Στην ψυχή της Μαργαρίτας Καραπάνου

Ιδανική συνθήκη για την ανάγνωση αυτού του κειμένου είναι ακούγοντας Bee Gees. Διότι το θέμα του είναι η Μαργαρίτα Καραπάνου. Που πάντα ήθελε να κάνει ένα πάρτι, μια παρουσίαση όπου θα ακούγονταν μόνο Bee Gees. Που όταν είχε δει με τη μητέρα της Μαργαρίτα Λυμπεράκη το «Saturday Night’s Fever» γύρισαν σπίτι και χόρευαν σαν έφηβες. Δύο Μαργαρίτες –οι σπουδαιότερες των ελληνικών γραμμάτων–, πρόσωπα αλληλοσπαραγμού και πολλαπλών μικρών αναστάσεων που τράβηξαν στα άκρα τη σχέση μητέρας και κόρης. Αγαπούσαν το «Staying Alive» – με την Καραπάνου να ακροβατεί γύρω από αυτό τον τίτλο, αλλά και να οργάζεται συγγραφικά, όπως διαπιστώνει κανείς διαβάζοντας τα βιβλία και τις συνεντεύξεις της. 

Η Άντζελα Μπρούσκου φέρνει αυτή την τρυφερή και σαρκοβόρα ακροβασία στη σκηνή και σκηνοθετεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών την παράσταση «Μαμά - Η ζωή είναι αγρίως απίθανη» από 23/11 ως 4/12. Μαζί με την Παρθενόπη Μπουζούρη θα ερμηνεύσουν τους ρόλους που αναδύονται από τη συνάντηση του μυθιστορήματος «Μαμά» και των ημερολογίων «Η ζωή είναι αγρίως απίθανη» (και τα δύο της Μαργαρίτας Καραπάνου, στις εκδόσεις Ωκεανίδα). Η τρίτη φωνή της παράστασης θα είναι αυτή της Μόνικας, που έχει γράψει τη μουσική υπογραμμίζοντας το μονίμως κοριτσίστικο αίτημα της κόρης προς τη μητέρα.

Μαδώντας Μαργαρίτες

«I’ve been kicked around since I was born. And now it’s all right, it’s ok». Η Μαργαρίτα Καραπάνου πίστευε ότι μόνο όταν αρρώστησε η ίδια άρχισε να την αγαπάει η μητέρα της – όταν η ψυχική της κατάσταση την οδήγησε τελικά σε ειδικές κλινικές «ήταν εκεί στο πρώτο μου ηλεκτροσόκ». Η ανάγνωση των δύο βιβλίων και κυρίως η επί σκηνής συνάντησή τους δεν υπόσχεται μια γραμμική αφήγηση της ζωής της Καραπάνου μέσα από το φίλτρο της σχέσης της με τη Λυμπεράκη. Επιτρέπει απροσχημάτιστα και ωμά να δει ο θεατής πώς λειτούργησε στην περίπτωσή τους η σχέση μητέρας-κόρης μέσα από όλα τα στάδια: εξιδανίκευση, απόλυτη εξάρτηση, απογοήτευση, απομυθοποίηση. Πάντα όμως με μια δηλωμένη λαχτάρα και αγωνία αποδοχής που ένιωθε η Καραπάνου. Ένα αίτημα που ακόμη και το γεγονός ότι έφερε το όνομα της διάσημης μητέρας (Μαργαρίτα) το έκανε ακόμη πιο βαρύ – όσο και αν ο Σικελιανός είχε προσπαθήσει να το αποφορτίσει λέγοντας πως αυτά συνηθίζονται στις πνευματικές δυναστείες.

