Η Σώτη των δημοσίων πραγμάτων

Διαβάζοντας τα πολιτικά αυτά άρθρα συγκεντρωμένα στη «Φοβερή τροπή των πραγμάτων» (εκδόσεις ATHENS VOICE Books), μου δίνουν την εντύπωση ότι λειτουργούν σαν ένα χρονικό υπομνηματισμού γεγονότων και επετείων, σε κατά βάση ελευθεριακή κατεύθυνση. Ισχύει αυτή η σκέψη;

Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τον εαυτό του. Είμαι ιστορικός, αυτό έχω σπουδάσει –μεταξύ άλλων–, πράγμα που φαίνεται όχι μόνο στα βιβλία και στα άρθρα, αλλά και στη γενικότερη αντίληψη του ανθρώπου και του χρόνου. Κοντολογίς, βλέπω την ανθρωπότητα και την εξέλιξή της σε ευρύτερο πλαίσιο από τη δική μου σύντομη ζωή. Βλέπω το παρελθόν και το μέλλον σε προοπτική που ξεπερνά τη γέννησή μου και το θάνατό μου. Η επιστήμη της ιστορίας καταδεικνύει στο άτομο την ασημαντότητά του. Τα κείμενα του βιβλίου κινούνται γύρω από συγκεκριμένους άξονες: την Aριστερά, την πολυπολιτισμικότητα και τον πλουραλισμό, τα ατομικά δικαιώματα, την Ευρώπη, τις αμερικανικές υποθέσεις, τα κοινωνικά κινήματα, την πολεοδομία. Μερικοί με κατηγορούν ότι γράφω ξανά και ξανά το ίδιο άρθρο! Έχουν, εν μέρει, δίκιο: δεν ασχολούμαι με όλες τις πλευρές της κοινωνικής δραστηριότητας – εξάλλου, ως ιστορικός, ειδικεύομαι στις ΗΠΑ, στα σοσιαλιστικά κινήματα (εξού τα βιβλία «Το εργοστάσιο των μολυβιών» και «Άλμπατρος»), στα ατομικά δικαιώματα στη Δύση (εξού η νουβέλα «Συγχώρεση»), καθώς και στον κινηματογράφο ως εργαλείο του ιστορικού.

Ως σχολιαστής των δημόσιων πραγμάτων, πού τοποθετείς πολιτικά τον εαυτό σου και με τι κριτήριο;

Είμαι Ευρωπαίος πολίτης που πιστεύει στην ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη στη βάση αυτού που ονομάζουμε «civisme», «πολιτική αρετή». Πιστεύω στη δημοκρατία, στους θεσμούς, στην ελεύθερη αγορά, στην κοινωνική αλληλεγγύη, στην παιδεία, στο σεβασμό των νόμων, στη δημιουργική εκτίμηση και αξιοποίηση της παράδοσης. Στη δική μας περίπτωση, αυτή η παράδοση είναι η αρχαία Ελλάδα, όχι τα σκοτεινά πρόσωπα και τα σκοτεινά γεγονότα που εκθειάζει η Aριστερά. Δεν τοποθετώ κομματικά τον εαυτό μου: εκτός από μερικούς μήνες καθημερινής τρέλας που πέρασα στην ΚΝΕ το 1975, όταν ήμουν 17 ετών, δεν εντάχθηκα πουθενά... Έφυγα τρέχοντας από την ΚΝΕ κι ακόμα τρέχω!

Κάθε άρθρο σου στην ATHENS VOICE ακολουθείται, συνήθως, από πλήθος σχολίων στο διαδίκτυο. Γιατί δεν απαντάς ποτέ στους επικριτές, θαυμαστές ή και στους απλούς ερωτητές σου;

Δεν ασχολούμαι με τις αντιδράσεις, ούτε διαβάζω κριτικές. Έχω πάρα πολλή δουλειά, ευτυχώς για μένα... Δεν έχω ούτε χρόνο, ούτε ενέργεια, ούτε διάθεση για τέτοιες συζητήσεις. Στην «αληθινή» ζωή συζητώ διαρκώς και ακούραστα, πλην όμως με ανθρώπους που έχουν πρόσωπο, όνομα και ευπρέπεια.

Συγγραφέας-δημοσιογράφος: βλέπεις καμιά αντίφαση ανάμεσα στις δυο ιδιότητές σου;

Ήμουν πάντοτε δημοσιογράφος-σχολιαστής, δεν υπήρξα ρεπόρτερ. Άρα, οι δύο ιδιότητες συγγενεύουν, είναι «γράψιμο». Η δημοσιογραφία ήταν κάτι που έκανα όταν δεν μπορούσα ακόμη να εκδώσω βιβλία. Από την άλλη πλευρά, είμαι, κατά κάποιον τρόπο, «public debater», υπό την έννοια ότι, όταν και όσο μου δίνεται η ευκαιρία, εκφράζω δημοσίως ιδέες και τις θέτω υπό συζήτηση. Το έκανα ανέκαθεν: μεγάλωσα σ’ ένα περιβάλλον γεμάτο βιβλία και πολιτικές διαμάχες. Χρειάστηκε να μελετήσω και να πολεμήσω: δεν ήμουν η μόνη, ήμουν όμως πάρα πολύ μόνη...

Αν σε υποχρέωνε ο εκδότης ν’ αναφέρεις τα τρία ή τέσσερα κύρια πεδία αναφοράς στο βιβλίο σου, ως υπότιτλο ας πούμε,  ποια θα ήταν αυτά και γιατί;

Αρθρίδια για την πολιτική αγωγή, για την ατομική και όχι για την αγελαία συμπεριφορά, για τη δικαιοσύνη με ατομική ευθύνη, για τον εκσυγχρονισμό, για την προσωπική και εθνική αξιοπρέπεια. Αυτά πιστεύω ότι αποτελούν τα διακυβεύματα της εποχής μας στην Ελλάδα.

Μετά τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις, βλέπεις οποιαδήποτε θετική προοπτική για την κοινωνία μας;

Πάντα βλέπω θετική προοπτική, παρότι υπάρχει κίνδυνος πολιτικών και οικονομικών ατυχημάτων. Δεν θεωρώ ότι επίκειται η συντέλεια του συστήματος, ακόμα λιγότερο η συντέλεια του κόσμου. Οι άνθρωποι βρίσκουν, από τη φύση τους, λύσεις επιβίωσης – οι κοινωνίες έχουν υπερβεί χειρότερα εμπόδια από αυτά που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Είναι απολύτως απαραίτητο να σωθούν οι στοιχειώδεις θεσμοί: τα συστήματα υγείας, παιδείας και δικαιοσύνης. Για τα υπόλοιπα βλέπουμε, σιγά-σιγά... Πρέπει να κάνουμε ένα βήμα κάθε μέρα: το ένα πόδι μπροστά, ακολουθεί το άλλο.

➜ d.fyssas@gmail.com