Σταύρος Θεοδωράκης: Θέλουμε όραμα

Κινδύνευσε να τυπωθεί χωρίς τη λέξη οράματα. Όταν το διαπίστωσε ξανάστειλε το βιβλίο στο τυπογραφείο. Ο Σταύρος Θεοδωράκης μιλάει στην A.V. για την «περιπέτεια» της έκδοσης του βιβλίου του «Αυτό που ζούμε» (εκδ. Ποταμός) με σκίτσα του Δημήτρη Χαντζόπουλου.

Αυτό που ζεις είναι αυτό που ζούμε; Το δικό μου είναι λίγο πιο δραματικό. Ίσως να ξέρω λίγα περισσότερα πράγματα από το μέσο πολίτη. Όταν ξέρεις πόσο ανίκανοι είναι οι πολιτικοί, όταν ξέρεις πόσο έρμαιο του τυχαίου είναι η χώρα, είσαι πιο δυστυχής.

Η γνώση σε κάνει δυστυχή… Η γνώση είναι σαν τις ουσίες. Μέχρι ενός σημείου σε κάνει πιο μάγκα, από ένα σημείο και μετά σε κάνει πιο δυστυχή. 

Πόσο σίγουρος νιώθεις ότι μπορείς να περιγράψεις αυτό που ζούμε; Σου φαίνεται υπερφίαλο;

Τολμηρό, φιλόδοξο. Δυο χρόνια προσπαθώ να γράψω για όσα μας συμβαίνουν. Είναι η διετία που τα ανέτρεψε όλα. Η αρρώστια που προϋπήρχε πήρε καλπάζουσα μορφή τα τελευταία δυο χρόνια. Το βιβλίο βγήκε εξαιτίας διαφόρων φίλων που κάθε τόσο μου στέλνουν αποσπάσματα κειμένων που είχα γράψει παλαιότερα για θέματα που βλέπουμε να αναδύονται ξανά. Έτσι αποφάσισα να το βγάλω. Έκατσα πολλά βράδια, ξενύχτησα πάνω από τα κείμενα και έκανα το βιβλίο το οποίο θα είναι επίκαιρο όσο είμαστε σε αυτή την κρίση.

Δεν είναι δύσκολο να ξανακοιτάς κείμενα σου; Μου αρέσει πάρα πολύ. Σε αντίθεση με την τηλεόραση. Ας πούμε, επειδή είναι της μόδας η Ελλάδα, μου ζήτησαν από ένα γαλλικό κανάλι κάποιες εκπομπές. Κάθισα να ξαναμοντάρω. Σε πληροφορώ δεν μπορούσα να το κάνω.

Έχει σχέση με το μέσο; Ναι. Ενώ ένα κείμενο το δουλεύω ξανά με μεγάλη ευχαρίστηση. Ξαναγυρνάω σε αυτό και αν χρειαστεί το διαγράφω κιόλας. Να σου πω ότι το «Αυτό που ζούμε» ήταν διπλάσιο, όμως κάθε μέρα διάβαζα κείμενά μου που δεν μου άρεσαν και τα έβγαζα από την έκδοση. Τα περισσότερα από αυτά που τελικά επέλεξα είναι ξαναγραμμένα.

Τι οδηγίες ανάγνωσης δίνεις για το βιβλίο; Α, όχι! Ο αναγνώστης να διαβάσει τον πρόλογο και μετά ό,τι θέλει. Είναι ένα βιβλίο που δεν έχει λογική σειρά. Μου αρέσει αυτό που είπε η Μόνικα, ότι διαβάζεται και ως παραμύθι αλλά ξέρεις ότι είναι κάτι που ζούμε. Μετά από δέκα χρόνια, αυτοί που είναι σήμερα 15 χρονών θα διαβάζουν τα κείμενα αυτής της διετίας και θα λένε: πλάκα μας κάνουν… Σήμερα πάντως, ιδεατά θα ήθελα κάποιος να το διαβάσει μόνος του και με κόκκινο στιλό. Με σημειώσεις. Όπως κάνω κι εγώ στα βιβλία μου, ακόμη και στη λογοτεχνία.

