Victoria Hislop: Βόρειο αστέρι

Η διάσημη συγγραφέας επιστρέφει στην Ελλάδα με το γνωστό αφοπλιστικό μείγμα έρωτα και ιστορικού δράματος που την έχει εκτοξεύσει στην κορυφή των μπεστ σέλερ. Αυτή τη φορά, πρωταγωνίστρια του βιβλίου της «Το νήμα» (εκδ. Διόπτρα) είναι η Θεσσαλονίκη.

Μεγάλωσε στο Κεντ, μικρή ονειρευόταν να γίνει τενίστρια, θαυμάζει το στιλ της Τζάκι Κένεντι, αλλά η ίδια ντύνεται συνήθως με τζιν, λατρεύει τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» και την «Guernica» του Πικάσο, θεωρεί σπουδαιότερη εφεύρεση του κόσμου την τυπογραφία, δηλώνει πως της είναι αδύνατο να προσπεράσει χαρτοπωλείο χωρίς να ανοίξει την πόρτα, απολαμβάνει τις ταινίες του Τζορτζ Κλούνεϊ, τη μουσική του Χατζηγιάννη, αν και ο αδερφός της κάνει καριέρα με τους «Friendly Fires», διδάσκεται ελληνικά τέσσερις ώρες την εβδομάδα («είναι ένας κώδικας που προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω») και αντλεί την έμπνευσή της επισκεπτόμενη άγνωστα μέρη, όπου κάθεται στα καφέ και αναρωτιέται τι κρύβεται στις ψυχές των περαστικών.

Κάπως έτσι ξεκινά και το νέο της μυθιστόρημα, ήδη διεθνές μπεστ σέλερ, ένα μήνα μετά την κυκλοφορία του. Στα μοντέρνα καφέ της Λεωφόρου Νίκης στη Θεσσαλονίκη, προτού αποδυθεί σε μια αναδρομή στο παρελθόν της πόλης, η οποία θα ανακεφαλαιώσει ολόκληρη την ταραχώδη ιστορία της κατά τον 20ό αιώνα. Πέρα από τις αναμενόμενα εντυπωσιακές πωλήσεις, το «Νήμα» μοιάζει να χαρίζει στη συγγραφέα του και την αποδοχή που οι κριτικοί της αρνούνταν μέχρι τώρα, με εκθειαστικά σχόλια στα μεγαλύτερα βρετανικά έντυπα και συνεντεύξεις στα τηλεοπτικά δίκτυα της χώρας. Η Victoria Hislop είναι πρέσβειρα του φιλελληνισμού και μια χαρισματική προσωπικότητα, που απάντησε όλα τα ερωτηματικά μας γύρω από το νέο της βιβλίο.

Τι ήταν αυτό που μετακίνησε το ενδιαφέρον σας στο βορρά έπειτα από την αφηγηματική φλέβα που αντλήσατε στη Σπιναλόνγκα;

Αφετηρία αυτού του μυθιστορήματος ήταν η ανταλλαγή πληθυσμών του ’23. Ένα γεγονός τεράστιας σημασίας για την ιστορία σας, ανάλογο του οποίου δεν συναντάμε στην Ευρώπη.

Την έχετε παρομοιάσει, άλλωστε, αναλογικά, με τη μετακίνηση 15 εκατομμυρίων στη Βρετανία.

Όντως, είναι γεγονός που δεν το χωράει ο νους. Επιπλέον, είναι τρομερό το ότι ερχόμουν τόσα χρόνια στην Ελλάδα χωρίς να γνωρίζω τίποτα για όλα αυτά. Μπορεί κάποιος συμπατριώτης μου να πει «ε, και τι έγινε;», όμως, για μένα εξηγεί τόσα πολλά. Για αυτό η ιστορία ξεκινά με τη μεγάλη πυρκαγιά του ’17, και σαν να μη σας έφτανε αυτή η ολοκληρωτική καταστροφή, ακολουθεί σε όλη τη διάρκεια του αιώνα μια αλληλουχία δραματικών επεισοδίων, που όλα συνδέονται μεταξύ τους. Επιστρέφοντας, λοιπόν, στην πρωταρχική ιδέα, όταν βρέθηκα για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη, παραξενεύτηκα με το έντονα μουσουλμανικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής. Διότι –οποία άγνοια– δεν γνώριζα ότι ζούσαν Τούρκοι εδώ. Πήγα λοιπόν στο τουρκικό προξενείο, στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, όπου βρέθηκα ενώπιον σωρείας εκπλήξεων. Η οχύρωση γύρω από το κτίριο, το γεγονός ότι έπρεπε να παραδώσω το διαβατήριό μου, να απολέσω την ταυτότητά μου, ουσιαστικά, για να μπω μέσα, η υποτιθέμενη αδιαφορία του κόσμου, η σχεδόν ψυχροπολεμική αίσθηση, η αίσθηση κάτι πικρού, ένα κενό που θέλεις να το εξερευνήσεις.

Η μεγάλη σας ικανότητα να βλέπετε κάτω από την επιφάνεια γίνεται προφανής εξαρχής. Μας μεταφέρετε από τα μοντέρνα καφέ της παραλίας κατευθείαν στο 1917, διατρέχοντας έπειτα όλη την αιματοβαμμένη ιστορία της Θεσσαλονίκης του 20ού αιώνα. Όμως η ιστορία δεν είναι το μοναδικό συστατικό της λογοτεχνίας σας, η οποία διακρίνεται από το παράφορο πάθος…

Όταν είσαι ξένος η ιστορία είναι σαν να σκάβεις χρυσορυχείο, γεμάτη αποκαλύψεις. Το στοιχείο του δράματος γίνεται πολύ έντονο, και αν μπολιάσεις και το μυστήριο του έρωτα σε όλα αυτά, βρίσκεσαι να διαθέτεις σπουδαία πρώτη ύλη.

