Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το ΕΚΕΜΕΛ

Ο ανελέητος νόμος της φθοράς;  «Ό,τι αρχίζει ωραία, τελειώνει με πόνο;» Δύσκολο να αποφανθεί κανείς. Ας μην ξεχνάμε, πάντως, ότι ζούμε σε μια εποχή όπου σημαντικοί φορείς στο χώρο του πολιτισμού, συχνά με μακρά διαδρομή (Ορχήστρα των Χρωμάτων, Αμφιθέατρο, Απλό Θέατρο κ.ά.), πέφτουν ο ένας μετά τον άλλον θύματα της οικονομικής κρίσης και της αδυναμίας της πολιτείας να τους στηρίξει στοιχειωδώς. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι, μιλώντας ειδικά για το ΕΚΕΜΕΛ, θα αρκούσε μια ετήσια ενίσχυση ή μια χορηγία 40.000 ευρώ για να παραμείνει εν ζωή.

Πιστεύω ότι το ΕΚΕΜΕΛ υπήρξε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον εγχείρημα. Ας μην ξεχνάμε πόσο τολμηρό ή εξωπραγματικό θα ακουγόταν πριν από είκοσι ή τριάντα χρόνια να υπάρχουν επαγγελματίες μεταφραστές απόφοιτοι ειδικής σχολής. Όταν εγώ «μπήκα» στη μετάφραση, πριν από σαράντα χρόνια και βάλε, οι μεταφράσεις ήταν συχνά «αρμοδιότητα» είτε αριστερών που είχαν γυρίσει απ’ τα ξερονήσια και δυσκολεύονταν να βρουν άλλη δουλειά, είτε κυριών που είχαν χηρέψει ή χωρίσει πρόσφατα («δώσ’ της, μωρέ, της καημένης μια μετάφραση, να περνάει και η ώρα της»).

Όλα αυτά τα χρόνια που δίδασκα στο ΕΚΕΜΕΛ, μετάφραση και ελληνική γλώσσα, πρόθεσή μου και «φιλοδοξία» μου ήταν να συμβάλλω στην εκπαίδευση νέων μεταφραστών και όχι προφανώς  να συμμετέχω σε βυζαντινού τύπου ίντριγκες και συνωμοσίες. Άλλωστε, τα παιχνίδια (μικρο)εξουσίας δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου. Με τα πρόσφατα γεγονότα, ωστόσο, έχω την αίσθηση –αν όχι τη βεβαιότητα– ότι υπήρξα θύμα μεθοδεύσεων, οι οποίες, με αφετηρία τις αναμφισβήτητες οικονομικές δυσκολίες, αποσκοπούσαν εντέλει να εξασφαλίσουν την «αξιοποίηση» (εν είδει προίκας) του ονόματος του ΕΚΕΜΕΛ, που είναι και η μόνη ουσιαστικά περιουσία του.

Αναφέρομαι, φυσικά, στον τρόπο με τον οποίο έκλεισε το ΕΚΕΜΕΛ και κυρίως στους ισχυρισμούς της πρώην διευθύντριάς του και νυν εκκαθαρίστριάς του, κ. Ελένης Ζέρβα, ότι οι δραστηριότητές του «μεταφέρονται» (και μάλιστα «αυτούσιες», όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά) στο νεοπαγές Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Λογοτεχνικής Μετάφρασης, το οποίο θα λειτουργεί ως τμήμα της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, με διευθύντρια την πανταχού παρούσα Γαλλοελληνίδα κ. Ζέρβα.Προσπαθώντας να αποφύγω κουραστικές για τον αναγνώστη λεπτομέρειες θα αρκεστώ στα βασικά γεγονότα, αλλά και σε ορισμένα παράδοξα:

● Η Γενική Συνέλευση (ΓΣ), που συγκλήθηκε εκτάκτως  με αποκλειστικό αντικείμενο το κλείσιμο του ΕΚΕΜΕΛ, καλόπιστα ενέκρινε όσα της προτάθηκαν. Μεταξύ αυτών, και τον ασυνήθιστο σε τέτοιες περιπτώσεις ορισμό ως εκκαθαρίστριας της έως τότε διευθύντριας.

● Δεν υπήρξε από την κ. Ζέρβα καμιά πρόταση προς τη ΓΣ, ούτε καν νύξη, για συνέχιση του εγχειρήματος σε άλλο φορέα και σε άλλη στέγη. Αντιθέτως, όπως εκ των υστέρων πληροφορηθήκαμε, η κ. Ζέρβα προσέγγιζε επιλεκτικά στο διάδρομο (κυριολεκτικά) μέλη της ΓΣ και τους πρότεινε να την ακολουθήσουν στις νέες της δραστηριότητες, για τις οποίες προφανώς είχε ήδη κατ’ αρχήν συμφωνήσει.

● Την ίδια μέρα που δελτίο τύπου ενημέρωνε για το κλείσιμο του ΕΚΕΜΕΛ, άλλο δελτίο τύπου ανήγγελλε την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Λογοτεχνικής Μετάφρασης, με διευθύντρια, φυσικά, την κ. Ζέρβα.

● Στη νέα εργασία της η κ. Ζέρβα θα πάρει μαζί της, ως προίκα, ό,τι έχει απομείνει από το ψαχνό του ΕΚΕΜΕΛ, όπως τους δύο ξενώνες, στην Πάρο και στην Κρήτη, τα βραβεία μετάφρασης, τα συνέδρια, το ηλεκτρονικό περιοδικό «Απηλιώτης», το οποίο έχει κατοχυρώσει(!) στο όνομά της κ.ά.

● Ακόμα και η συμμετοχή του ΕΚΕΜΕΛ σε πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης «μεταφέρεται», αν κατάλαβα καλά, στην Ελληνοαμερικανική Ένωση. Με λίγα λόγια, έχουμε ένα Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα που θα το διαχειρίζεται μια Ελληνοαμερικανική Ένωση, όπως έχουμε και ένα Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Λογοτεχνικής Μετάφρασης να στεγάζεται στην ίδια αυτήν Ελληνοαμερικανική Ένωση. Προφανώς, αυτό δεν το επισημαίνω από αντιαμερικανικό ή αντιιμπεριαλιστικό οίστρο, αλλά για να δείξω το παράδοξο, αν όχι και ανορθόδοξο, του πράγματος.

Το ΕΚΕΜΕΛ έκλεισε τον κύκλο του. Δεν «μεταφέρθηκε», γιατί ποτέ η Γενική Συνέλευση δεν ενέκρινε κάτι τέτοιο. Άλλωστε, θα ήταν δύσκολο να είχε εγκρίνει κάτι που δεν της προτάθηκε. Κατά τα άλλα, καθένας μπορεί να ιδρύει κέντρα μετάφρασης όπου και με όποιους θέλει. Ώρα καλή στην πρύμη του κι αέρα στα πανιά του. Αρκεί να μη χρησιμοποιεί και να μην επικαλείται αυθαιρέτως μια κληρονομιά που δεν του ανήκει, όπως δεν ανήκει βέβαια σε κανέναν απ’ όσους στελέχωσαν ή πλαισίωσαν το ΕΚΕΜΕΛ όλα αυτά τα χρόνια.