Υπάρχει κείμενο που ξαναδιαβάζοντάς το μετανιώνεις που το έγραψες; Όχι, δεν μου έχει συμβεί. Ξέρεις πού ξαφνιάστηκα πολύ; Δεν ήμουν τόσο αντίθετος με το δημοψήφισμα. Όταν βγήκε ο Παπανδρέου και έκανε την ανακοίνωση, έγραψα ένα κείμενο υπέρ του δημοψηφίσματος, όχι όμως υπέρ της μεθοδολογίας του Παπανδρέου. Είπα ότι είναι λάθος ο χρόνος, λάθος το γεγονός ότι δεν είχε ενημερώσει κανέναν, ότι δεν το ήξεραν οι ξένοι. Όμως, επί της ουσίας, στο δημοψήφισμα είμαι με τον Παπανδρέου. Η κοινωνία δεν μπορεί να αποπλανιέται: πρέπει κάποια στιγμή αν αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Μετά από μέρες ένιωθα την ανάγκη να το ξαναδώ το κείμενο γιατί πολλοί μου είπαν μα είναι δυνατόν να τα λες αυτά; Όσο και αν θωρώ ότι ήταν λάθος η στιγμή και ο τρόπος, επιμένω σε αυτό που έγραψα. Νομίζω ότι ήταν μια από τις λίγες ουσιαστικές πολιτικές προτάσεις του Παπανδρέου.

Έχεις κοινό. Αισθάνεσαι πως επηρεάζεις με τη γνώμη σου; Είσαι ένα είδος καθοδηγητή; Το θέμα είναι πώς το εκμεταλλεύεσαι. Δεν με φοβίζει, νιώθω στέρεος σε σχέση με τις εκτιμήσεις μου. Δεν έχω αμηχανία. Έχω απαντήσεις. Δεν ξέρω οικονομία άρα δεν μπορώ να πω τι θα κάνουμε με το τάδε δάνειο, αλλά γενικώς έχω εκτίμηση του τι πρέπει να γίνει στη χώρα. Άρα δεν αρνούμαι την ευθύνη μου. Παρότι είναι δεδομένο ότι κάποιες απόψεις μου γεννούν αντιδράσεις. Για παράδειγμα, μετά την εκπομπή για τις φυλακές ξέρω ότι βγήκαν κάποιες ακραίες οργανώσεις και είπαν ότι είμαι ο εγκληματίας που παρουσιάζει τους δολοφόνους και τους ληστές ως καλούς ανθρώπους και κάποιος πρέπει να του κλείσει το στόμα.

Μου αρέσει αυτό που γράφεις στο βιβλίο, ότι λείπει η αυτογνωσία και περισσεύουν τα οράματα. Να σου πω ένα μυστικό; Το βιβλίο ξανατυπώθηκε γιατί από διαβολική σύμπτωση έφυγε η λέξη οράματα. Μια εβδομάδα πριν την παρουσίαση ανοίγω το pdf του βιβλίου – όχι για να το τσεκάρω, είχε φύγει πια, είχε γίνει τσίγκος στο τυπογραφείο. Ήθελα να δω αυτή τη φράση που είναι από τις αγαπημένες μου. Και λείπει η λέξη οράματα. Το φαντάζεσαι; Σταματήσαμε το τυπογραφείο. Είναι έγκλημα χωρίς δολοφόνο, δεν έσβησε κάποιος τη λέξη. Απλά δεν τυπώθηκε. Καθυστερήσαμε την εκτύπωση για να μπουν τα οράματα.

Σε ένα κείμενο απευθύνεσαι στον Παπαδήμο. Γράφεις «ας μη δειλιάσει λοιπόν. Γιατί αν τους δώσει θάρρος τώρα, στην αρχή, στις γιορτές θα τον στέλνουν στο κυλικείο να τους φέρνει τσιγάρα». Μα το έζησα αυτό στο καφενείο της Βουλής, ήταν όλα τα κόμματα τρομοκρατημένα από την παρουσία του Παπαδήμου. Τι θα κάνει; Θα μας στηρίξει; Μετά πήγα στο γραφείο του πρωθυπουργού και ένιωσα τον αντίστοιχο φόβο. Τι θα κάνουν τα κόμματα; Θα μας στηρίξουν; Πιστεύω ότι ο ισχυρός της υπόθεσης είναι ο Παπαδήμος και πρέπει να τον στηρίξω, πρέπει να του το πω, να το ακούσει. Τα κόμματα είναι από πίσω του, δεν είναι αυτός πίσω από τα κόμματα. Ένας φοβισμένος ηγέτης δεν θα μπορέσει να κάνει το παραμικρό. Πρέπει να του πούμε ότι είναι ψηλότερος και ομορφότερος από τους άλλους.