Εκπαιδεύοντας τη Βάλια

Μια καλλιεργημένη μεσήλικη αστή που ζει στην Κηφισιά, η Λόρα Μπραΐμη, τυφλή μετά από ένα ατύχημα, προσλαμβάνει τη νεαρή Βάλια για να της διαβάζει μεγαλόφωνα αγαπημένα της βιβλία. «Σκέφτηκα να δημιουργήσω ένα περιβάλλον, μέσω της πλοκής, όπου θα μπορούσε να δεχτεί κείμενα αγαπημένων συγγραφέων, και όχι αναγκαστικά των μεγαλύτερων» θα μου πει. Η έμπνευσή του έριξε τα ζάρια που έδειξαν: Βαλτινό, Καβάφη, Καμί, Καρυωτάκη, Μοπασάν, Ροΐδη, Σάμπατο, Σπίνραντ, Τσάντλερ, Χατζή. «Εκτός των ποιημάτων, επέλεξα αποσπάσματα χαμηλού προφίλ, όχι δύσκολα. Δεν ήθελα να δώσω ένα διδασκαλίστικο οδηγό για το πώς μπορεί να μεταμορφωθεί μια αδαής στη λογοτεχνία κοπέλα σε φανατική αναγνώστρια. Τα βιβλία επιλέγει η Λόρα, η οποία είναι μια μορφωμένη γυναίκα, για δικιά της ευχαρίστηση. Για την εξέλιξη της Βάλιας βοήθησε η ατμόσφαιρα, η συνεχής εξάσκηση λόγω ανάγνωσης, οι συζητήσεις με αφορμές τα βιβλία, που διαμείβονται».

Πρέπει να καταθέσω πως η ιδέα του βιβλίου δεν είναι καθόλου εξεζητημένη. Μετά τη συνέντευξη, την ώρα της φωτογράφισης στο βιβλιοπωλείο της Εστίας, η υπάλληλος Μαρία Παπαγεωργίου μάς αποκάλυψε πως υπήρξε στα νιάτα της αναγνώστρια για μια ηλικιωμένη αγράμματη γυναίκα. Έκλαιγε η γιαγιά από χαρά, μας είπε. «Η Λόρα συνδυάζει στοιχεία από εκδότριες της γενιάς μου. Η Βάλια από πρόσωπα με τα οποία βρέθηκα πολύ κοντά. Με ενδιαφέρουν τα κορίτσια και οι γυναίκες της εργατικής τάξης, που επιθυμούν να μάθουν, να καλλιεργηθούν». Ο Δημήτρης δεν μεταφέρει στο βιβλίο μόνο τις εμπειρίες του ως (άλλος) καθηγητής Μπράιαντ –από το θεατρικό έργο «Εκπαιδεύοντας τη Ρίτα», που όπως ομολογεί τον επηρέασε–, αλλά εμφανίζεται και ως συγγραφέας. Παρεμβαίνει συνεχώς στην πλοκή, καταπιέζοντας, κατά τη γνώμη μου, μερικές φορές τις ηρωίδες. Θα του το πω. «Το έχει γράψει ο Φαίδων Ταμβακάκης, “ένας συγγραφέας δεν μπορεί να ελέγξει τους ήρωές του”, και συμβαίνει. Φοβήθηκα πως αν τις αφήσω ανεξέλεγκτες θα καταντούσαν μελό, κάτι που με ενοχλεί αφόρητα. Εσύ, ο αναγνώστης, αισθάνθηκες πως τις καταπίεσα. Μπορεί, αλλά δεν ήταν στις προθέσεις μου».

