

Υπάρχουν δυο τινά εδώ. Οι περισσότεροι ουκρανοί πολιτικοί θα έπρεπε να μπουν φυλακή για αδικήματα παρόμοια ή και μεγαλύτερα από αυτά που κατηγορήθηκε η Τιμοσένκο. Αλλά εκείνη φυλακίστηκε από τους πολιτικούς αντιπάλους της που πίστευαν πως με αυτόν τον τρόπο θα τη βγάλουν από τη μέση και θα παραμείνουν στην εξουσία. Έτσι, αφού είναι και αρχηγός της αντιπολίτευσης, η φυλάκισή της ήταν πράξη πολιτική και όχι πράξη απόδοσης δικαιοσύνης. Από την άλλη πλευρά, είχε όντως εμπλακεί σε υποθέσεις διαφθοράς και είχε κατηγορηθεί το 2000-01 αλλά δεν υπέστη καμία συνέπεια, χάρη στις πολιτικές της επιρροές. Μάλιστα ο ίδιος ο Βίκτωρ Γιουσένκο (τότε πρωθυπουργός) την είχε καλέσει να αναλάβει αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Δεν υπάρχει μεγάλη πολιτική διαφορά ανάμεσα στο Κόμμα της Τιμοσένκο και στο Κόμμα των Περιφερειών που είναι η πολιτική δύναμη πίσω από τον σημερινό πρόεδρο Βίκτωρ Γιανουκόβιτς. Βασικά, πολλά πρώην μέλη του κόμματος Τιμοσένκο προσχώρησαν στο κόμμα των Περιφερειών. Όσο για τους διαδηλωτές-υποστηρικτές της Τιμοσένκο – εκεί θα βρεις τους πραγματικούς αλλά και εκείνους που πληρώνονται για να διαδηλώσουν, κερδίζουν χρήματα δηλαδή απ’ αυτό. Η Πολιτική στην Ουκρανία για τους πολίτες μπορεί να έχει και τα οφέλη μιας μικρής επιχείρησης, αφού δεν είναι λίγοι εκείνοι που είναι έτοιμοι να λάβουν μέρος σε οποιαδήποτε διαδήλωση για 100 γκρίβνες τη μέρα (10 ευρώ).

Στη συνέντευξή σας στην ελληνική εκπομπή «Οι κεραίες της εποχής μας» σας άκουσα να λέτε για την καχυποψία με την οποία σας αντιμετωπίζουν οι Ουκρανοί επειδή γράφετε στα ρώσικα. Ως τουρίστας πολλές φορές ένιωσα μια σύγχυση σε ποια χώρα βρίσκομαι (ιδιαίτερα στην Κριμαία). Μήπως η αντίδραση των Ουκρανών δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα δείγμα εθνικιστικής υστερίας; Με ποιους άλλους τρόπους χτίζεται ο εθνικισμός στην Ουκρανία;

Το τρέιλερ της εκπομπής «Οι κεραίες της εποχής μας» με τον Κούρκοφ στο πλευρό του Ανταίου Χρυσοστομίδη

Από τη στιγμή που τα βιβλία μου μεταφράζονται στα ουκρανικά και αφού κι εγώ ο ίδιος τα μιλάω άπταιστα, δεν νομίζω πως είναι τόσο ανησυχητικά τα πράγματα όσο ίσως φαντάζεσαι. Σίγουρα υπάρχουν οι εθνικιστές και οι ουκρανοί διανοούμενοι οι οποίοι «διστάζουν» ακόμα να με αποδεχθούν ως «ουκρανό» συγγραφέα, αλλά έχω συνηθίσει πια. Σχεδόν κάθε μέρα με ρωτούν γιατί δεν γράφω στα ουκρανικά. (Χθες συγκεκριμένα την ερώτηση μού έκανε ένας ρώσος δημοσιογράφος της τηλεόρασης). Κάνω υπομονή. Εξήγησα για άλλη μια φορά πως η μητρική μου γλώσσα είναι τα ρώσικα ενώ τα ουκρανικά ήταν «ξένα» μέχρι τα 14-15 μου χρόνια που αποφάσισα να τα μάθω. Δεν πιστεύω πως την ίδια ερώτηση θα την έκαναν σε έναν Τάταρο συγγραφέα που ζει στην Κριμαία και γράφει στην γλώσσα των τατάρων. Κατά κάποιο τρόπο από εκείνους που μιλούν ρώσικα απαιτείται ολοκληρωτική αφομοίωση της γλώσσας ενώ από άλλες εθνικές ομάδες που ζουν στην Ουκρανία δεν συμβαίνει το ίδιο. Φαντάζομαι ότι από τη στιγμή που η μοναδική επίσημη γλώσσα στην Ουκρανία είναι τα ουκρανικά, όλοι πρέπει να την μιλούν. Όμως η ουκρανική φιλολογία είναι ένα γλωσσικό συνονθύλευμα· παρ’ όλα αυτά οι εθνικιστές αρνούνται να το δουν αυτό.