Σας ανησυχούν οι ενδεχόμενες αναταράξεις που μπορεί να προκαλέσουν οι σελίδες του μυθιστορήματος που αφορούν την πρόσφατη ιστορία, όπως τον εμφύλιο;

Γνωρίζω από το προηγούμενο βιβλίο μου, για τον ισπανικό εμφύλιο, πόσο ευαίσθητα είναι αυτά τα θέματα. Πόσο παραπάνω που ο δικός σας πόλεμος ήταν ακόμα πιο πικρός, γιατί πρέπει να φάνταζε ακραία άδικο εκείνη την περίοδο να έχεις πολεμήσει από κοινού έναν κατακτητή και μετά να μη σου επιτρέπεται να διαδραματίσεις ρόλο στην ειρήνη. Αν έπρεπε να πάρω θέση ανάμεσα στις δύο ιδεολογίες, την ακροδεξιά και την άκρα αριστερά λοιπόν, δεν μπορώ να διακρίνω τίποτα το θετικό να προκύπτει από την ακροδεξιά. Πάντοτε συνδέεται με τη στενοκεφαλιά και τη μισαλλοδοξία. Εξού και ο ήρωάς μου, τον οποίο πρόδηλα συμπαθώ, κλίνει προς την αριστερά. Γιατί οι θεμελιώδεις αξίες της είναι αγαθές.

Με αιφνιδίασε το γεγονός, και το βρίσκω ενδεικτικό της ανήσυχης φύσης σας, ότι όταν σας πήγανε να επισκεφτείτε το μαγικό ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο, σας τράβηξε το ενδιαφέρον μια σκοτεινή σκιά παραπέρα. Η Μακρόνησος.

Με έλκει η σκοτεινή πλευρά. Οι εκδότες μου θεώρησαν πως οφείλουν να με περιηγήσουν στις ομορφιές, όμως, εγώ θα μπορούσα να γράψω ολόκληρα βιβλία για τη Μακρόνησο ή τη Λέρο. Μου αρέσουν τα όμορφα πράγματα, αλλά δεν τα βρίσκω πάντοτε ενδιαφέροντα. Ακόμα και στην αρχαία Ελλάδα, η μεν αισθητική μπορεί να ήταν απίστευτη, όμως δεν υποδηλώνει το παραμικρό για το πώς μπορεί να ζούσαν οι άνθρωποι εκείνους τους καιρούς.

Από το χαρακτηρισμό «γυναικεία λογοτεχνία» ως το «ανάγνωσμα της παραλίας με ψυχή» του «Observer», πιστεύετε ότι το στοιχείο του ερωτισμού υπερτονίζεται σε βάρος του ερευνητικού μόχθου που καταβάλλετε στα βιβλία σας;

Στην Ελλάδα δεν νομίζω πως συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό αυτό. Στη Βρετανία, προκειμένου να σε πάρουν στα σοβαρά, υποτίθεται πως πρέπει να επιστρατεύεις δύσκολο λεξιλόγιο, μακροπερίοδες προτάσεις, να υιοθετείς γενικώς ένα λογοτεχνίζον, σοβαρό ύφος, που με αφήνει αδιάφορη, γιατί το γράψιμό μου είναι απλό. Δεν γράφω για να ικανοποιήσω τους κριτικούς, αν και «Το Νήμα» έτυχε πολύ καλύτερης υποδοχής. Η Βρετανία δυστυχώς εμποτίζεται από σνομπισμό σε όλα τα επίπεδα, είναι σκληρά ταξική κοινωνία και εγώ βρίσκομαι στον πάτο της!

Τα «Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων» του Μαρκ Μαζάουερ και «Ο ξένος και ο άλλος» του Μπρους Κλαρκ στάθηκαν πολύ βοηθητικά στην έρευνά σας για το βιβλίο. Πιστεύετε ότι η δική σας, πιο υποκειμενική ερμηνεία της ιστορίας μπορεί να προσφέρει μια εξίσου ενδιαφέρουσα προσέγγιση από την ακαδημαϊκή, ενδεχομένως και πιο προσπελάσιμη για τον αναγνώστη;

Ναι, είναι μεγάλη μου ελπίδα αυτή. Κάτι το ανάλογο συνέβη και με το «Γυρισμό». Όλοι όσοι το διάβασαν θέλησαν να μάθουν περισσότερα.

Βοηθά το «Νήμα» να κατανοήσουν οι ξένοι το πώς είναι η Ελλάδα σήμερα;

Πέρασα τρεις εβδομάδες προωθώντας το βιβλίο στη Βρετανία, τρεις εβδομάδες μιλώντας για την κρίση, ουσιαστικά. Όποτε υπεισερχόμασταν στο περιεχόμενο του «Νήματος», όλοι έμεναν έκθαμβοι με το μέγεθος της συμφοράς. Επικρατεί μεγάλη άγνοια για την ιστορία σας στο εξωτερικό. Ένα ποσοστό άγνοιας δεν είναι όμως κατακριτέο, όταν τα γεγονότα δεν σου έχουν παρουσιαστεί. Το «Νήμα» θα ξεκαθαρίσει πολλά πράγματα σε όσους το διαβάσουν.