Στο βιβλίο διακρίνω θέματα που τον απασχολούν και ως δημοσιογράφο. Αναρωτιέμαι γιατί θέλησε να τα θίξει και με τη συγγραφική ιδιότητα. «Γιατί θα ήθελα να ήμουν μόνο συγγραφέας, αλλά λόγω φτώχειας και υποχρεώσεων κάνω 5 δουλειές: συγγραφέας, λεξικογράφος, καθηγητής, κειμενογράφος και δημοσιογράφος». Το βιβλίο τού δίνει την ευκαιρία να κλείσει λογαριασμούς με τη λογοτεχνία. «Όπως σε παλιότερο βιβλίο μου έκλεισα τα θέματά μου με το κομμουνιστικό παρελθόν μου, σ’ ένα άλλο με την εκκλησία…». Παίρνει θέση, μεταξύ άλλων, για: 1) τη ροζ λογοτεχνία («…δεν θα μπορούσαν, σ’ αυτό το στάδιο, να νικήσουν ένα εντυπωσιακό εξώφυλλο, ένα φανταχτερό τίτλο γυναικείας λογοτεχνίας, τη σώρευση αποσιωπητικών και θαυμαστικών…»), 2) την αστυνομική λογοτεχνία («…Ο πατριάρχης της αστυνομικής σχολής, ο Ντάσιελ Χάμετ, λέει ο Τσάντλερ, “έβαλε το έγκλημα στα χέρια ανθρώπων που είχαν λόγο να το κάνουν”. Ούτε παπάδες, ούτε γεροντοκόρες, ούτε ντετέκτιβ-κατασκευάσματα τύπου Πουαρό και Σέρλοκ Χολμς»), 3) τον τρόπο που μιλάμε («…η νεοκαθαρεύουσα επιτίθεται. Και γι’ αυτό έχουμε γεμίσει λάθος τύπους, ελληνικούρες, σολοικισμούς»), 4) τους συγγραφείς που αγαπάει – «από τα πρώτα ιμέιλ που δέχτηκα μετά την έκδοση του βιβλίου ήταν αρκετά με βρισίδια γιατί δεν ανέφερα συγκεκριμένους συγγραφείς».

Ο Δημήτρης είναι πειραχτήρι. Γι’ αυτό και πριν βρεθούμε πήρα στα τηλέφωνα που αναγράφονται στην ιστορία του. Ο ένας αριθμός δεν αντιστοιχεί σε συνδρομητή. Ο άλλος είναι ο δικός του. «Γέλασα πολύ. Αλλά δεν είσαι ο μόνος που πήρε. Δοκίμασε κι άλλος αναγνώστης». Το βιβλίο είναι μια αληθινή κατάθεση αγάπης για τη λογοτεχνία, όχι από έναν άοσμο φιλόλογο, αλλά από έναν City Lover, δηλαδή έναν εραστή της αληθινής ζωής. Και μόνο ένας τέτοιος θα μπορούσε να δημιουργήσει ως ήρωα το ζιγκολό Σωκράτη, που λέει: «Τη βρίζω γιατί μου ζητάει αυτό το πράμα. Εγώ θέλω να την πηδάω μόνο και να πληρώνομαι. Όχι να της διαβάζω». 

O Δ.Φ. επισημαίνει τα λάθη του βιβλίου του

(Επισημαίνω τα εξής, διορθωτέα στο μέλλον)

➊ Σελ. 70. Όπου «παρένθεση» στη λέξη «εξ», διάβαζε απόστροφο.

➋ Σελ. 70. Όπου «προστακτικές στην αύξηση», διάβαζε «αυξήσεις στην προστακτική».

➌ Σελ. 103. Οι ποιητές Σικελιανός και Κατσαρός είχαν ο καθένας ένα γιο.

➍ Σελ. 136. Όπου  «πολυθρόνα», διάβαζε καρέκλα

➎ Σελ. 152, 161. Όπου «πλάγιος λόγος», διάβαζε τριτοπρόσωπη αφήγηση.

➏ Σελ. 169, πρώτος τίτλος. Όπου «Λόρα», διάβαζε Βάλια.

➐ Σελ. 170. Όπου «Φίλιπ Ντικ» διαβαζε Ρόμπερτ Χάινλαϊν.

Προσοχή: δεν πρόκειται για χιούμορ ή (αυτο)ειρωνεία, όπως σε πολλά σημεία του βιβλίου, αλλά για αληθινά λάθη μου.

Παρουσίαση του βιβλίου

31/3, 12.00, Βιβλιοπωλείο της Εστίας (Σόλωνος 60). Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι: Θανάσης Βαλτινός, Απόστολος Δοξιάδης, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης.