Τεύκρος Μιχαηλίδης: Ένας ερωτευμένος μαθηματικός

Tοξοβολία γνωρίζετε, για να τιμάτε και το όνομα του ομηρικού ήρωα που φέρετε; Ντρέπομαι που το λέω, αλλά δεν ξέρω. Συνηθίζω όμως να αναφέρω πως ο Τεύκρος ήταν ο πρώτος της οικογένειας που έπεσε θύμα του εκκλησιαστικού κατεστημένου. Ως γνωστόν, στον αγώνα τοξοβολίας που έγινε μεταξύ αυτού και του Οδυσσέα για το ποιος θα πάρει τα όπλα του Αχιλλέα, ο πρώτος έχασε, αν και καλύτερος τοξοβόλος, μετά από παρέμβαση του Απόλλωνα, τον οποίο επικαλέστηκε ο δεύτερος. Ξέρω πως το «Τεύκρος» ακούγεται παράξενο, αλλά στην Κύπρο είναι πολύ κοινό όνομα.

Τουλάχιστον είστε καλός στα μαθηματικά και στη συγγραφή. Είναι ερωτικό προσόν να γνωρίζει κάποιος μαθηματικά; Ελπίζω πως ναι. Την εποχή που ήμουν νέος μάλλον λειτουργούσε απωθητικά – έπρεπε να προβάλλεις άλλες τυχόν αρετές που είχες. Σήμερα μπορεί να είναι προσόν, αλλά σίγουρα δεν μπορούν ν’ ανταγωνιστούν προσόντα όπως ψηλός, αδύνατος, με μηχανή…

Στην ιστορία των μαθηματικών υπάρχει μια μεγάλη ερωτική ιστορία μεταξύ σπουδαίων μαθηματικών; Μεταξύ ανδρών και γυναικών όχι, γιατί πάρα πολύ πρόσφατα οι γυναίκες άρχισαν να αναδεικνύονται σε πρώτης γραμμής μαθηματικούς. Μεταξύ ανδρών υπήρχαν μεγάλες φιλίες – μπορεί να υπήρχε και ερωτικό ενδιαφέρον, δεν ξέρω. Θα μνημονεύσω μόνο τον μονόπλευρο έρωτα του Χάρντι για τον Σρινιβάσα Ραμάνουτζαν, ένας έρωτας που έχει καταγραφεί στο βιβλίο «Ο υπάλληλος της Ινδίας» του Deavid Leavitt (σ.σ. εκδ. Πόλις).

Μοιάζει με οργασμό η επίλυση ενός δύσκολου μαθηματικού προβλήματος; Σίγουρα, και το λέω εγώ που δεν μπορώ ούτε στο ελάχιστο να συγκριθώ με τους μαθηματικούς στους οποίους αναφερόμαστε.

Λύτης και άσκηση είναι ένα είδος ερωτικού ζευγαριού; Είναι, κι ας φαίνεται η άσκηση αμέτοχη σ’ αυτή τη διαδικασία της κατάκτησης. Όμως καθώς ο λύτης προσπαθεί με διάφορους τρόπους να βρει τη λύση, η άσκηση αρχίζει ν’ αντιδρά και όλη η αυτή η μάχη θυμίζει αυτή που δίνεις προκειμένου να πέσει στην αγκαλιά σου το αντικείμενο του πόθου σου. Όμως πέρα από αυτή τη σχέση αναπτύσσεται υποσυνείδητα και μια σχέση μεταξύ του σημερινού λύτη και αυτού που έθεσε το πρόβλημα πριν από πολλά χρόνια.

Το πιο ερωτικό μαθηματικό σύμβολο; Αν σκεφτεί κανείς πως ο έρωτας συνδέεται με την αιωνιότητα, είναι το σύμβολο του απείρου. Είναι και οι φίλιοι αριθμοί, γνωστοί και ως «φίλοι», τους οποίους πρώτοι ανέφεραν οι Πυθαγόρειοι. Είναι αριθμοί που το άθροισμα των διαιρετών του ενός ισούται με τον άλλο και το αντίστροφο. Το πιο γνωστό ζευγάρι είναι το 220-284. Είναι ένα σύμβολο της αμοιβαίας έλξης. Ένας άραβας μαθηματικός της Ισπανίας είχε πει πως αν γράψεις τον κάθε αριθμό σε ένα χαρτάκι, βάλεις το καθένα σ’ ένα μπισκοτάκι και τα φάνε οι δύο εραστές, θα λειτουργήσουν αφροδισιακά.

Η λογοτεχνία πώς βοήθησε τα μαθηματικά; Μέχρι τα τέλη του ’80 οι μαθηματικοί είχαν μια πάρα πολύ αλαζονική συμπεριφορά. Χώριζαν τους ανθρώπους του πνεύματος σε αυτούς που γνώριζαν μαθηματικά και στους άλλους. Αυτό δημιούργησε μια απωθητική εικόνα γι’ αυτούς. Η λογοτεχνία τους «εξανθρώπισε», αλλά και μείωσε την εχθρότητα απέναντι στα μαθηματικά.  

