Ένας Φεβρουάριος για τον Σεπτέμβρη

O Θοδωρής Γεωργακόπουλος* προκάλεσε αίσθηση (sic), αλλά και παλιρροϊκό κύμα σχολίων, tweets, φωτογραφιών (στο instagram και όχι μόνο), αρχικά γράφοντας και ανεβάζοντας καθημερινά στην ιστοσελίδα του και στη συνέχεια εκδίδοντας, στον Καστανιώτη, ένα μυθιστόρημα με τον τίτλο, «Φεβρουάριος».

Για Φεβρουάριος, το καλοκαίρι το βιβλίο τα πήγε πολύ καλά όπως μπορείτε να δείτε εδώ, αφού ταξίδεψε και φωτογραφήθηκε σε θάλασσες, πλοία, πισίνες, αμμουδιές καλντερίμια, αγκαλιές γυναικών και γραφεία ανδρών. Ο συγγραφέας έκανε φιλότιμες προσπάθειες να απαντήσει σε όλες τις πιθανές ερωτήσεις για το βιβλίο εδώ.

Εγώ είχα μερικές ακόμη.

Η πρώτη σου απόπειρα στο χώρο της λογοτεχνίας ήταν το Πέρα από την Καταιγίδα (εκδ. Οξύ), ένα εφηβικό μυθιστόρημα, ένα παραμύθι. Διάβαζες παραμύθια μικρός; Έχεις ένα αγαπημένο; Δεν θυμάμαι να διάβαζα ποτέ παραμύθια σαν την Κοκκινοσκουφίτσα και τη Χιονάτη –ποιος διάβαζε; – αλλά θυμάμαι πολύ καλά να διαβάζω τα βιβλία της Ήνιντ Μπλάιτον με τους Πέντε Φίλους και τα Πέντε Λαγωνικά και τους Μυστικούς Εφτά (που μου άρεσαν λιγότερο), τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας του Ρώσου συγγραφέα Κίριλ Μπούλιτσεφ, τα «παραμύθια» του Τζιάνι Ροντάρι, τις περιπέτειες του δημοσιογράφου Ρουλταμπός, που τις έγραφε ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας και ακαδημαϊκός Ρομπερ Εσκαρπί, το Μικρό Νικόλα και τα βιβλία της Κριστίνε Νέστλιγκερ.

Δεν διάβαζα μόνο τέτοια, βέβαια, διάβαζα οτιδήποτε. Ακόμα και εγκυκλοπαίδειες. Οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου το διάβαζα, μόνη προϋπόθεση ήταν να έχει γράμματα.

Τι πιστεύεις ότι θα έλεγε για τον «Φεβρουάριο» ο 13χρονος εαυτός σου; Δεν θα τον άφηνα να τον διαβάσει, είναι μικρός ακόμα, έχει μέσα πολλά πράγματα που δεν θα καταλάβαινε. Θα ήταν πάντως πολύ χαρούμενος και περήφανος που θα γίνει κάποτε συγγραφέας.

Με δεδομένη τη σημασία του εξώφυλλου για ένα βιβλίο, πως έγινε η επιλογή της συγκεκριμένης φωτογραφίας. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι όταν τη βλέπεις;  Το εξώφυλλο το διάλεξαν οι αναγνώστες. Την άνοιξη, καθώς ξαναέγραφα το βιβλίο, ανέβασα πέντε διαφορετικές εναλλακτικές επιλογές στο februarios.com, και ο κόσμος ψήφισε. Υπήρχαν δύο εξώφυλλα με φωτογραφίες από το εσωτερικό πισίνας, τις οποίες βρήκαν οι άνθρωποι του Καστανιώτη. Και οι δύο ωραίες ήταν. Ο κόσμος διάλεξε αυτήν. Όταν την κοιτάζω νιώθω μιαν ανησυχία. Η πισίνα αυτή δεν έχει πλακάκια, ούτε γραμμές όπως οι κανονικές αθλητικές πισίνες. Δεν ξέρω τι σόι πισίνα είναι. Ανησυχώ αν την καθαρίζουν σωστά.