Διαβάζοντας τις «Ευμενίδες» του Τζόοναθαν Λίτελ (εκδ. Λιβάνης) που περιγράφει και τις σχέσεις των Ουκρανών με τους Ναζιστές, αλλά και επισκεπτόμενος τα μουσεία κατάλαβα πως υπάρχουν ακόμα πολλοί «σκελετοί κρυμμένοι στην ντουλάπα», ιδιαίτερα με ό,τι έχει να κάνει με την περίοδο της Σοβιετικής ένωσης, αλλά και με το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Η ιστορία γράφεται από τους νικητές». Αν μιλάμε για τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Σοβιετικοί ήταν οι νικητές, συμπεριλαμβανομένης και της Ουκρανίας φυσικά. Η σοβιετική εκδοχή της ιστορίας αυτού του πολέμου είναι σε κάποια σημεία σωστή, αλλά και σε κάποια άλλα όχι τόσο. Ναι, ο UPA – ο εθνικός στρατός της Ουκρανίας – πολεμούσε πλάι στους ναζί και την περιβόητη μεραρχία SS-Galychyna και ήταν εξίσου υπεύθυνος για εγκλήματα πολέμου όσο και η ίδια η ναζιστική Γερμανία. Όμως προς το τέλος του πολέμου, ο ίδιος στρατός, ο UPA, πολεμούσε κατά των Γερμανών και των σοβιετικών ταυτόχρονα, και μόνο στις αρχές του ’60 οι τελευταίοι αντι-σοβιετικοί αντάρτες εκτελέστηκαν ή συνελήφθησαν στην Ουκρανία. Η επίσημη σοβιετική ιστορία δεν αναφέρει πουθενά τους 2 «τεχνητούς λιμούς» που μάστισαν την Ουκρανία το 1933 και το 1947 και σκότωσαν περίπου 3 με 7 εκατομμύρια ουκρανούς. Δεν θα βρεις πολλά στοιχεία και πληροφορίες για την μαζική απέλαση ουκρανών αγροτών στη Σιβηρία στα 1920 και ’20. Σήμερα βέβαια, όλα αυτά είναι πλέον γνωστά αλλά μάλλον η νέα γενιά δεν ενδιαφέρεται τόσο να μάθει την ιστορία της Ουκρανίας. Και επιπλέον, πόσα ακόμα δεν έχουν «εξιστορηθεί»…

Το άγαλμα του Λένιν δεσπόζει στο κέντρο του Κιέβου

Ομολογώ πως έφυγα φοβερά εκνευρισμένος από το μουσείο για το Τσέρνομπιλ. Ήταν ένα μουσείο-μνημόσυνο χωρίς καμία διάθεση να καταγγείλει αυτό το φοβερό γεγονός ώστε στο τέλος ο επισκέπτης να πει «ποτέ ξανά»! Έχουν αποδοθεί ευθύνες και ποια είναι η σχέση των Ουκρανών σήμερα με το συμβάν;

Οι Ουκρανοί σήμερα δεν σκέφτονται την τραγωδία του Τσερνόμπιλ. Η κυβέρνηση κατά καιρούς κάνει ανακοινώσεις πως είναι καιρός οι άνθρωποι να επιστρέψουν πια και να εγκατασταθούν ξανά σε εκείνες τις ζώνες. Βέβαια ο κόσμος σε αυτές τις ανακοινώσεις χαμογελάει με σαρκασμό. Πρόσφατα έγιναν και κάποιες διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης που σχεδίαζε να αφαιρέσει κάποια από τα προνόμια που είχε δώσει στους ανθρώπους που είχαν πληγεί περισσότερο τότε. Πάντως ένα είναι σίγουρο, το ενδεχόμενο ραδιενεργούς μόλυνσης και οι επιπτώσεις της από εκείνο το ατύχημα έχουν πάψει πολύ καιρό να συζητιούνται.

Από το 95% των συναλλαγών μας (σε εστιατόρια, ξενοδοχεία, μίνι μάρκετ κ.λπ.) αποκομίσαμε πως ο Ουκρανικός λαός παραμένει ένας τίμιος λαός, παρά τις αντιξοότητες. Πως ανέχεται τις διαφθαρμένες κυβερνήσεις; Ή οι συνθήκες (και το παρελθόν) τον έχουν κάνει στωικό (και δεκτικό);

Η ζωή σήμερα έχει «εκπολιτιστεί» και οι άνθρωποι έχουν την πολυτέλεια να συμπεριφέρονται έντιμα. Νομίζω όμως πως η εντύπωσή σου είναι περισσότερο ρομαντική παρά πραγματική. Εγώ που ζω εδώ συναντώ συχνά περιπτώσεις που αποδεικνύουν πως η διαφθορά δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο των κυβερνήσεων και των πολιτικών. Η ατιμία και η διαφθορά δεν είναι δυο λέξεις με την ίδια έννοια. Έχουν όμως κάτι κοινό – την έλλειψη ήθους. Στις αρχές του ’90 όπου και η ζωή ήταν πράγματι πολύ σκληρή, δεν υπήρχε περίπτωση να συναντήσεις έντιμο άνθρωπο. Σχεδόν κανείς δεν ήταν έντιμος, κυρίως στον χώρο των υπηρεσιών και του εμπορίου. Σήμερα οι άνθρωποι νοιώθουν περισσότερη σιγουριά και είναι πιο φιλικοί και πιο τίμιοι, επειδή ζουν πιο άνετες ζωές.

Νεοκλασικισμός, αλλά και κτίρια σταλινικής και νεογοτθικής αρχιτεκτονικής δίνουν το στίγμα  στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας.

Νομίζω πως για πρώτη φορά στη ζωή μου είδα τόσες Μαζεράτι και Φεράρι παρκαρισμένες. Είναι ίσως η εικόνα (μαζί με ένα σκηνικό όπου μέσα σε ένα γκάμπριο αυτοκίνητο που κυκλοφορούσε στο Κίεβο νεαρά παιδιά πίνοντας σαμπάνια διασκέδαζαν επιδεικτικά) που έχω από τους νεο(βαθύ)πλουτους του Κιέβου. Ποια είναι η σημερινή κοινωνική διαστρωμάτωση; Υπάρχει τεράστιο χάσμα μεταξύ των τελευταίων γενεών και των παλιών;

Το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών δυστυχώς μεγαλώνει και η μεσαία τάξη είναι περιορισμένη και χωρίς επιρροή. Το Κίεβο, ως πρωτεύουσα της χώρας, συγκέντρωσε όλους τους πλούσιους της Ουκρανίας. Το νοιώθεις στα εστιατόρια και τα μαγαζιά – τα περισσότερα απευθύνονται σε ανθρώπους υψηλών εισοδημάτων. Το βασικό πρόβλημα όμως είναι πως η πλειοψηφία των πολιτών δεν είναι εκατομμυριούχοι. Ναι, με βάση επίσημα στοιχεία της φορολογικής αρχής, 999 εκατομμυριούχοι ζουν στο Κίεβο. Θα υπάρχουν σίγουρα 10-20πλάσιοι σε ποσοστό εκατομμυριούχοι που δεν πληρώνουν φόρους άρα δεν υπολογίζονται σε αυτά τα στατιστικά στοιχεία. Ο πληθυσμός όμως στο Κίεβο είναι περίπου 4 εκατομμύρια και για αυτούς τους ανθρώπους ο μέσος μισθός είναι περίπου 200-250 ευρώ το μήνα!

Περιμένοντας ν’ αρχίσει η συναυλία της Μαντόνα στο Κίεβο

Στο βιβλίο του Geert Mak «Στην Ευρώπη, Ταξίδια στον 20ο αιάνα» (εκδ. Μεταίχμιο), ο συγγραφέας μεταφέρει μια συνομιλία του με μια Ουκρανή στο Κίεβο το 1999. Λέει αυτή: «Παλιά φοβόμασταν πάντα να μιλήσουμε, αλλά μιλούσαμε έτσι κι αλλιώς. Και κάτι γινόταν. Τώρα μιλάμε όσο θέλουμε, αλλά δεν βλέπουμε πια αποτελέσματα». Έχουν ισχύ ακόμα τα λόγια της;

Το 2012 μπορείς να μιλάς όσο θες και ίσως βοηθάει κιόλας. Μια μόνο φωνή βέβαια δεν κάνει τη διαφορά, αλλά μια «χορωδία» από γνώμες παρακινούν αλλαγές, παρόλο που γίνονται με πολύ αργούς ρυθμούς.

Παντού, συνειδητοποίησα πως λειτουργεί ο νόμος της ελεύθερης αγοράς (άψογη εξυπηρέτηση) εκτός από περιπτώσεις που απέναντί μας είχαμε να αντιμετωπίσουμε γυναίκες μεγάλης ηλικίας (μουσεία, σταθμός λεωφορείων κ.λπ.). Είναι απομεινάρι συμπεριφοράς παλιάς εποχής ή δείγμα κούρασης από χρόνια εργασίας (και πρόβλημα συνταξιοδότησης);

Δεν θα έλεγα πως είναι αγενείς οι ουκρανοί. Όχι. Ίσως τελικά είναι «απομεινάρια» της σοβιετικής εποχής. Στον ιδιωτικό τομέα η ευγένεια είναι παραδειγματική και νομίζω πως αυτό ισχύει σε όλη την Ουκρανία εκτός από τα νότια και ανατολικά, συμπεριλαμβανομένης και της φημισμένης χερσονήσου της Κριμαίας, όπου τα «σοβιετικά απομεινάρια» παραμένουν εμφανή μαζί με τη σοβιετική νοσταλγία.

Στο βιβλίο σας (που μ' ενθουσίασε) «Ο φίλος του μακαρίτη» ο ήρωας, ασυνείδητα, μετατρέπεται σε δολοφόνος. Είναι ένα είδος παραβολής για τη χώρα σας; Ποιο πιστεύετε θα είναι το μέλλον της;

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε το 1994 και αποτύπωνε την κοινωνία εκείνης της εποχής. Σχεδόν ο καθένας θα μπορούσε να γίνει δολοφόνος σε εκείνη την τόσο κρίσιμη περίοδο. Υπάρχει επίσης πάντα ο κίνδυνος η Ουκρανία να «πισωγυρίσει» και να μεταμορφωθεί σε μια άλλη Λευκορωσία. Μου αρέσει όμως να είμαι αισιόδοξος. Δεν υποστηρίζω τη σημερινή κυβέρνηση αλλά βλέπω όμως πως η οικονομική πολιτική που ασκείται, έχει βάση. Η Ουκρανία βρίσκεται σε κρίση, όχι σαν την Ελλάδα, αλλά και πάλι. Η Ουκρανία δεν θα επιβιώσει χωρίς διεθνή πιστωτική βοήθεια. Οι «πιστωτές» παρακολουθούν πολύ προσεκτικά την πολιτική κατάσταση στη χώρα και οι κύριες απαιτήσεις τους από την ουκρανική κυβέρνηση δεν είναι μόνο οικονομικές. Παρακολουθούν την ελευθερία του Τύπου, τα ποσοστά της δημοκρατίας, και αυτό το είδος «εξωτερικού» ελέγχου είναι μερικές φορές πιο σημαντικό και πιο αποτελεσματικό από τις προσπάθειες που κάνει η «εσωτερική» πολιτική αρχή.

Ομολογώ (χωρίς φαλλοκρατικό υπαινιγμό) πως οι Ουκρανές (ιδιαίτερα του Κιέβου) είναι οι πιο όμορφες γυναίκες που έχω δει ποτέ. Συνάντησα πολλούς άνδρες (σεξο-τουρίστες). Τι σκέφτεστε γι' αυτό;

Συμφωνώ κι εγώ, οι γυναίκες της Ουκρανίας είναι πολύ όμορφες. 10 χρόνια πριν έγραψα τα σενάρια δυο ταινιών που αφηγούνταν ιστορίες κοριτσιών από την Ουκρανία που είχαν πέσει θύματα σωματεμπορίας στο εξωτερικό. Θυμάμαι που η κυβέρνηση τότε δεν αποδεχόταν πως το πρόβλημα ήταν υπαρκτό και η ανάγκη για μέτρα επιτακτική. Τώρα το θέμα αυτό δεν αποτελεί τόσο μεγάλο πρόβλημα, έχουμε αρκετούς διεθνείς μη-κυβερνητικούς οργανισμούς που κάνουν πολύ καλή δουλειά στο να προστατεύουν τις γυναίκες από τέτοιες παγίδες. Όσο για την Ουκρανία ως προορισμό για σεξ, θα διαφωνήσω. Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα μπορεί να βρει κανείς πόρνες. Σε μερικές χώρες όπως η Ολλανδία η βιομηχανία του σεξ είναι νόμιμη, στην Ουκρανία όμως όχι.

'Εχετε ασπαστεί τον προτεσταντισμό. Όταν το έμαθα σοκαρίστηκα. Ίσως φταίει το γκροτέσκο χιούμορ των βιβλίων σας και οι χαρακτήρες των ηρώων σας (ξέρω πως λανθασμένα εμείς οι αναγνώστες επιμένουμε να συγχέουμε τους ήρωες με τους συγγραφείς). Τι σας οδήγησε σε αυτή την απόφαση;

Στο Κίεβο υπάρχουν πάρα πολλές εκκλησίες και μοναστήρια. Πολλά από αυτά είναι προστατευόμενα από την Unesco

Στην πραγματικότητα δεν είμαι προτεστάντης και δεν είμαι γενικά «προσκολλημένος» κάπου θρησκευτικά. Κάποιοι ουκρανοί δημοσιογράφοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν εντυπώσεις επειδή η γυναίκα μου είναι βρετανίδα και προέρχεται από οικογένεια προτεσταντών και παντρευτήκαμε σε προτεσταντική εκκλησία στο Λονδίνο. Εκτιμώ την απλότητα και το ήθος των προτεσταντών και εγώ ο ίδιος αποστρέφομαι τον χρυσό και την πολυτέλεια. Αλλά δεν πιστεύω πως αυτά είναι αρκετά ώστε να με ανακηρύξουν «Προτεστάντη» με κεφαλαίο Π.

Πως σκεφτήκατε ένα πιγκουίνο για ήρωα («Οι πιγκουίνοι δεν πεθαίνουν στο κρύο»);

Ο πρώτος μου μυθιστορηματικός ήρωας-ζώο ήταν στο βιβλίο «Ο Κόσμος του Κου Μπίκφορντ» (αυτό το βιβλίο δεν έχει μεταφραστεί ακόμα). Στα 18 μυθιστορήματα που έχω εκδώσει στα Ρώσικα μόνο 3 δεν έχουν για ήρωες ζώα. Ο πιγκουίνος Μίσα έγινε μάλλον ο πιο «διάσημος» ήρωάς μου. Πάντα φανταζόμουν τους πιγκουίνους να μοιάζουν πολύ με τους σοβιετικούς – ζουν συλλογικά, πάντα σε ομάδες. Η συμπεριφορά τους είναι συμπεριφορά ομάδας. Αν αποκόψεις έναν πιγκουίνο από την ομάδα του και τον αφήσεις σε ένα έρημο νησί, αποπροσανατολίζεται, ψάχνει για την ομάδα του. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση το 1991 οι σοβιετικοί άρχισαν να συμπεριφέρονται σαν αποπροσανατολισμένοι, ξεκομμένοι πιγκουίνοι. Δεν ήξεραν τι να κάνουν, που να πάνε, αφού όλο το συλλογικό οικοδόμημα της ζωής τους είχε εξαφανιστεί. Αυτός ο παραλληλισμός «γέννησε» τον πιγκουίνο Μίσα.

Σκίτσο του Carson Blis για τους The New York Times που απεικονίζει τον συγγραφέα και συνόδεψε ένα άρθρο του τελευταίου για την εφημερίδα ( /www.nytimes.com)

Πότε δουλέψατε ως δεσμοφύλακας στην Οδησσό; Πως ήταν αυτή η εμπειρία; Θα θέλατε να μας διηγηθείτε ένα επεισόδιο;

Ήταν την περίοδο που υπηρετούσα στο στρατό, αλλά το επέλεξα ο ίδιος. Το πρόβλημα ήταν ότι επειδή ήμουν απόφοιτος σχολής μεταφραστών όπου σπούδασα Ιαπωνικά, μετατέθηκα σε υπηρεσία της KGB στα νησιά Kuril δίπλα στην Ιαπωνία. Εάν πήγαινα λοιπόν εκεί και έκανα αυτό που μου ζητούσαν – δηλαδή να ακούω τις ασύρματες συνομιλίες των Ιαπώνων αξιωματικών, δεν θα μπορούσα να ταξιδέψω στο εξωτερικό για τα επόμενα 25 χρόνια μετά την θητεία μου. Και πάντα ήθελα να ταξιδέψω. Δεν ήξερα πως η Σοβιετική Ένωση θα έπεφτε 4 χρόνια μετά τη θητεία μου. Έτσι είχα ζητήσει από τη μητέρα μου που ήταν γιατρός σε νοσοκομείο της Αστυνομίας να βρει κάποιον ανώτερο αξιωματικό που θα μπορούσε να αλλάξει τη στρατιωτική μου αποστολή. Και ένας Διοικητής όντως βοήθησε και μετατέθηκα στη στρατονομία. Όταν λοιπόν πήγα να παρουσιαστώ στην υπηρεσία μου, μου έδωσαν την επιλογή 4 φυλακών στην Ουκρανία όπου και θα έκανα την 18μηνη θητεία μου. Αποφάσισα να πάω στην Οδησσό, και δεν το μετανιώνω από τότε. Για έναν συγγραφέα, μια εμπειρία από φυλακή είναι ευλογία. Βέβαια, είναι καλύτερο να είσαι φύλακας παρά φυλακισμένος. Κουβέντιαζα πολύ με τους κρατούμενους αλλά και με τους φύλακες, έζησα αμέτρητες καταστάσεις που θα ήταν φυσιολογικές για μια φυλακή αλλά όχι για τη ζωή έξω από αυτή. Αυτή που θυμάμαι έντονα ήταν τέλη Δεκέμβρη του 1995. Λίγο πριν την Πρωτοχρονιά μού ζήτησαν να παραδώσω χριστουγεννιάτικα δέντρα στους αξιωματικούς της φυλακής μας. Κάπως είχε κανονίσει η φυλακή να μεταφερθούν 40-50 δέντρα και εγώ με έναν οδηγό υποτίθεται θα τα παρέδιδα στις διευθύνσεις του κάθε αξιωματικού. Χρησιμοποιήσαμε το αυτοκίνητο μεταφοράς κρατουμένων – ένα πράσινο φορτηγό με μεταλλική καρότσα, μεταλλική πόρτα και ένα πολύ μικρό παράθυρο. Όλοι αναγνώριζαν στην πόλη πως αυτό το φορτηγό μεταφέρει κρατούμενους είτε σε δικαστήρια είτε σε άλλες φυλακές. Εμείς μεταφέραμε χριστουγεννιάτικα δέντρα. Σταματήσαμε έξω από ένα σύμπλεγμα διαμερισμάτων και όλοι βγήκαν στα παράθυρα σαστισμένοι και περίεργοι γιατί πίστευαν πως ήρθαμε να συλλάβουμε κάποιον από τη γειτονιά τους. Σύντομα – με έκπληξη στα μάτια τους – είδαν να ξεπροβάλει ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο από την καρότσα. Ένας ένστολος το πήγαινε στην είσοδο των σπιτιών. Ήταν πολύ αστείο. Μια άλλη ανάμνηση επίσης, που ήταν όμως πάνω κάτω συνηθισμένη κατάσταση ήταν η εξής: οι κρατούμενοι δεν ήταν από την Οδησσό, η φυλακή ήταν χτισμένη απέναντι από ένα νεκροταφείο. Έτσι κάθε φορά που κάποιος προσπαθούσε να δραπετεύσει, πήγαινε να κρυφτεί στο νεκροταφείο, ήταν το μόνο που ήξερε από την πόλη. Οι στρατιώτες και η αστυνομία δεν ανησυχούσαν, κάθε φορά ήξεραν πως θα τους βρουν εκεί.

Φωτό: Δημήτρης Μαστρογιαννίτης