Πάντως, η λογοτεχνία ασχολείται με μαθηματικά προβλήματα που μου φαίνονται τόσο… χωρίς νόημα. Όπως αυτό το «Πρόβλημα των τεσσάρων χρωμάτων» στο βιβλίο σας, που έχει απασχολήσει τόσους επιστήμονες προκειμένου ν’ αποδείξουν πως δεν χρειάζονται παραπάνω από 4 χρώματα για να χρωματισθεί ένας χάρτης, ώστε κάθε χώρα να μην έχει ίδιο χρώμα με διπλανή της. Λογική η αντίδρασή σας και μάλιστα θα τολμήσω να πω πως και τώρα που έχουμε τη λύση της… στα παλιά μας τα παπούτσια. ‘Ομως, προσέξτε κάτι. Η επιστήμη που αναπτύχθηκε προκειμένου να λυθεί αυτό το ερώτημα, δηλαδή η Θεωρία των γραφημάτων, είναι πάρα πολύ σημαντική και έδωσε λύσεις σε θέματα δικτύων, πολεοδομίας... Η Θεωρία των γραφημάτων δεν ξεκίνησε από το Πρόβλημα των χρωμάτων, αλλά από το πρόβλημα των γεφυριών του Κένιξμπεργκ (σημερινό Καλίνιγκραντ). Εκεί υπήρχε η τουριστική ατραξιόν, το ποιος θα μπορέσει να περάσει από τα 7 γεφύρια που ένωναν τρία κομμάτια γης χωρίς να περάσει δεύτερη φορά από το ίδιο. Το έλυσε ο Όιλερ. Χάρη σ’ αυτές τις σπαζοκεφαλιές σήμερα, μεταξύ άλλων, η ΔΕΗ ξέρει πώς να δημιουργήσει το δίκτυο για να περάσει τα λιγότερα μέτρα καλωδίων, ώστε να μην της στοιχίζει ο κούκος αϊδόνι, πόσες φορές θα πρέπει να διασταυρωθούν τα καλώδια κ.λπ. Αυτό το θεώρημα χρησιμοποιήθηκε και στο διαδίκτυο. Είχε πει κάποτε ο Φαραντέι, «η επιστημονική έρευνα είναι σαν τα μωρά: τα κάνεις και μετά θα τα φορολογήσεις».

Στο βιβλίο σας αναφέρεστε και στην εκκαθάριση τον Εβραιών καθηγητών από το Μαθηματικό Ινστιτούτο του Γκέτινγκεν στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Και τα δικά μας πανεπιστήμια συνηθίζουν να κάνουν εκκαθαρίσεις από εξαιρετικά μυαλά. Έχει κάνει μεγάλο άλμα η σκέψη σας. Δεν μπορούν να παρομοιαστούν με τίποτα οι δύο περιπτώσεις, αν και υπάρχει ένα «φυλετικό πογκρόμ» στην Ελλάδα – διώχνουμε αυτούς που δεν είναι ημέτεροι! Αλλά, μεταξύ μας, για πιο λόγο να μείνουν τα λαμπρά μυαλά εδώ, όταν έξω θα δουν να υλοποιείται το έργο τους;

Η έμπνευση του βιβλίου πώς προέκυψε; Θα προσέξατε πως κάθε κεφάλαιο ξεκινάει με ένα τραγούδι. Ένας φίλος, παραγωγός ραδιοφώνου, μου πρότεινε να δημιουργήσω μια ιστορία που να συνδέει τραγούδια που αγαπάω. Μου άρεσε ως ιδέα, δεν είμαι και άνθρωπος που λέει όχι, και την ξεκίνησα. Η ραδιοφωνική εκπομπή δεν έγινε ποτέ, αλλά η ιστορία που έφτιαξα συνειδητοποίησα πως μπορούσε να εξελιχθεί σε μυθιστόρημα. Όλα αυτά συνέβησαν καλοκαίρι, και επειδή καλοκαίρι σκέφτεσαι τον έρωτα, η υπόθεση κατέληξε ερωτική με φόντο τη Σέριφο, το νησί των πρώτων διακοπών μου με την παρέα μου. Την έφτιαχνα κολυμπώντας και περπατώντας. Αν και πρώτη φορά το λέω αυτό, την εξέλιξη των βιβλίων μου, πολλές φορές, τη σκέφτομαι την ώρα που επιτηρώ σε διαγωνίσματα.

Τι είπαν οι μαθητές σας, όταν διάβασαν τα βιβλία σας; Μόνο καλά λόγια! Εντάξει, τι να πουν στον καθηγητή τους – ήταν εκ προοιμίου θετικά διατεθειμένα.

Κύριε Μιχαηλίδη, είστε ένας πολύ χαρούμενος άνθρωπος. Τρεις είμαστε οι γνωστοί παχύσαρκοι στην Ελλάδα (σ.σ. μαζί με Βενιζέλο και Πάγκαλο). Σίγουρα είμαι ο πιο συμπαθητικός!

Παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Πέµπτη 26/1, 19.00 στο Πνευµατικό Κέντρο ∆ήµου Αθηναίων (Ακαδηµίας 50). Με το συγγραφέα συζητούν οι Τιτίνα ∆ανέλλη, Αντώνης Μελλάς, ∆ώρα Σαρρή, Ιωάννα Σουφλέρη.