Εμένα πάντως το εξώφυλλο μου φέρνει στο μυαλό τη σιωπή κάτω από το νερό. Κι επειδή η απουσία ήχων είναι κάτι, για μένα πάντα, συνώνυμο του τρόμου, θα προσέγγιζα το βιβλίο σου ως θρίλερ. Είχες άραγε σκεφτεί ένα soundtrack για τον «Φεβρουάριο»; Άκουγες μουσική όταν τον έγραφες; Αν ναι, τι; Σπάνια άκουγα μουσική κατά τη διάρκεια του Φεβρουάριου –σπάνια ακούω όταν γράφω–, και όταν άκουγα, άκουγα τα κομμάτια ενός καταπληκτικού 25χρονου Ισλανδού συνθέτη που τον λένε Όλαφουρ Άρναλντς και τα κομμάτια που ένας Αμερικάνος συνθέτης μουσικής για διαφημίσεις που τον λένε Κιθ Κένιφ βγάζει με τ’ όνομα Goldmund. Επίσης, το soundtrack της Cinematic Orchestra για ένα ντοκιμαντέρ για τα φλαμίνγκο. Ένα κομμάτι από αυτό χρησιμοποίησα στο εξής βίντεο. Ήσυχα πράγματα, μαλακτικά για τον εγκέφαλο.

Είναι πολύ περίεργες αυτές οι ερωτήσεις.

Είναι με κάποιο τρόπο ο ανώνυμος αφηγητής του «Φεβρουάριου» ένας (υπερ)ήρωας; Κάποιος που αποδίδει δικαιοσύνη; Τι σχέση έχεις με τους υπερήρωες; Ποια ανάγκη μας πιστεύεις ότι υπηρετεί η ύπαρξή τους; Ποιος είναι ο αγαπημένος σου;  Πολύ περίεργες ερωτήσεις, πράγματι.  Ο ήρωας του βιβλίου δεν εξυπηρετεί κανένα τέτοιο ρόλο, ούτε αναλαμβάνει κανένα τέτοιο μανδύα, το ομολογεί άλλωστε. 

Οι υπερήρωες εξυπηρετούν τις ίδιες ανάγκες που εξυπηρετούν και οι θρησκείες, αλλά πολύ πιο ήπια, χωρίς εκατόμβες νεκρών και απειλές για κολάσεις, μέσα από την ποπ κουλτούρα, που είναι εξ’ ορισμού δημοκρατικό μέσο.

Οι ιστορίες τους, όπως και οι θρησκείες, είναι παιδικά παραμύθια και ποτέ δεν τα έπαιρνα πολύ στα σοβαρά. Τα περισσότερα, άλλωστε, βγήκαν από τον ψυχρό πόλεμο, όταν υπερβολικά πολύς κόσμος φοβόταν υπερβολικά πολλά πράγματα, όπως την ατομική βόμβα και την επιστήμη. Αν πρέπει να διαλέξω δύο, υποθέτω ότι ο ένας θα είναι ο Μπάτμαν, γιατί δεν είναι εξωγήινος ούτε τον έχει τσιμπήσει κανένα ραδιενεργό ζουζούνι. Είναι άνθρωπος όπως εμείς, καίτοι πολύ πλούσιος και εντελώς τρελός. Ο άλλος, βεβαίως, είναι ο Δρ. Μανχάταν από τους Watchmen. Είναι ο μόνος ρεαλιστικός υπερήρωας που έχω πετύχει ως προς το εξής: Όταν συνειδητοποιεί την ισχύ του σε σχέση με τους υπόλοιπους, τους απλούς ανθρώπους, δεν κάθεται να ασχοληθεί: Φεύγει.

Ας γυρίσουμε στον κεντρικό ήρωα του βιβίου, αυτόν τον τύπο χωρίς όνομα ….«που όταν βρίσκεται έξω από τη φούσκα στην οποία ζει, καταφεύγει στη χλεύη». Τι πρώτη ύλη χρησιμοποίησες για τον φτιάξεις; Τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του πηγάζουν προφανώς από ανθρώπους που ξέρω και έχω μελετήσει και από τον εαυτό μου. Ο πυρήνας αυτού του χαρακτήρα, ωστόσο, η κινητήρια δύναμή του, είναι ένα συμβάν ένα χρόνο νωρίτερα: Ο θάνατος της γυναίκας του. Από το σημείο εκείνο ο χαρακτήρας αποκλίνει από την κανονική ανθρωπότητα. Τα κίνητρα και οι σκέψεις του έχουν ξεφύγει από τα αναμενόμενα και τα κατανοητά από εμάς. Τα υλικά που τον περιγράφουν γίνονται μια άμορφη σούπα, μια άβυσσος. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποίησα για να περιγράψω ένα τέτοιο ον είναι η φαντασία μου.

Ο ήρωάς σου θέλει να πνίξει τον πρώην πρωθυπουργό (ο οποίος κάνει την εμφάνισή του μόνο στη χάρτινη εκδοχή του βιβλίου –γιατί;). Συμμερίζεσαι τα συναισθήματά του; Υπάρχουν κάποια επεισόδια που πρόσθεσα μετά την ολοκλήρωση του «ζωντανού» πειράματος του «Φεβρουαρίου», κυρίως για να περιγράψω καλύτερα κάποιους από τους χαρακτήρες που είχαν μείνει ατελείς και για να δώσω ένα πιο ουσιαστικό νόημα σε κάποια από τα κεφάλαια που ήταν πιο αδύναμα και σε σημεία που πίστευα ότι η ιστορία κάνει κοιλιά. Την ιστορία του πρώην πρωθυπουργού την είχα σκεφτεί κάποιους μήνες νωρίτερα, όταν είχα μάθει ότι ενίοτε, πολύ σπάνια, ο τότε -ακόμα- πρωθυπουργός ερχόταν και κολυμπούσε στη δημόσια πισίνα που κολυμπούσα και εγώ. Δεν τον είχα δει ποτέ, αλλά η ιδέα μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα: Τι θα έκανα αν τον είχα στη διπλανή λωρίδα να τσαλαβουτάει;

Μάλλον τίποτα. Στο βιβλίο ο ήρωας αντιμετωπίζει την κατάσταση με έναν τρόπο –έκτοτε έχω ακούσει διάφορες εκδοχές από αναγνώστες, για το τι θα έκαναν αν ήταν στη θέση του. Μερικές με τρόμαξαν, ομολογώ.

Συχνά, οι αναγνώστες ταυτίζονται με τους ήρωες των βιβλίων που διαβάζουν. Σου έχει συμβεί; Ήθελες να συμβεί με τον κεντρικό σου ήρωα και τους αναγνώστες σου; Εσύ, με ποιους λογοτεχνικούς ήρωες έχεις ταυτιστεί; Εξαρτάται από το τι σημαίνει «ταυτίζομαι». Πολύ συχνά βρίσκουμε σε λογοτεχνικούς χαρακτήρες στοιχεία που αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας και εξ’ ορισμού βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση τους, προσπαθώντας να φανταστούμε τι θα κάναμε αν αντιμετωπίζαμε τις ίδιες καταστάσεις. Πολλοί αντιμετώπισαν έτσι τον ήρωα αυτού του βιβλίου, και γι’ αυτό χαίρομαι. Αλλά «ταυτίζομαι» δεν ξέρω τι σημαίνει. Με κανέναν δεν ταυτίζομαι. Στη λογοτεχνία, άλλωστε, συνήθως οι πιο συναρπαστικοί ήρωες είναι οι χαλασμένοι, οι περίεργοι, οι τυραννισμένοι. Ας πούμε ότι θα ήθελα να είμαι φλεγματικός και παρανοϊκά ανέμελος σαν τον Γιοσάριαν (Τζόζεφ Χέλερ, Catch-22), έστω και για λίγο, για να δω πώς είναι.

Γκρίνιαξε κανείς για τον τρόπο που σκιαγραφούνται οι γυναίκες στο βιβλίο; (Τι, μόνο εγώ;) Αν δεν κάνω λάθος, όχι. Πολλοί αποκάλεσαν τον ήρωα μισογύνη, αλλά στα πλαίσια του γενικού μισανθρωπισμού του.

Λέει ο ήρωάς του βιβλίου στο μανιφέστο του (ένα βιβλίο όπου έχει συγκεντρώσει τις απόψεις του για τη ζωή και τα πάντα) «Μην πάρεις καμιά απόφαση πριν τη γράψεις πρώτα». Συμφωνείς; Θα μοιραστείς μαζί μας το τοπ 3 από το δικό σου μανιφέστο; Δεν έχω γράψει το δικό μου μανιφέστο. Έχω την εντύπωση ότι πολλά από αυτά που γράφω τα τελευταία χρόνια στο Ίντερνετ παίζουν έναν τέτοιο ρόλο, αλλά είναι ημιτελή. Ίσως φταίει το ότι πια δεν γράφω για τον εαυτό μου –σχεδόν όλα όσα γράφω προορίζονται για τα μάτια αναγνωστών. Το μανιφέστο που περιγράφεται στο βιβλίο είναι ένα αυστηρά προσωπικό κείμενο. Μακάρι κάποτε να βρω χρόνο να το κάνω. Νομίζω θα είναι πολύ διδακτική εμπειρία, όπως το λέει ο ήρωας ακριβώς.