Voice-over

«Life goin’ nowhere. Somebody help me, yeah.  Stayin’ alive». Σημαντικό για την Καραπάνου ήταν να ξεριζώνει από μέσα της αυτό που θέλει να πει, αλλά σε απόλυτη τάξη. Ίσως γι’ αυτό όλη της τη ζωή κρατούσε ημερολόγια – μια δομημένη, οργανωμένη πλατφόρμα για να πει όσα θέλει. Τη δομή αυτή ακολούθησε συχνά και στα βιβλία της, ανάμεσα βέβαια σε χειρόγραφα γεμάτα σημειώσεις και μουντζούρες. Η αδυναμία να πει αυτό που θέλει την παρέλυε. Στο «Η ζωή είναι αγρίως απίθανη» περιγράφει ένα όνειρό της όπου η σχέση με τη μητέρα της και η ποινή του ανείπωτου συνυπάρχουν: «Είμαι παιδί κι ο πατέρας μου με βαστάει απ’ το χέρι, βρισκόμαστε σε μια “εξοχή”. “Θα σε πάω να δεις τη μητέρα σου” μου λέει. Βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα μεγάλο σπίτι με κολόνες, λίγο “colonial”. Είναι τρελοκομείο. Μπαίνουμε σ’ ένα δωμάτιο με πολλές γυναίκες, γριές, απαίσιες, τρελές, ξαπλωμένες σε κρεβάτια, το ένα πάνω στ’ άλλο, όπως στα τρένα. Εκεί βρίσκεται και η μητέρα μου, γριά, τρελή, απαίσια. Μπαίνει ένας γιατρός, ο οποίος αρχίζει να “παίρνει παρουσίες”, φτάνει στο όνομα της μητέρας μου, η οποία πρέπει να πει: “Λυμπεράκη”. Δεν μπορεί να το πει. Ο γιατρός γυρίζει προς εμένα και περιμένει εγώ να μιλήσω αντί αυτή, να πω: “Λυμπεράκη”. Μου είναι αδύνατον να πω αυτή τη λέξη, διότι “τραυλίζω”, δεν βγαίνει κανένας ήχος απ’ το στόμα μου. Γύρω μου, οι γυναίκες γελάνε, δείχνουνε τα σάπια δόντια τους με απαίσιους μορφασμούς. Ξυπνάω με τρομακτική αγωνία, απ’ την ανικανότητα να μιλήσω».

Καλύτερα από τον Προυστ

«Well now, I get low and I get high. And if I can’t get either I really try». Η εύθραστη Μαργαρίτα Καραπάνου είναι μια συγγραφική μέγγενη, δεν μπορείς να αντισταθείς στα βιβλία της, στον παραληρηματικό, παιδικά αφοπλιστικό, ειλικρινή λόγο της που όσο και αν ξέρεις ότι είναι μυθοπλασία πάντα διακρίνεις το βιωματικό στοιχείο. Τα βιβλία της ενεργά καλούν σε πολλαπλές αναγνώσεις, οι αφηγήσεις για αυτήν από όσους τη γνώριζαν γοητεύουν. Έκλαιγε με το «Κάτω από το ηφαίστειο» του Μάλκολμ Λόουρι «γιατί όλοι οι ήρωες είναι χαμένοι από χέρι, δεν υπάρχει για κανέναν ελπίδα» και ταυτόχρονα έβλεπε αμερικάνικες περιπέτειες στο video (όσα περισσότερα motherfucker τόσο καλύτερα) ή άκουγε δυνατά Bee Gees χορεύοντας με τη σκυλίτσα της τη Λου. Είναι η γυναίκα στην οποία ο Τζον Απντάικ έγραψε πως στην «Κασσάνδρα και το λύκο» βρήκε κάτι που ούτε ο Προυστ ούτε ο Κοζίνσκι ούτε ο Λιούις Κάρολ κατόρθωσαν ποτέ με τα έργα τους. Αναφερόταν στο βιβλίο για το οποίο έλεγε η ίδια: «Αποφάσισα λοιπόν να γράψω ένα παιδικό βιβλίο. Και έγραψα την “Κασσάνδρα και το λύκο”. Τελικά δεν είναι για μικρά παιδιά, ούτε καν για μεγάλους».»

Δίπλα το γράμμα του Απντάικ στην Μαργαρίτα Καραπάνου

Αποκλειστικό

Την Παρασκευή 11/11 μπείτε στο site της A.V. και ακούστε πρώτοι ένα από τα τραγούδια που έγραψε η Μόνικα για την παράσταση «Μαμά - Η ζωή είναι αγρίως απίθανη».