Μία από τις πιο μαύρες σκέψεις του ήρωα είναι όταν ομολογεί στον εαυτό του: «Όλοι έχουμε τη βία μέσα μας». Κάποιοι θα έλεγαν πως αυτό είναι ένας απαισιόδοξος τρόπος να δεις την ανθρώπινη φύση. Άλλοι, θα μιλούσαν για ατόφιο ρεαλισμό. Εσύ;  Οι άνθρωποι είναι ζώα βγαλμένα από τη ζούγκλα. Μερικές χιλιάδες χρόνια εξέλιξης δεν αρκούν για να σβήσουν τα ζωώδη τους ένστικτα. Δεν είμαστε μικροί θεοί ούτε ενάρετοι σοφοί. Μπορεί κανείς να φανταστεί το θέμα της βίας σαν ένα χάσμα: Η βία είναι απέναντι. Για κάποιους από εμάς το χάσμα είναι τεράστιο και ποτέ δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε το άλμα απέναντι. Για άλλους το χάσμα είναι μικρότερο. Για κάποιους έχει πλάτος όσο ένα βήμα. Στην ανθρώπινη φύση, ωστόσο, η βία υπάρχει, είναι εγγενής.

Χαρτί λοιπόν. Γιατί; Γιατί δεν το άφησες στα κύματα του διαδικτύου; Θα ήταν το δικό σου «νησί». Μπορεί και να γινόταν cult. Γιατί το τύπωσες; Ο σκοπός των λέξεων είναι να διαβαστούν, να τις δούνε μάτια αναγνωστών. Οι άνθρωποι διαβάζουν με διάφορους τρόπους και σε διάφορες επιφάνειες, και προφανώς θέλω τα λόγια μου να υπάρχουν διαθέσιμα σε όσο το δυνατό περισσότερες από αυτές. Αν κάποιος μου πρότεινε να το βγάλουμε σε πάπυρο ή να το λαξέψουμε σε μαρμάρινες πλάκες, θα δεχόμουν ευχαρίστως. Το Ίντερνετ ήταν ο μόνος τρόπος για να διεξαχθεί το «ζωντανό» μέρος του πειράματος, αλλά στη συνέχεια το ολοκληρωμένο έργο μπορεί να έχει όλες τις δυνατές μορφές. Εξάλλου τα χάρτινα βιβλία είναι ωραίο πράγμα. Όμορφο και βολικό και μυρωδάτο.

Αφιερώνεις το βιβλίο σε 15 χιλιάδες ανθρώπους που διάβασαν τον «Φεβρουάριο» online, έγραψαν σχόλια και σου έστειλαν φωτογραφίες τόσο με την ηλεκτρονική όσο και με τη χάρτινη έκδοση. Υπήρξε ένα σχόλιο ή μια εικόνα που για κάποιο λόγο σκάλωσε στο μυαλό σου ή σε χαροποίησε λίγο περισσότερο από τα υπόλοιπα; Στην αρχή του «Φεβρουραρίου» υπήρξαν κάποιοι αναγνώστες που αγνόησαν το «μυθιστόρημα» που έγραφε πάνω πάνω το februarios.com και νόμισαν ότι το κείμενο είναι αυτοβιογραφικό, και πως αυτός που το γράφει έχει στ' αλήθεια ζήσει αυτά τα πράγματα. Έτσι μου ήρθαν κάποια email πάρα πολύ συγκινητικά από ανθρώπους που έχουν χάσει τους συντρόφους τους και ταυτίστηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό με τον ήρωα.

Με συγκινούσαν επίσης πολύ τα μεταμεσονύκτια emails και tweets που με παρακαλούσαν -συνήθως επιτακτικά- να συντομεύω με το νέο κεφάλαιο για να πάνε για ύπνο. Θυμάμαι έναν φαντάρο που έκανε γερμανικό νούμερο και ήθελε να ανεβάσω το κεφάλαιο πριν τις 4, που έληγε η σκοπιά του, για να το διαβάσει στο κινητό. Δυστυχώς δεν πρόλαβα να του κάνω το χατήρι εκείνη τη βραδιά, και πολύ στενοχωρήθηκα.

Τώρα τελευταία χαίρομαι πολύ με τις φωτογραφίες που διάφοροι αναγνώστες ανεβάζουν στα social media με το βιβλίο σε διάφορα ενσταντανέ, σε μπαλκόνια, πισίνες, παραλίες, βάρκες και τραπέζια στα σημεία που έχουν πάει διακοπές. Είναι ωραίο το βιβλίο να ταξιδεύει σε τόσα μέρη, να αναπνέει καθαρό αέρα, να μαζεύει παραστάσεις.

https://www.georgakopoulos.org

https://twitter.com/tgeorgakopoulos

https://www.facebook.com/thodorisgeorgakopoulos